30
terapiyası, reabilitasiya sahəsi üzrə mütəxəssislər və digər
mütəxəssislər daxil olan multidistiplinar briqada tərəfindən həyata
keçirilən kompleks yanaşmadır. Ambulator psixiatriya müəssisələri,
həmçinin şizofreniyanın ilk epizodu olan xəstələr üçün təyin olunan
erkən müdaxilə proqramını həyata keçirirlər. Bu isə yeni başlayan
xəstəliyin neqativ nəticələrini xeyli azaltmaq və şizofreniyalı
xəstələrin hospitalizasiyasının qarşısını almaq imkanını yaradır.
Ambulator psixiatriya müəssisələri ixtisaslaşdırılmış yardım
sistemində
şizofreniyalı
xəstələrin qeydiyyatının dinamik
müşahidəsini və stasionar psixiatriya müəssisələrinə göndərilməsini
həyata keçirirlər.
3.
Stasionar psixiatriya müəssisələri
Alternativ müalicə formalarının olmasına baxmayaraq,
şizofreniyalı xəstələrin müəyyən hissəsinin stasionar müalicəsi
almaq zərurəti var. Hospitalizasiya göstərişlərə yüksək intihar riski,
ictimai təhlükəli davranış, psixoaktiv maddələrin istifadə edilməsi
daxil olmaqla komorbid (yanaşı) xəstəliklər, həmçinin bəzi növ
ekspertizaların aparılması zərurəti aiddir. Stasionar müalicə
ixtisaslaşdırılmış psixiatriya müəssisələrində və ya çoxprofilli
xəstəxanaların psixiatriya şöbələrində aparılır. Pasiyentlər və onların
ailə üzvləri psixiatriya müəssisələrinə hospitalizasiya zərurətinin
olması ilə əlaqədar olaraq güclü emosional disstres keçirə bilərlər.
Ona görə də stasionar yardım daha məhdud şəraitdə və xəstənin
psixotik vəziyyətdən çıxması üçün lazım olan minimum qısa
müddətə göstərilməlidir.
4.
Gündüz stasionarları
Gündüz stasionarları ambulator şəraitdə müalicə çətinləşdikdə və
reabilitasiya tədbirlərinin aparılması zərurəti olduğu hallarda
xəstələrin hospitalizasiyasının alternatividir. Sübut olunmuşdur ki,
gündüz stasionarında müalicə alan pasiyentlərdə yaxşılaşma
hospitalizasiya olunmuş pasiyentərə nisbətən daha sürətlə olur.
Bundan başqa, ambulator yardımdan fərqli olaraq, xəstələrin hər gün
mütəxəssislərlə təmasda olması nəzərdə tutulan gündüz
stasionarlarında müalicə pasiyentlərin vəziyyətini daha yaxşı nəzarət
etməyə imkan verir.
5.
Təcili yardımın psixiatriya briqadaları
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
31
Təcili yardımın psixiatriya briqadaları böhran hallarda təcili
müayinə, müdaxilə edirlər və sonrakı yardımın göstərilməsi üçün
xəstəni müvafiq psixiatriya müəssisələrinə göndərilməsini /
daşınmasını həyata keçirirlər. İdeal halda, təcili yardımın psixiatriya
briqadası tərəfindən göstərilən xidmət şizofreniyalı xəstələrin
hospitalizasiyasının qarşısını almalıdır.
6.
Mənzil ilə təmin etmə üzrə sosial xidmətlər
Mənzil ilə təmin etmə üzrə sosial xidmətlər qohumluq sosial
əlaqələri itirmiş və/və ya mənzil problemləri olan xəstələrə yardımın
vacib komponentidir. Bu növ yardıma özünəxidmət (özünəqulluq)
vərdişlərini itirmiş və daimi qulluğa ehtiyacı olan xəstələrin
uzunmüddətli hospitalizasiyası üçün nəzərdə tutulan müəssisələr
(əlillər evi, internatlar, şəfqət evləri) aiddir. Stasionardan çıxan lakin
cəmiyyətdə müstəqil yaşamaq qabiliyyətlərini bərpa etməyən
xəstələrin müvəqqəti yaşamasını təmin edən “yarıyolda evlər” (kiçik
yataqxanalar) adlanan mənzillər digər növə aiddir. Üçüncü növ -
nəzarət olunan mənzillərdir. Burada xəstələrə müstəqil yaşamaq və
məişət problemlərinin həllinə kömək edən sosial xidmətlər
göstərməklə, onları mənzil sahəsi ilə təmin etmək nəzərdə tutulur.
