Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 231,73 Kb. Pdf görüntüsü
|
10
Azərbaycana və ədiblərimizə olan münasibəti araşdırılmışdır. Çar Rusiyasının ardnıca ötən əsrin 20-ci illərində sovet imperiyasının qurulması və geniş türk coğrafiyasını tabeliyinə keçirməsi nəticəsində Azərbaycan və Qırğız xalqının taleyində bir-birinə bənzər hadisələr baş verdi. Hər iki xalq 30-cu illərin repressiyasını yaşadı, İkinci Dünya Müharibəsinin ağır sınaqlarından keçdi. Qarşılıqlı ədəbi əlaqələr sovet dövründə daha da inkişaf etdi. 30-40-cı illərin sərt ideoloji müstəvisi 50-ci illərdə nisbətən yumşalmağa başladı və bu hadisə türk xalqlarının həyatında da mühüm mərhələyə çevrildi. Şübhəsiz ki, Azərbaycan-Qırğız ədəbi əlaqələrinin inkişafında Çingiz Aytmatov fenomeni mühüm əhəmiyyətə malikdir. “50-ci illərdə qırğız aulundan dünyaya parlayan Çingiz Aytmatov eyni zamanda Azərbaycan-Qırğız ədəbi əlaqələrinin tarixində də yeni və parlaq mərhələnin banisi oldu. Onun yaradıcılığı sərhədləri aşaraq türk xalqlarının ortaq mədəniyyətinin bəşəri təqdimatında mühüm rol oynadı. Heç şübhəsizdir ki, bu uğurlu təqdimatı qırğızlar qədər azərbaycanlılar da böyük qürur hissi ilə qarşılamışlar” 1 .
XX əsrin 50-ci illərində Moskvada Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda Ədəbiyyat dərsləri alarkən başlamışdır. Şahmar Əkbərzadə ilə müsahibəsində Çingiz Aytmatov ona dünya şöhrəti gətirmiş “Cəmilə” povestinin də ilk oxucusunun azərbaycanlı İsmayıl Cəfərpur olduğunu qeyd etmişdir. “...tanıdığım ilk azərbaycanlı o rəhmətlik idi. Moskvada ali Ədəbiyyat kurslarında bir yerdə idik. Qiyamət oğlan idi. Azərbaycanı hər üzünə mənə o tanıdıb. O vaxt zootexniklikdən ədəbiyyat aləminə yenicə qədəm qoymuşdum. “Cəmilə”ni də ilk dəfə ona oxumuşdum” 2 .
ölkələrində keçirilən mədəni tədbirlərdə görüşləri nəticəsində sənətkarın Azərbaycan mədəniyyət xadimləri arasında dostluq münasibətləri formalaşmışdır. Yazıçının Azərbaycanla və azərbaycanlı ziyalılarla münasibətlərin yaranması və möhkəmlənməsində görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin rolu əvəzsizdir. Çingiz Aytmatov hələ sovet dövründə Heydər Əliyevlə dəfələrlə görüşmüş və onun böyüklüyünün, dahliyinin fərqində olmuşdur. “Heydər Əliyev, həqiqətən də, tarixi, hətta əfsanəvi bir şəxsiyyətdir. Bu, sovet dövründə də belə idi, bugünkü MDB məkanında, xeyli çətinləşmiş müasir dünya şəraitində də belədir. Heydər Əliyev hər zaman xalqının xidmətində olmuşdur” 3 .
1
Həbibbəyli İsa. Böyük ədəbiyyat heykəli. “Azərbaycan” qəzeti, Bakı, 2013,11 dekabr, № 273 2
Aytmatov Çingiz. Mən Manas oğluyam. Tərtibçi Südabə Sərvi. Bakı: Nurlan, 2009, s.14 3 Aytmatov Çingiz. Heydər Əliyev haqqında. “Ədəbiyyat” qəzeti, Bakı, 2011, 6 may 11
1967-ci ilin may ayında Moskvada görkəmli Azərbaycan ədibi Cəlil Məmmədquluzadənin 100 illik yubileyinə Qırğızıstandan Çingiz Aytmatov qatılmış və mərasimdə nitq söyləmişdir. Daha sonra yubiley çərçivəsində Bakıya gələn yazıçı ədib haqqında mətbuatda “Şərqin böyük sənətkarı” 1 ,
2 (“Ədəbiyyat və İncəsənət” qəzeti), “Böyük ustad” 3
Çingiz Aytmatovun görkəmli Azərbaycan yazıçısı, dramaturqu İmran Qasımovla çox yaxın münasibəti olmuşdur. Salman Mümtaz adına Ədəbiyyat və İncəsənət arxivində yazıçının şəxsi qovluğunda saxlanılan məktublar və şəkillər bu əlaqənin dərinliyini bir daha sübut edir. Məktublaşmalardan aydın olur ki, Çingiz Aytmatov özünün yaradıcılığı ilə bağlı məsələləri, gələcək planlarını İmran Qasımova yazmış, onunla fikir mübadiləsində olmuş, bölüşmüşdür. Qarşılıqlı məktublaşmalarında Çingiz Aytmatov yaradıcılıq planlarından bəhs etmiş, dostunun əsərlərinin müsbət məziyyətlərindən söz açmışdır. Çingiz Aytmatov müasir Azərbaycan ədəbiyyatında Bəxtiyar Vahabzadənin yaradıcılığına xüsusi rəğbət bəsləmişdir. 1985-ci ildə Bəxtiyar Vahabzadənin 60 illik yubileyi çərçivəsində keçirilən tədbirlər zamanı Çingiz Aytmatovun Bakıya gəlməsi bu rəğbətin əyani göstəricisidir. “Yaradıbdır inam məni, mən inamın övladıyam” 4
5 adlı məqaləsində Azərbaycanın xalq yazıçısı, 60-cılar nəslinin nəinki Azərbaycanda, ümumilikdə postsovet məkanında ən parlaq və maraqlı imzalarından biri Anarın yaradıcılığını yüksək qiymətləndirmiş öz fikirlərini ifadə etmişdir. Çingiz Aytmatov ədəbiyyatla yanaşı Azərbaycanın musiqi, rəssamlıq, heykəltaraşlıq və digər sənət sahələrinə və onların görkəmli yaradıcıları ilə yaxın dostluq münasibət olmuşdur. Onun müsahibələrində musiqi sahəsində xüsusi sevgiylə bəhs etdiyi azərbaycanlı bəstəkarlar arasında Üzeyir Hacıbəyli və Qara Qarayev özünəməxsus yer tutmuşdur. Çingiz Aytmatov verdiyi müsahibələrində, yubiley tədbirlərində, Azərbaycana səfərlərində Azərbaycan ədəbiyyatı haqqında fikirlərini bildirmişdir. Ortaq mif yaradıcılığı və şifahi xalq yaradıcılığından
1 Aytmatov Çingiz. Şərqin Böyük sənətkarı. “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti, Bakı, 1967, 31 iyun 2 Aytmatov Çingiz. Müdrik söz ustası. “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti, Bakı, 1967, 4 iyun 3
Aytmatov Çingiz. Böyük Ustad. “Bakinskiy raboçiy”, Bakı, 1967, 4 iyun 4
Vahabzadə Bəxtiyar. Seçilmiş əsərləri. On iki cilddə, XII cild. Bakı: Elm, 2009, s. 707- 712
5 Aytmatov Çingiz. Tale müasirim. “525-ci qəzet”, Bakı, 2005, 9 sentyabr
Yüklə 231,73 Kb. Dostları ilə paylaş:
|