Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

52 

-  vəzifələrin  pozulması  partnyorlara,  malgöndərənlərə,  istehlakçılara 

və  əməkdaşlara  əvəzi  ödənilməz  maddi  və  mənəvi  zərər  vura  bilən  qəbul 

olunmuş öhdəliklərin mükəmməl şəkildə yerinə yetirilməsi; 

-  müştərilərə,  partnyorlara  və  nəhayət  dövlətə  münasibətdə  biznesin 

ə

dalətli şəkildə həyata keçirilməsi.  

Biznesin xarici təcrübəsi yüksək mədəniyyətli və nümunəvi firmaların 

idarə edilməsinin bir sıra prinsiplərini müəyyən etmişdir: 

1) firma rəhbərliyi əsas  müştərilərə dövri olaraq  baş çəkməlidir. Belə 

aksiyaların məqsədi istehlakçıların tələblərilə bilavasitə tanış olmaqdan, on-

ların  qarşılıqlı  əməkdaşlıqdan  məmnun  qalıb-qalmadıqlarını  aydınlaşdır-

maqdan ibarətdir; 

2)  işgüzar  kağızlar  lakoniklikləri  (müxtəsərlikləri)  ilə  fərqlənməlidir-

lər. Mühüm işgüzar qeydlərin həcmi bir səhifəni keçməməlidir, firmadaxili 

hesabdarlıqları minimuma endirmək lazımdır; 

3)  firmanın  və  ya  onun  bölməsinin  idarəçisi  öz  tabelikdə  olanlarının 

hər biri ilə şəxsən təmasda olmalıdır; 

4)  firma  işçilərinin  qeyri-formal  (qeyri-rəsmi)  ünsiyyətləri  stimul-

laşdırılır; 

5) firma işçilərinin münasibətlərində ayrıseçkilik halları (motivləşdiril-

məmiş  işdən  kənarlaşdırma,  ahıl  yaşda  insanların  hüquqlarının  pozulması, 

mükafat verməmə və s.) minimuma endirilir.  

Ə

n cazibədar xarici kompaniya və firmaların fəaliyyət mədəniyyəti sə-

viyyələrinin  müəyyənləşdirilməsi  kriteriyaları  maraq  kəsb  edir:  innovasiya 

fəaliyyəti  və  aktivlik,  menecmentin  keyfiyyəti,  firmanın  uzunmüddətli  in-

vestisiyalaşdırma  obyekti  kimi  əhəmiyyətliliyi,  ictimai  və  ekoloji  məsuliyyət, 

firmanın  heyətin  yaradıcılığını,  məhsul  və  xidmətlərin  keyfiyyətini  inkişaf 

etdirmək və dəstəkləmək qabiliyyəti, firmanın maliyyə əhəmiyyətliliyi və s.  

 

4.3.  şgüzar etika 

 

Etika  –  insan  davranışı  prinsiplərinin  məcmusudur.  Bu  tərifi  biznes 

sahəsinə  qədər  genişləndirərək  demək  olar  ki,  işgüzar  etika  özündə  biznes 

sferasında məşğul olan insanların davranış prinsiplərini əks etdirir.  

ş

güzar etika partnyorların işgüzar münasibətlərini, habelə onların dav-

ranışlarını işgüzar dünyada ümumi olaraq qəbul olunmuş davranış prinsiplə-

rinə  uyğun  gəlib-gəlməmə  nöqteyi-nəzərindən  nəzərdən  keçirməyə  və  qiy-

mətləndirməyə imkan verir. Belə prinsiplərə istinad etmə cəmiyyətin inkişa-

fına  fəal  şəkildə  təsir  göstərmək,  öz  vətəndaş  borcunu  layiqincə  yerinə 

yetirmək üzrə peşəkar imkana malik olan biznesmenlərə kömək edir.  

Bununla əlaqədar olaraq, işgüzar etikada struktur formalaşdıran kom-

ponentlər kimi çıxış edən əxlaqi dəyərləri fərqləndirmək məqsədəuyğundur. 

---

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

53 

Bunlar içərisində  ən mühüm olanları aşağıdakılardır: düzlük və saflıq (vic-

danlılıq).  