7.
Reabilitasiya mərkəzləri
Əmək və sosial reabilitasiya sahəsində xidmətlər göstərən icma
müəssisələrdir. Bu müəssisələr pasiyentin müəyyən tələbatlarına
ünvanlanmış müxtəlif proqramları həyata keçirirlər. Göstərilən
proqramlara həyat qabiliyyətlərinin təlimi, əmək terapiyası,
artterapiya, peşə təlimi, qarşılıqlı yardım qrupları, pasiyentlərin
asudə vaxtının təşkili aid ola bilər.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
32
Ədəbiyyat:
1.
American Psychiatric Association. Practice guideline for the
treatment of patients with schizophrenia, Second Edition
Washington DC 2000, 2004
2.
Canadian Psychiatric Association Clinical practice Guidelines on
treatment of schizophrenia. The Canadian Journal of Psychiatry vol.
50, supplement 1, 2005
3.
National Institute for Health and Clinical Excellence: Clinical
Guideline (updated): Schizophrenia: core interventions in the
treatment and management of schizophrenia in primary and
secondary care March 2009
4.
Royal Australian and New Zealand College of Psychiatrists:
Clinical Practice Guidelines for the treatment of schizophrenia and
related disorders. Australian and New Zealand Journal of
Psychiatry 2005, 39:1-30
5.
Royal College of Psychiatrists Consensus statement on high-dose
antipsychotic medication, Council Report CR138, May 2006
6.
Scottish Intercollegiate Guidelines Network. Psychosocial
interventions in the management of schizophrenia. National
Clinical Guideline, SIGN Publication No 30, October 1998
7.
Shader R.I. Manual Psychiatric Therapeutics, Little, Brown and Co
Boston, New York, Toronto, London 1994
8.
World Health Organization International Classification of Mental
and Behavioral Disorders: Clinical Descriptions and Diagnostic
Guidelines, ICD -10 1992 Geneva
9.
World Psychiatric Association Series Evidence and Experience in
Psychiatry vol.1 Schizophrenia. Ed. by M. Maj, N. Sartorius, 1999,
Wiley, Chichester:
10.
World Federation of Societies of Biological Psychiatry (WFSBP)
Guidelines for Biological Treatment of Schizophrenia, Part 1:
Acute treatment of schizophrenia, The World Journal of Biological
Psychiatry, 2005; 6(3): 132-191
11.
World Federation of Societies of Biological Psychiatry (WFSBP)
Guidelines for Biological Treatment of Schizophrenia, Part 2:
Long-term treatment of schizophrenia, The World Journal of
Biological Psychiatry, 2006; 7(1): 5_/40
12.
N.Ə. Əliyev, F.İ. Məmmədova, M.Z. Sultanov Əsas Psixiatrik
Reytinq (Psixometrik) Cədvəllərinin Toplumu Bakı, 2009
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
33
Əlavə 1
POZİTİV VƏ NEQATİV SİNDROMLAR CƏDVƏLİ
(PANSS)
Xəstənin Adı _____________________________
Amb. Kartasının / xəstəlik tarixinin №_________
Müalicədən
qabaq
1-ci təkrar
müayinə
2-ci təkrar
müayinə
ƏLAMƏTLƏR
Tarix_________ Tarix_________ Tarix_________
POZİTİV SİMPTOMLAR CƏDVƏLİ (P)
1. Sayıqlama
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
2. Təfəkkürün
pozuntuları
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
3. Hallüsinator davranış
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
4. Oyanıq hal
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
5. Özünüböyütmə
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
6. Şübhələnmə/təqib
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
7. Düşmənçilik
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
Produktiv əlamətlərin
ağırlığının
qiymətləndirməsi
NEQATİV SİMPTOMLAR CƏDVƏLİ (N)
1. Affektin kütlənməsi 0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
2. Emosional aralaşma 0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
3. Zəif (təmas)
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
4. Passiv/apatik sosial
aralaşma
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
5. Mücərrədləşdirmə
pozuntuları
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
6. Nitqin spontanlığı
və səlisliyin
çatışmamazlığı
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
7. Təfəkkürün
stereotipiyası
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
Neqativ əlamətlərin
ağırlığının
qiymətləndirməsi
Kompozit İndeksi
pozitiv əlamətlər – (minus) neqativ əlamətlər
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
34
ÜMUMİ PSİXOPATOLOGİYA CƏDVƏLİ (G)
1. Somatik
narahatçılıq
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
2. Təşviş
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
3. Günah hissi
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
4. Gərginlik
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
5. Manerlik və poza
almaq
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
6. Depressiya
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
7. Motor
fəaliyyətinin
ləngiməsi
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
8. Əməkdaşlığa
qapalılıq
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
9. Fikirlərin qeyri-adi
məzmunu
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
10. Bələdliyin
pozulması
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
11. Diqqətin
pozulması
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
12. Qavramanın və
tənqidin pozulması
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
13. İradə pozuntuları
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
14. İmpulsiv davranış
(Təcavüzkarlıq)
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
15. Psixi təəssüratlara
qapanma
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
16. Aktiv sosial
uzaqlaşma
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6
Digər psixi
pozuntuların
ağırlığının
qiymətləndirməsi
Əlamətlərin ağırlığı 6 ballı cədvəllə qiymətləndirilir.
