Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasinin akademiK Ə. HÜseynov adma

Stinmltoşdınım

Təcrübə gösterir ki, hər hansı bir aktivə görə tələbat yüksəkdirsə, həmin aktivin təchizatı məhduddursa, aktivin

275

qiyməti artır. Yaxşı layihə menecerlərinə tələbatm yüksək olması və onlarm təchizatınm nisbətən aşağı olması səbəbinə görə onlann cəlb edilməsi üçün tələb edilən məvaciblər də yüksəkdir. Bu, aşağı və orta səviyyədən tutmuş yüksək səviyyəli layihə menecerlərə qədər bütün səviyyəli layihə menecerlərinin timsalmda real bir həqiqətdir, ABŞ tədqiqatçılann fikrinə görə 1990-cı illərin sonunda aşağı səviyyəli layihə menecerləri ildə 45,000 ABŞ dollarmdan 65.000 ABŞ dollarına qədər qazanırdılar; orta səviyyəli layihə menecerləri ildə

55.0 ABŞ dollanndan 85.000 ABŞ dollarma qədər, yüksək səviyyəli layihə menecerləri isə ildə 110.000 ABŞ dollanndan

200.0 ABŞ dollarma qədər qazanırdılar [54].

Bu əmək haqlan müəyyən qədər yüksək görünə bilsə də, sabit iqtisadi şərait onlann dəqiq dəyərini əks etdirir. Aşağıdakı nümunəni nəzərdən keçirək. Nəhəng inşaat layihəsində tədarük vaxtmm

«sürüşməsi» nəticəsində şirkət 300.000 ABŞ dollan itirir. Bu halda, qrafikdəki mümkün sürüşmələri minimuma endirmək məqsədilə layihə menecerinə ildə

0. 
   ABŞ dolları məbləğinin ödənilməsi daha da əlverişlidir.
   

LAYIHƏ OFISININ YARADILMASI
—Layihə ofisinin yaradılması diqqət, ehtiyatlı hərəkət və çoxlu eneıji tələb edir. O, eyni zamanda siyasi həssaslıq tələb edir, çünki təşkilatm bir çox üzvləri buna müqavimət göstərir- lər. Layihə ofisinin yaradılması iki mərhələ üzrə həyata

keçirilə bilər:

• 
  layihə ofisinin ideologiyası;
  
• 
  ofisin faktiki yaradılması.
  

Layihə ofisinin ideologiyası

Layihə ofisinin yaradılmasmm əsas məqsədi və onun ideologiyası heç də hamıya çatmır. Bir çoxlan düşünürlər ki, layihə ofisi, təşkilat üçün müəyyən vəsaitlərin boş yerə sərf olunması ilə nəticələnən lazımsız xərcdən başqa bir şey deyildir. Digər şəxslər bürokratik dünyagörüşünə əsaslanaraq layihə ofisinə təşkilatm biznes fəaliyyətinin və göstəricilərinin aşağı salmmasma səbəb olan amillərdən biri kimi baxırlar. Digər şəxslərin bu ideyanı güclü bir vasitə kimi görməyinə baxmayaraq, başqalan bummia razılaşmır.

Layihə ofisini yaratmaq istəyən şəxslər heç də az əhəmiyyət daşımayan təzyiqlərə dözməlidirlər. İlk növbədə layihə ofisinin yaradılması zərurətini və ideologiyasmı başa salmaq üçün dəqiq addımlarm atılması son dərəcə vacibdir. Bundan başqa, layihə ofisinin necə fəaliyyət göstərməsini dəqiq təsvir etməlidirlər. Onlar təşkilat daxilində dəstək qazanmaq istəyirlərsə, bu ofislə əlaqədar ideologiyam tam açıqlamalıdırlar.

Layihə ofisi ilə bağlı suallara əvvəlcədən hazır olmaq ilk şərtlərdən biridir. Bir çox şəxslərin şübhələrini aradan götürməzdən əwəl həmin suallara dəqiq cavab vermək böyük

277

əhəmiyyət kəsb edir. Aşağıda üç tipik suala nümunə göstərilmişdir:

• 
  Layihə ofisinin bizim layihələrə gösterəcək müsbət təsir hansılardır?
  
• 
  Layihə ofisinin yaradılması və işləməsi üçün nə qədər xərc tələb edilir?
  
• 
  Layihə ofisi hansı müddət ərzində işçi heyətin fəaliyyət göstərməsini tələb edir?
  