Biznesdə  düzlük  tələbi  onun  təbiətindən  irəli  gəlir.  Yalan  normal  iq-

tisadi prosesin əsası kimi çıxış edə bilməz. Əksinə, o, partnyorların maraq-

ları üçün təhlükə yaradır. Yalan danışan insanlar işgüzar dünyada hər zaman 

mühakimə  olunmuşlar.  Son  nəticədə  yalan  və  saxtakarlığa  yol  verənlər 

udduqlarından çox uduzurlar.  

Düzlük və vicdanlılıq biznesin və ümumiyyətlə cəmiyyətin uzunmüd-

dətli  inkişafının  nəticəsidir,  bu  proses  zamanı  optimal  etik  və  əxlaqi  nor-

malar  işlənib  hazırlanmışdır.  Məlumdur  ki,  sənaye  cəhətdən  inkişaf  etmiş 

ölkələrdə biznes dağıntısız, sui-istifadəsiz, elementar vicdansızlıq və bunun 

ə

sasında ortaya çıxan qalmaqallarsız keçinmir. Bununla belə, biznesdə əsas 

məqam  düzlük,  vicdanlılıq,  partnyora  “kələk  gəlməməyə”  çalışmaq,  daha 

irəli hərəkət etmək və münasibətləri inkişaf etdirmək üçün qarşılıqlı faydalı 

razılıqlar bağlamaqdır.  

ş

güzar  etika  azadlıq  kimi  ümumi  insani  dəyərə  əsaslanır.  Bu  o  de-

məkdir  ki,  biznesmen  və  ya  menecer  təkcə  öz  kommersiya  fəaliyyətlərinin 

yox, öz rəqibinin də fəaliyyətlərinin azadlığını qiymətləndirməlidir və bu da 

onun  işinə  müdaxilə  edilməməsində,  onun  hətta  ən  cüzi  maraqlarının  belə 

ə

zilməməsində ifadə olunur.  

ş

güzar qarşılıqlı münasibətlərin başqa bir təməl prinsipi səbirlilikdir. 

Bu  prinsip  partnyorların,  müştərilərin  və  ya  tabelikdə  olanların  zəiflik  və 

çatışmazlıqlarını  “bir  həmlədə”  dəf  etməyin  qeyri-mümkün  olmasının  qav-

ranılmasından çıxır. Səbirlilik qarşılıqlı etibar, anlayış və səmimilik yaradır, 

münaqişəli situasiyaları onlar hələ yaranmadan söndürməyə imkan verir.  

ş

güzar  qarşılıqlı  münasibətlər  hər  zaman  müxtəlif  nöqsanlar  və  mü-

naqişələrlə  müşayiət  olunur,  buna  görə  də  onlar  nəzakət  və  zəriflik  tələb 

edirlər.  Belə  ünsiyyətdə  nəzakət  təkcə  məqsədlər  və  davranış  normalarının 

uyğunluğunu başa düşməyi  yox, bu normaları konkret insana tətbiq etməyi 

bacarmağı ifadə edir. Nəzakət, hər şeydən əvvəl, humanizmə və xeyirxahlı-

ğ

a oriyentasiyanı, diqqətlilik və xəbərdarlığı nəzərdə tutur. Nəzakətli olmaq 

istənilən situasiyada öz partnyorunu, müştərini və tabelikdə olanı, onun bio-

sosial xarakteristikaları olan cins,  yaş, milliyyət, temperament, vərdiş və s. 

cəhətlərinin  nəzərə  alınması  ilə  dəyərli  insan  şəxsiyyəti  kimi  dərk  etməyi 

ifadə edir.  

Zəriflik  dedikdə,  ünsiyyətdə  mülayimlik  və  diqqətlilik,  öz  kolleqala-

rının  mənliyini  hifz  etmək  bacarığı  başa  düşülür.  Nəzakət  xüsusi,  ünsiyyət 

zamanı  səhihlik  və  səmimiliyin  yalnız  yüksək  səviyyədə  peşəkar  biznes-

menlərə  və  menecerlərə  xas  olan  təzahür  formasıdır.  O,  ən  az  əxlaqi-psi-

xoloji xərclərlə işgüzar məsələləri həll etməyə imkan verir. Nəzakətin dəyəri 

xarici biznesmenlərlə ünsiyyət zamanı xüsusilə yüksəkdir. 

---