Yoxdur – 0, Cüzi ifadə olunmuş – 1, Yüngül – 2, Orta – 3,
Əhəmiyyətli dərəcədə ifadə olunmuş – 4, Ağır – 5,
Kəskin dərəcədə ifadə olunmuş – 6
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
35
Əlavə 2
Şizofreniyanın müalicəsində istifadə edilən
antipsixotik dərman vasitələri
Dərman
vasitəsinin adı
Buraxılış
forması
Başlanğıc
doza
(mq/gün)
Adi doza
(mq/gün)
Dəstəkedici
doza
(mq/gün)
Atipik antipsixotik vasitələr
Risperidone
(RİSPOLEPT,
RİSPERDAL
KONSTA)
Tablet 2 mq,
Flakonda
30 ml daxilə
qəbul edilən
məhlul
1 mg/ml,
Ampul
(prolonq
25 mq/2 ml)
1-2 mq
3-6 mq
3-6 mq
Olanzapine
(ROKSİZAPİN)
Tablet 5 mg,
10 mq
5-10 mq
5-20 mq
10-20 mq
Ziprasidone
(ZELDOKS)
Kapsul 40 mq,
60 mq, 80 mq
40 mq
80-160
mq
80-160
mq
Paliperidone
(İNVEQA)
Tablet 6 mq 3-6 mq
6 mq
6 mq
Clozapine
(LEPONEKS,
AZALEPTİN)
Tablet 25 mq,
100 mq
12,5-25
mq
200-450
mq
200- 600
mq
Sertindole
(SERDOLEKT)
Tablet 4 mq,
12 mq, 16 mq
4-8 mq
16 -20 mq 12 mq
Ənənəvi neyroleptik dərman vasitələri
Chlorpromazine
(AMİNAZİN)
Tablet 5 mg,
50 mq, 100 mq,
Ampul
50 mq/2 ml
50-100
mq
300-1000
mq
300-600
mq
Levomepromazine
(TİZERSİN)
Tablet 25 mq,
Ampul
25 mq/ml
25-50
mq
75-150
mq
50-75
mq
Trifluoperazine
(STELAZİN,
TRİFTAZİN)
Tablet 5 mq 5-10 mq
15-50 mq 5-10 mq
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
36
Fluphenazine
deconoate
(MODİTEN
DEPO)
Ampul
(prolonq
25 mg/ml)
0,4-10 mq 10-20 mq 2,5-15 mq
Haloperidol
(HALOPERİDOL,
HALOPERİDOL
FORTE,
HALOPERİDOL
DEKANOAT)
Tablet 1,5 mq,
Ampula 5
mq/ml
Tablet 5 mq
Ampul
(prolonq)
50 mq/ml
1-10 mq
5-20 mq
5-10 mq
Periciazine
(NEULEPTİL)
Kapsula
10 mq
Daxilə qəbul
edilən məhlul
4% 125 ml
flakon
5 mq
20-30 mq 10-20 mq
Flupentixol
(FLUANKSOL
FLUANKSOL
DEPO)
Tablet
0,5 mq, 5 mq,
Ampul
(prolonq)
20 mq/ml
2-10 mq
10-20 mq 3-15 mq
Zuclopenthixol
(KLOPİKSOL
KLOPİKSOL-
AKUFAZ
KLOPİKSOL
DEPO)
Tablet 2 mq,
10 mq
Ampul
(prolonq)
50 mq/ml
Ampul
(prolonq)
200 mq/ml
2-5 mq
20-50 mq 2-25 mq
Chlorprothixene
(TRUKSAL)
Tablet 25 mq,
50 mq
25 mq
50-150
mq
25-75
mq
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
37
Əlavə 3
Antipsixotik dərman vasitələrinin əlavə təsirləri
Əlavə təsir Təsvir edilməsi Müdaxilə
Antihistamin təsir (H
B
1
B
reseptorlarının
blokadası)
Həddindən artıq
tormozlanma,
yuxuculluq, koqnitiv
funksiyaların
pisləşməsi
Dərman vasitəsinin
dozasının azaldılması
Digər vasitələrlə əvəz
edilməsi
Antiadrenergik təsir
(α
B
1
B
-adrenoreseptorların
blokadası)
Ortostatik hipotoniya
Birdən ayağa
qalxmadan çəkinmək,
