Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ magġstratura məRKƏZĠ
Yüklə 0,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
71
Hazır məhsul üzrə norma anbarda olan və alıcılara yola salınan mallar (sənədləri rəsmiləşmədə olan) üçün ayrı müəyyən edilir. Yola salınmış mallar üçün norma hesablaşma formasına və yükün nəqliyyatın hansı növü ilə (dəmiryolu, su yolu, avtomobil nəqliyyatı) yolu salınmış mallar üçün normaya hesab sənədlərinin rəsmiləşdirilməsi və banka verilməsi üçün tələb olunan vaxt daxildir. Bitməmiş istehsal xərcləri 2 yerə ayrılır: 1.
2.
Artan xərclər. Birdəfəlik xərclərə daxildir: xammal, material və alınmış yarımfabrikatlar. Qalan xərclər isə artan xərclər adlanır. Bura daxildir: amortizasiya, əmək haqqı, enerji xərci və s. Xərclərin artma əmsalı bitməmiş istehsalın orta dəyərinə və hazır məhsulun tam maya dəyərinə əsasən hesablanılır. Bitməmiş istehsal üzrə dövriyyə vəsaitinin normasına (ehtiyat norması) = istehsal tskilinin uzunluğu, xərclərin artma əmsalı daxildir. İstehsal tskilinin uzunluğu 3 gündür. Bitməmiş istehsal xərclərini hesablamaq: 1)
69 , 0 1600 500
600 2 /
А Б А
2) istehsal maya dəyəri – 1600 man. 3)
N =
3680 90 69 , 0 3 1600 man
Birinci gün 1600
600 1600
600
İkinci gün 1600
1100 1600
500 600
Üçüncü gün 1 1600 1600 1600
500 500
600
Xərclərin artma əmsalı sıfır ilə bir arasında olmalıdır. Beləliklə, N Bİ = 16,6 x 3 x 0,69 = 3680 man. 72
Bitməmiş istehsal üzrə normativ müəssisənin rnitmik işini təmin etməlidir ki, ambara hazır məhsul ritmik daxil olsun. Müəssisədə istehsal tskilinin uzunluğuna (ehtiyat norması) daxildir: - texnoloji ehtiyat (məlumatın işlənilməsi);\ - nəqliyyat ehtiyatı (məmulatın bir iş yerindən başqasına verilmək üçün vaxt); - dövriyyə ehtiyatı (məlumatın ayrı-ayrı əməliyyatlarda işlənilməsi üçün vaxt). Hazır məhsul – dövriyyə vəsaitinin istehsal sferasından tədavül sferasına daxil olmasını göstərir. Tədavül sferasında ancaq hazır məhsul normalaşdırılır. Hazar məhsul üzrə dövriyyə vəsaitinin norması iki hissədən ibarətdir: 1.Anbarda olan hazır məhsuldan; 2. Yola salınmış mallardan. Hazır məhsulun ambarda olan hissəsi üçün norma aşağıdakılardan ibarətdir: - malların qablaşdırılması və komplekləşdirilməsi üçün vaxt; - malların yola salınana qədər saxlanılma vaxtı; - malların yola salınma stansiyasına çatdırılması və yüklənməsi üçün vaxt. Yola salınan, lakin sənədləri hələ banka verilməyən mallar üçün norma aşağıdakı kimi müəyyən edilir: - yola salınacaq mallar üçün hesab sənədlərini hazırlamaq və banka vermək (2 və ya 3 iş günü) üçün vaxt; - satıcının hesabına pulun köçürülməsi üçün vaxt. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində satış, qiymət və s. şəraitindən asılı olaraq hazır məhsul üzrə normativ köklü surətdə artırılır. Əgər müəssisə mövsümü satış şəraitindədirsə, o zaman o uzun müddət ambar üçün işləyir. Belə halda hazır məhsul üzrə normativ ay və rub üzrə (keçən dövrlərin təcrübəsinə əsasən) differensiallaşdırıla bilər.
prosesi baş verir. Belə halda yola salınmış mallar üçün normativ müəyyən edilmir, çünki malın ödənilməsi onun yola salınması ilə bir vaxtda baş verir.
73
Normativ o halda hesablanılır ki, mal yola salınıb, ödəniş hələ baş verməyib. Beləliklə, dövriyyə vəsaitinin ayrı-ayrı elementləri üzrə fərdi normativ hesablandıqdan sonra, onların toplanması ilə ümumi normativ hesablanılır. Ümumi normativ müəssisənin plan ilində xüsusi dövriyyə vəsaitinə olan ümumi tələbatının həcmini göstərir. Sonra, plan ilinin normativi keçən ilin normativi ilə müqayisə edilir və normativin artması və azalması müəyyən olunur. Əgər müəssisənin plan ilində hesabat ili ilə müqayisədə istehsal və satış planı artarsa deməli, xüsusi dövriyyə vəsaitinin normativ idə (tələbat) artacaq və əksinə. Fərq hissə müəssisənin maliyyə planında əks olunur. Əgər normativ (plan) faktiki normativə görə az olarsa, deməli, dövriyyədən vəsait azad olacaq və həmin vəsaitlər ya yığım fonduna və ya ehtiyat fonduna daxil olacaq və ya keçən illərin zərərlərinin ödənilməsinə yönəldiləcəkdir. Əgər plan ilinin normativi hesabat ilinə nisbətən çoxdursa, deməli, xüsusi dövriyyə vəsaitinin normativi artmış və artan hissə üçün mütləq maliyyələşmə mənbələri müəyyən edilməlidir, özü də müəssisənin öz xüsusi vəsaiti hesabına. Müəssisənin normativ həcmində vəsaitə tələbatı onun xüsusi vəsaiti hesabına örtülür. Dövriyyə vəsaitinə normativdən artıq tələbat (normativdən yuxarı mal ehtiyatlarının təşkili üçün) qısa müddətli kredit hesabına ödənilir. Plan ilində normativin artan hissəsi maliyyələşməzsə, o zaman dövriyyə vəsaitində çatışmamazlıq yaranır və həmin mənbə maliyyə planında göstərilməlidir.
Yüklə 0,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|