Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm məRKƏZİ

Mahmudov Əhməd Əkbər oğlu

Əhməd  Əkbər  oğlu  Mahmudov 

1923-cü 

ildə 

may 

ayının 

25-də 

Naxçıvan Muxtar Respublikasmm  Şərur 

rayonunun  Şahtaxtlı  kəndində  dünyaya 

gəlmişdir.

O,  1941-ci  ildə  orta  məktəbi  bitir- 

miş,  1942-1945-ci  illərdə  Sovet  Ordusu 

sıralannda  xidmət  etmiş,  ordu  sıralann- 

dan  tərxis  edildikdən  sonra,  1946-cı  ildə  K.Marks  adına 

Azərbaycan  Dövlət  Xalq  Təsərrüfatı  İnstitutunun  “Uçot- 

statistika”  fakültəsinə  daxil  olmuş  və  1950-ci  ildə  institutu 

fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir.

Məktəb  illərindən  sonra  cəbhə  həyatı  və  kənddə 

müəllimlik illəri Əhməd müəllimi daha da mətinləşdirmişdir. 

Heç  də  təsadüfı  deyildir  ki,  1950-  ci  ildə 

ali  məktəbi 

fərqlənmə  diplomu  ilə  bitirən  Ə.Mahmudov  elmi  fəaliyyətə 

doğulub 

boya-başa 

çatdığı 

indiki 

Şərur 

rayonunun 

təsərrüfatlanmn  iqtisadiyyatmı  çox  çətin  şəraitdə  tədqiqinə 

başlayır.  Aspirantura  illərində  o,  usanmadan  hər  bir 

təsərrüfatda olmuş,  istehsal amillərini tədqiq etməklə ehtiyat 

mənbələrini  aşkara  çıxarmışdır.  Bu  tədqiqatlar  nəticəsində 

o,  1956-cı  ildə  iqtisad  elmləri  namizədi  alimlik  dərəcəsi 

almaq  üçün  namizədlik  dissertasiyası  müdafıə  etmişdir.  O, 

öz  tədqiqatlannda  bir  rayon  timsalında  inandırıcı  şəkildə 

göstərirdi  ki,  istehsal  və  əmək  potensialmda 

səmərəli 

istifadə 

sayəsində  məhsul  istehsalını  ən  azı  2-3  dəfə 

artırmaq  mümkündür.  Lakin  bunun  üçün  düzgün  struktur

18

islahatlan  apanlmalı,  sərmayə  qoyulmalı  və  kadr potensialı 

gücləndirilməlidir.  Bir  sözlə  istehsalm  maliyyə  və  elmi 

tutumluğu  artınlmalıdır.

Əhməd müəllimin elmi fəaliyyəti bütünlüklə Azərbaycan 

və  MEA-nın  iqtisadiyyat  bölməsi  və  bu  bölmənin  əsasmda 

yaranan  Elmi-Tədqiqat 

İqtisadiyyat  İnstitutu  ilə  bağlı 

olmuşdur.  Onun  gənc  bir  alim  kimi  formalaşmasmda  və 

inkişafmda Azərbaycan və  Rus  iqtisadi  məktəblərinin böyük 

rolu  olmuşdur.  AMEA-nm  İqtisadiyyat  İnstitutunda  fəaliy- 

yətə  başlayan  iqtisad  elmləri  namizədi  öz  tədqiqat  arealmı 

daha  da  genişləndirərək,  1967-  ci  ildə  doktorluq  disserta- 

siyasım  müvəffəqiyyətlə  müdafıə  etmişdir.  Həmin  dövrdə 

hörmətli  alimin  elmi  ictimai  mühitdə  formalaşan  müsbət 

imici,  çalışdığı  elm  sahəsindəki  öncül  mövqeyi  ona  1972-ci 

ildə  AMEA-nm  müxbir  üzvü  və  11  il  sonra  isə  həmin 

akademiyanm  iqtisadiyyat  üzrə  ilk  həqiqi  üzvü  seçilməsinə 

zəmin  yaratmışdır.

50-ci 

illərin 

axırlarmdan 

başlayaraq 

iqtisadiyyat 

sahəsində  elmi  tədqiqatlann  bir  elmi  mərkəzdə  -  Elmlər 

Akademiyasınm  İqtisadiyyat  İnstitutunda  cəmləşməsi  qısa 

müddətdə bu sahədə ciddi müsbət nəticələr verdi.

Akademik  Əhməd  Mahmudov  respublikada  iqtisadiyyat 

elmin  formalaşmasında əvəzsiz xidmətləri  olan  bir vətəndaş, 

şəxsiyyətdir.  Məhz  onun  rəhbərlik  etdiyi  illərdə  Azərbaycan 

SSR  EA  İqtisadiyyat  İnstitutu  nəinki  respublikada,  eləcə  də 

keçmiş  Sovetlər məkanmda  sayılan  elmi-tədqiqat  mərkəzinə 

çevrilmişdi. 

Əhməd 

Mahmudovun 

rəhbərliyi 

altında 

respublikada  iqtisad  elminin  real  iqtisadi  həyatla  bağlılığı

19

---

daha  geniş  vüsət  almış,  elmi  tədqiqatlann  nəticəbrinin 

əhəmiyyəti xeyli yüksəlmişdi.