Layihə ofisləri hem layihə komandasmm üzvləri, həm də sifarişçilər üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Tam şəkildə fəaliyyət göstərən layihə ofisi layihə komandasmm üzvləri üçün misilsiz yardım mənbəyi ola bilər. Layihə ofisləri komanda üzvlərini mentorlar, məsləhətçilər və ani treninqlərlə təchiz edə bilər. Onlar layihələrin idarə edilməsi üzrə standartlarla təmin edir və komanda üzvlərini müvafiq idarəetmə vasitələrini tətbiq edirlər. Bundan əlavə, onlar yeni layihələrdə təkrar istifadə oluna bilən keçmiş layihələrin idarə edilməsi ilə bağlı kitabxanaya və ya biliklər bazasına malik ola bilərlər.

Təcrübə gösterir ki, sifarişçilər layihə ofisi konsepsiyasının güclü tərəfdarlandır. Layihə ofisinin mövcudluğu layihə komandasmm işinin nümunəvi şəkildə apanlmasma etiban ar- tınr.

Layihə_Qfisinin yaradılmasına çəkilən xərc

Layihə ofisinin yaradılması və fəaliyyət göstərməsi ucuz başa gəlmir. Bu gün layihələrin idarə edilməsi keyfiyyəti əsas məsələlərdən biri kimi qarşıya qoyulur. Keyfiyyət proqramlarının xərci hər hansı qənaətin yaradılması ilə müşayiət oluna

278

bilməz. Bununla belə, təcrübə göstərir ki, bir çox düzgün düşünülmüş keyfiyyət proqramlan çox tez bir zamanda öz xərcini ödəyir. Belə bir sual yaranır: «Hər hansı təşkilat mükəmməl keyfiyyət proqramı yaratmadan inkişaf edə bilermi?»

Son zamanlarda apanlan tədqiqatlarda güman edilir ki, yalnız çox az layihələr qarşıya qoyulan məqsədlərə vaxtında, büdcə daxilində və müvafiq göstərişlərə uyğun olaraq nail ola bilir. Yerinə yetirilən layihələr üzrə standart yanaşma üsullan gözlənilən nəticələrin heç də hamısını doğrultmadı.

Layihə ofisinin yaradılması və işə salınması xərcləri güman edilən rəqəmlərlə müqayisədə daha az təəccüblü görünə bilər, çünki təşkilatların əksəriyyətində layihə işinin apaniması xərcləri bütün təşkilat boyu bölüşdürülür. Layihə ofisinin saxlanma xərci bu ofis olmadan layihə işlərinin apeınlması xərclərinə nisbətən az və ya ona bərabər ola bilər. Layihə ofisinin müvafiq komandalann öz işlərini düzgün və vaxtmda həyata keçirdiyi mühiti yarada bilməsi layihə üzrə xərclərin kəskin şəkildə aşağı düşməsinə səbəb olacaqdır.
Layihə ofisinin faktiki yaradılması

Layihə ofisinin yaradılmasına icazə verilərsə, onda diqqət

ofisin açılmasından öncə həll edilməli olan məsələlərin üzərinə yönəldilməlidir. Bu zaman aşağıdakı suallar meydana çıxır:

• 
  Layihə ofisi hansı funksiyaları yerinə yetirməlidir?
  
• 
  Ofis hansı işçilərdən təşkil olunacaq?
  
• 
  Həm təşkilati, həm də fiziki baxımdan ofis harada yerləşəcək?
  

279

Layihə ofisləri ən müxtəlif fəaliyyət növlərini həyata keçirə bilərlər. Müasir səviyyədə onlar bir və ya iki funksiyanı, məsələn layihələrin idarə edilməsi üzrə standartlarm hazırlanması və kompüterdə qrafiklərin qurulmasım təmin etmək kimi funksiyam yerinə yetirə bilər. Daha böyük planlar üzrə onlar məsləhət, mentor, treninq, standartlara əməl edilməsi və s. məsələlər üzrə tam xidmət sahələrinə malik olmalıdırlar. Layihə ofisi yaradılarkən həll edilməli olan ilkin məsələlərdən biri onun nə etməli olduğunu müəyyənləşdirməkdir.

Layihə ofisi istənilən müvafiq yerdə fəaliyyət göstərə bilər. Bir çox maliyyə qurumlannda, məsələn bank və daşınmaz əmlakla məşğul olan şirkətlərdə layihə ofisləri məlumat sistemləri şöbələrinin nəzdində təsis edilir. Bımım böyük əhəmiyyəti vardır, çünki maliyyə təşkilatlan tərəfindən icra edilən layihələr işçi heyəti və təşkilatlarm elektron əlaqəyə girməsini tələb edir və həmin işin kökündə adətən informasiya xidməti şöbəsinin özü dayanır. Mühəndisliyə əsaslanan təşkilatlarda layihə ofisi təşkilatın sənaye-mühəndislik fəaliyyətləri ilə əlaqələndirilə bilər. Digər başqa vəziyyətlərdə layihə ofisi müqavilələrin bağlanması, satış və maliyyə şöbələrində müstəqil funksional vahid kimi nəzərdən keçirilə bilər.

280