Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
21 isə biçində istifadə edilmişdir.Toxuculuq və saxsı qablar istehsalı ilə bağlı sahələrin meydana gəlməsi əc-dadlarımızın həyatında mühüm rol oynamışdır.Saxsı qablar istehsalı ərzaq məhsullarının saxlanılmasını asanlaşdırmış,məişətin bütün sahələrində əsaslı dəyişikliklərə şərait yaratmışdır.Saxsı qablar 133№-li Gəncəçay düşərgəsində,Təbriz yaxın-lığındakı Yanıqtəpə və Urmiya gölü yaxınlığındakı Firuztəpə abidələrinin müvafiq təbəqələrindən daha çox məlumdur.” Ekranda Nəsir Rzayev peyda olur və deyir: “Qobustanın yeni Daş dövrünə aid petroqliflərində düz xətlərə çox tez-tez rast gəlinir.” Ekranda Böyükdaşın aşağı mərtəbəsindəki 2№-li daşın üzərindəki petroqlif görünür.Kadr arxasından alimin səsi eşidilir: “ Misal üçün Böyükdaşın aşağı mərtəbəsindəki 2№-li daşda cızılmış gizləncək təsvirində bu xüsusiyyətləri görürük.Bu sxematik,şərti şəkildə verilmiş rəsmdə giz- ləncəyin gövdəsi və başı düz xətlərlə və onların birləşməsindən yaradılmış bucaq- larla bəzədilmişdir.Rəsmdən göründüyü kimi,bu gizləncək-yalançı heyvan fiquru əvvəllər rast gəldiyimiz müqəvvalardan həm həcmi,kiçikliyi,həm də vəzifəsi ilə fərqlənir.Bu petroqlif eramızdan əvvəl 7-ci minilliyə aiddir.” Ekrandakı təsviri Böyükdaşın yuxarı mərtəbəsindəki 104 №-li daşın üzərində- ki təsvir əvəz edir.Alimin səsi kadr arxasından deyir: “Bu dövrə aid balıq təsvirinə Böyükdaşın yuxarı mərtəbəsində,104 №-li daşda rast gəlrik.Bu petroqlifdə balıq siluet şəklində,realistik səpgidə işlənmişdir.” Ekrandakı təsvir itir və onun yeinə yenidən görüntüyə gələn Nəsir Rzayev de- yir: “Bu təsvir Neolit dövründə Azərbaycan ərazisində balıqçılığın inkişafından, yeni bir təsərrüfat sahəsinin yaranmasından xəbər verməkdədir.” Filmin başında gedən epizod-Soltan Hacıbəyovun “Karvan”simfonik suitası- nın müşayiəti altında hərəkət edən dəvə karvanını əks etdirən epizod növbəti dəfə təkrarlanır. Ekranda Eneolt dövrü abidələrindən tapılmış nümunələr və o dövrün gil- möhrə evlərinin qrafik təsvirləri nümayiş etdirilir. Diktor mətni: “Eramızdan əvvəl 6-cı minillikdən başlayaraq Azərbaycanda Neolit dövrünü 22 Eneolit,yəni Mis-Daş dövrü əvəz etdi.Eneolit dövrü istehsal təsərrüfatının əsaslı surətdə formalaşması və sürətli inkişafı ilə xarakterizə olunur.Bu dövrü tarixin əv- vəlki dövrlərindən fərqləndirən əsas xüsusiyyətlərdən biri həmin dövrdə məişətdə daş məmulatları ilə yanaşı,metaldan istifadə olunmağa başlanmasıdır.” Ekranda arxeoloq Rəşid Göyüşov peyda olur.Ekranın alt tərəfində onun adı, soy adı və elmi dərəcəsi yazılır.O deyir: “Bəşər tarixində ilk kütləvi metal olan misin kəşfi ilə başlayan Eneolit dövrü eranızdan əvvəl 6-4-cü minillikləri əhatə edir.Mis yumşaq metal olduğundan daş alətləri bütünlüklə sıradan çıxara bilmədiyi üçün sözügedən dövrə Mis-Daş dövrü deyilir. İnsanlıq tarixinin inkişafında misli görünməmiş dəyişikliklər döğuran bu dövr –də cəmiyyətin ictimai inkişafında xüsusi irəliləyiş müşahidə olunur.Əkinçilik və maldarlıq daha da inkişaf edir,tayfalararası əlaqələr genişlənir,sinifli cəmiyyətlər üçün zəmin yaranır.Misdən ilk dövrlərdə soyuq döymə üsulu ilə xırda alətlər:bı- çaqlar,iynələr,bizlər və sairə,həmçinin bəzək əşyaları hazırlanmışdır.İnsanlar mis külçəsinə əvvəllər daşın bir növü kimi baxmışlar.Bu külçələrin daşdan fərqləndiyi onlara yalnız 6-cı minilliyin sonlarında məlum olmuşdur.Misin yüksək istidə əri- məsi,müxtəlif formaya düşməsi,soyuyarkən yenidən bərkiməsi və sairə daşdan fərqləndirilməsinə əsas vermiş,ondan müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilməsinə imkan yaratmışdır.” Ekranda Eneolit dövrünə aid gil qadın heykəllərinin,möhrə evlərin və toxa- ların qrafik təsvirləri canlanır. Diktor mətni: “Alimlər bütövlükdə Eneolit dövrünün 5 xarakterik xüsusiyyətini qeyd edir- lər:1.Təsərrüfatın digər sahələrinə nisbətən toxa əkinçiliyinin Eneolit dövründə da- ha da üstünlük təşkil etməsi; 2.Çaxmaqdaşıdan hazırlanmış alətlərlə yanaşı,mis alətlərin də meydana gəlməsi; 3.Möhrədən tikilmiş qəbilə evlərinin mövcud olma- sı; 4 Ana nəsli üçün xarakterik olan gil qadın heykəllərinin yaranması; 5.Fırça ilə naxışlanmış gil qabların hazırlanması. Bütün bu əlamətləri Azərbaycanın Eneolit dövrü abidələrində tam təfərrüatı ilə izləmək mümkündür.” Ekranda Tarix Muzeyinin öncə xaricdən,sonra isə daxildən görünüşü təsvir edilir.Muzeyin əməkdaşı deyir: “İndiyədək Azərbaycanda Eneolit dövrünə aid oturaq əkinçi tayfalara məxsus 60-dan çox yaşayış məskəni aşkar olunmuşdur.Bunlardan Naxçıvan ərazisindəki 1- ci Kültəpə abidəsi,Mil-Qarabağdakı İlanlıtəpə, Çalağantəpə, Qaraköpəktəpə, Zərgər-təpə, Meynətəpə,Çalırtəpə,Şəkəryalı,Muğan düzündəki Əlikömək təpəsi, Sulutəpə, Üçtəpə,Mişarçay,Qurudərə,Kür çayının sağ sahilində,Qazax rayonu Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|