Əhməd Mahmudov böyük ziyalı,  əsl vətəndaş kimi  qeyd 

edirdi  ki,  respublikada  iqtisadiyyat  elmini  ancaq  sırf nəzəri, 

metodoloji  problemlərə  cəlb  etmək  o  qədər  səmərə  verə 

bilməz.  Çünki buna nə əlverişli  imkan, nə də o qədər ehtiyac 

var  idi.  Reallıq  respublikanın  iqtisadi  həyatınm  canlanması, 

xalq 

təsərrüfatınm 

inkişafına 

kömək 

edəcək 

aktual 

problemlərin  sistemli  tətbiqini  tələb  edirdi.  Bu  məsələdə 

Əhməd  Mahmudov  çox  çətin  şəraitdə  institutun  və  digər 

sahə  institutlannın  elmi  istiqamətlərində  real  iqtisadiyyatla 

bağlı problemlərə üstünlük verirdi.

AMEA-nm  İqtisadiyyat  İnstitutunda  iqtisad  elmi  üzrə 

Əhməd  Mahmudovun  başçılıq  etdiyi  respublika  miqyaslı 

əlaqələndirmə şurası fəaliyyət göstərir, məhsuldar qüw ələrin 

inkişafı  və  səmərəli  yerləşdirilməsi,  əmək  ehtiyatlan,  əsaslı 

vəsait  qoyuluşu,  istehsal  fondlanndan  istifadə,  səmərəlilik 

problemləri  ətraflı  tədqiq  olunur  və  əldə  olunan  nəticələr 

mütəmadi olaraq direktiv orqanlara təqdim edirdi.

Akademik  Əhməd  Mahmudov  70-ci  illərdə  Azərbaycan 

iqtisadiyyatmın  dinamik  inkişafma  istiqamətlənmiş  tövsiyə- 

lərin  hazırlanması  işində  bilavasitə  iştirak  edirdi.  Onun 

rəhbərliyi  ilə  respublikanm  müxtəlif  şəhər  və  rayonlannda 

elmi 

konfranslar, 

seminarlar 

keçirilir, 

sosial-iqtisadi 

problemlərin  elmi  tədqiqi  sahəsində  əməli  addımlar  atılırdı. 

Bir sözlə,  akademik Əhməd  Mahmudovun Azərbaycan  elmi 

qarşısmda ən böyük xidmətlərindən  biri  də onun bütünlükdə 

respublikanm  iqtisadçı  alimlərini  yaradıcı  işə  cəlb  etməsi, 

iqtisad elmini real həyata, gələcək inkişafa yönəltməsi idi.

20

Ə.  Mahmudov  bütün  elmi  fəaliyyətini  əsasən 

aqrar 

sahənin  iqtisadiyyatına  -   torpaq  fondundan,  su  və  əmək 

ehtiyatlanndan  səmərəli  istifadə,  istehsalın  intensivləş- 

dirilməsi,  ixtisaslaşdırılması,  əmək  məhsuldarhğmın  və 

iqtisadi  səmərəliliyini yüksəldilməsi,  gəlirlərin artırılması və 

istehlakın  yaxşılaşdırılması  kimi  problemlərin  həllinə  həsr 

etmişdir.  Bunu  müəllifın  əsərlərinin  xrolonogiyası  daha 

aydın  göstərir:  Naxçıvan  Muxtar  Respublikasının  iqtisadi 

inkişaf  məsələləri;  Azərbaycan  kənd  təsərrüfatında  əmək 

məhsuldarlığı  və  onun  yüksəldilməsi  yollan;  Dağ  kolxoz- 

lannın  iqtisadiyyatmın  yüksəldilməsi  problemləri;  İqtisadi 

inkişafda  intensiv  amillər  problemi;  Kənd  Təsərrüfatının 

intensivləşdirilməsinin  iqtisadi  səmərəliliyi;  Torpaq  kənd 

təsərrüfatında 

başlıca 

istehsal 

vasitəsidir; 

Əhalinin 

istehlakının yaxşılaşdırılması məsələləri;  Elm və istehsalatm 

vəhdəti;  İqtisad elminin inkişafının aktual məsələləri.

Onun digər tədqiqatçılardan fərqli  cəhətlərindən biri  əldə 

olunan  elmi  nəticələrinin  istehsalata  tətbiq  edilməsinə 

məsuliyyətli  münasibəti  idi.  Məhs  bu  prinsipiallıq  onun 

bütün  elmi  tövsiyələrinin  istehsalatda  tətbiq  tapmasmda  əks 

olunmuşdur.

Təsadüfı  deyildir  ki,  məhz  Əhməd  Mahmudovun 

əsərlərində  ilk  dəfə  olaraq  kənd  təsərrüfatının  intensiv- 

ləşdirilməsinin  zəruriliyi  əsaslandınlmış,  onun  metodoloji 

aspektləri  tədqiq  edilmişdir.  O  çox  zəngin  statistik  və 

konkret  materiallara  əsaslanaraq  Azərbaycan  kənd  təsərrü- 

fatında  intensivləşdirmənin  faktorlannı,  səviyyəsini  təhlil 

etmiş,  aqrar  sektorun  dinamik  inkişafındakı  rolunu  elmi 

cəhətdən əsaslandırmışdı.

21

---