AT monitorinqi, ağır
hallarda noradrenalin
Ekstrapiramid
pozuntular
Kəskin distoniya
Ənsə, ağız, saya
əzələlərin və gövdə
əzələlərinin spazması
Diphenhydramine
(dimedrol) 25-50 mq
Biperiden 2-4 mq ə/d
Akatiziya
Hövsələsizlik, daimi
yerimə
Propranolol 20-80 mq
Diazepam 5 mq ə/d
Parkinsonizm
Hipokineziya, əzələ
tonusunun artması,
sakitlik tremoru
Trihexyphenidil 2-6
mq/gün
Tardiv (gecikmiş)
diskineziya
Dil və üz
hiperkinezləri, boyun
və gövdə
hiperkinezləri,
ətrafların
xoreyayabənzər
hiperkinezləri
ƏN kəsmək və AA
keçmək
Kardiotoksik təsir
QT intervalının
uzanması,
səyrici mədəcik
aritmiyası,
piruent taxikardiya
Digər dərman
vasitəsilə əvəz etmək
Kalium vasitələrini
təyin etmək
M-xolinoblokadaedici
təsir
Ağızda quruluq,
sidiyin ləngiməsi,
bağırsaq atoniyası,
qlaukomanın
kəskinləşməsi
Digər dərman
vasitəsilə əvəz etmək
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
38
Leykopeniya və
aqranulositoz
Leykositlərin ümumi
miqdarının
3000/mm
P
3
P
-dən aşağı
və neytrofillərin isə
1500/mm
P
3
P
-dən aşağı
düşməsi, kəskin
faringit, naməlum
mənşəli qızdırma,
miokarditlər,
kardiomiopatiya
Klozapinin qəbulu
zamanı
leykoformulanın
monitorinqi
Leykositlərin miqdarı
azaldıqda vasitənin
dərhal kəsilməsi və
antibiotikoterapiya
Çəki artımı və
piylənmə
İştahanın yüksəlməsi,
bədən kütləsinin
artması, daha çox AA
qəbulu ilə əlaqədardır
Pəhriz, müalicə bədən
tərbiyəsi,
normotimiklər və/və ya
antidepressantlarla
kombinasiya
Qlükoza mübadiləsinin
pozulması
Hiperqlikemiya, I tip
diabetin kəskinləşməsi,
II tip diabetin əmələ
gəlməsi, diabetik
ketoasidoz
Digər dərman
vasitəsilə əvəz etmək
Piy mübadiləsinin
pozulması
Lipidlərin miqdarının
artması
Digər dərman
vasitəsilə əvəz etmək,
pəhriz
Endokrin pozuntular
Praliktinin
səviyyəsinin artması
Cinsi disfunksiya
Menstruasiya
(aybaşı) tsiklinin
pozulması, qalaktoreya
Digər dərman
vasitəsilə əvəz etmək
Cinsi aktivliyin
monitorinqi
Neyroleptik disforiya
Ədavət, müalicədən
imtina etmək, intihar
davranışları
AA ilə terapiyaya
keçmək
Bədxassəli neyroleptik
sindrom
Əzələlərin rigidliyi,
taxikardiya,
hipertermiya,
düşüncənin
pozulması,
kreatinkinazanın
səviyyəsinin
yüksəlməsi
Təcili antipsixotik
dərman vasitələrini
kəsmək. Dantrolene
2,5 mq/kq təyin etmək
Bromkriptine,
Amantadine
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
39
Əlavə 4
T
Müalicə alqoritmi
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
Document Outline - Shizofreniya.jpg
- 31 Sizofreniya A52.pdf
Dostları ilə paylaş: |