Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
94
qarşı qoymur, onları ana torpaqda - Azərbaycanda ayrı-ayrı etnoslar bilir:
Milli “Mən” türklüyünü, doğma ana dilini dananları “təslimçi fərarilər” adlandırır:
Qarahüseyni dinlədim, Qorxusundan türkcə yox, başqa dildə danışdı. İlk və son məktubuna başqa cavab vermədim, Təslimçi fərarilər mənə çoxdan tanışdı. X.R.Ulutürk türkə qarşı olanları: imperiyapərəstləri, “komunnist cildli faşistləri”, “dost” qiyafəli məddahları, müasir mənada “sadvalçıları”, ermənipərəstləri kəskin ifşa edir:
heç nə ummuram, Ancaq səni dartıram “ölüm” kürsüsünə mən. Dinlə, gör nələr deyir bağrımdakı bu yaram: Bəşərin düşmənidir türkə düşmən kəsilən.
Xəlil Rza Ulutürk turançılıq idealında Türkiyəni “Yaşasın odyurdu, qardaş Türkiyə”, “Nə yaxşı ki...”, “Xəlil, bir az səbr elə” şeirlərində “sal daşlı, qayalı arxa, dayaq, köksümüzə səngər” bilir. Şair “Mən”i türk qövmlərini sa-
95
dalayır, tarixə etiraz edərək, onların pərən-pərən salındığını, adlarının belə dəyişdirildiyini xatırladır və Türkiyə, Azərbaycan. Özbəkistan, Türkmənistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tatarıstan, Başqırdıstan, Altay, Sibir, Uyğurustan, Bolqarıstan, Kərkük, İraq, Bağdad, Hələb türklərini seçib ayırır və onların varlığı ilə fəxr edir. Xəlil Rza Ulutürkün nəzərində türkçülük, turançılıq fatehlik, menemlik, işğalçılıq mahiyyətindən çox uzaqdır. O, türk birliyinin gücünü ona görə tərənnüm edir ki, türk kiçik olanın, zəifin xilaskarıdır. Həm də türk birliyində: udin, ləzgi, nen kimi ulusların adı və payı vardır. “Azadlıq meydanı”, “Azərbaycan-türk salamı” şeirlərində də türk birliyi Türküstan, Turan anlamından qavranılıb dəyərləndirilir. “Türkazər” şeirində şair “Mən”i millətinə özünüdərk zirvəsindən baxır. M.Ə.Rəsulzadənin “milli müstəqilliyin əsası yalnız dərk olunmuş milli “Mən”in mövcudluğudur” hökmünü bədii şəkildə təsdiqləyir: Azərbaycan türküyəm! Bəlkə də bu cümlə heç çıxmayıb ürəyindən! Səslənməyib dilində, Varlığında bəslənib, bəslənməyib dilində. “Yıxın, sökün, dağıdın” və “Türk” şeirlərində fərdi ideya istiqamətlərindən biri budur ki, türkçülüyün, turançılığın mərkəzində milli “Mən”i təzahür etdirən, Azadlıq meydanında həmin ideya ruhunda nitq söyləyən və türk dünyasını mübarizəyə, həmrəyliyə çağıran şair, həm də yəhudi, buddaçı, atəşpərəst və xaçpərəstin belə yerini görür; ifrat islamçılıq təbliğ etmir. O, panislamizmin əley-hinədir. Bu da doğrudur ki, şair “Mən”i yalnız türk ellərinin azadlığından, müstəqilliyindən söz açmır, bütün bəşəriyyətin və xalqların həqiqəti tapmasından danışır:
96
Ləngərlənən meydana birdən yeni can gəlir, Azərbaycan, Türküstan, ardınca Turan gəlir... Meydanın sonu yoxdur, yüz-yüz nəğmə, min-min səs. İudaçı, buddaçı, atəşpərəst, xaçpərəst... Həqiqətə təşnədir, Bağrı bəşəriyyətin, Bu qüdrətdən, bu ruhdan qopmaq, ayrılmaq çətin. “Azərbaycan türkcəsi” şeirində dilləri vahid bir ağac hesab edən şair onun kök və gövdəsində türk dillərinin dayandığını, onların arasında Azərbaycan türkcəsi “Misri qılıncın səsini” xatırlatdığını poetik şəkildə mənalandırır. Mənalandırır ki, Azərbaycan türkcəsini, “nə qaranlıq divarlar, nə tikanlı hasarlar, nə gözü dar, beyni dar, niandertal ağalar”... bizdən ala bilməz: Min il hundan sonra da yaşayacaq dünyada Füzulinin nəfəsi, Şəhriyarın nəfəsi. Şairin poetik dərkində Azərbaycan türkcəsi “Bilqamıs” türk abidəsini özündə yaşadan qədim dil kimi həm də müasirdir, əbədidir: T əkcə babamsanmı? Yox ... …həm də oğlum, qızımsan. Zindan pəncərəsindən bir az solğun görünən baharımsan, yazımsan. “Odur ruhum, ana dilim” misralı şeirdə də türk dilinə məhəbbət ifadə olunmuşdur. Xəlil Rza Ulutürk poeziyasında yalnız Azərbaycan türk dili Yüklə 2,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|