Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi l'ƏLSƏFƏ VƏ Sİyasi-HÜquqi TƏDQİqatlar institutu «politologiYA» ŞÖBƏSİ
Yüklə 4,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cavadov Q.C. Azərbaycanın azsaylı xalqları və milli azlıqları (Tarix və Müasirlik), Bakı: Elm, 2000, s.270-274.
- P.A. Межнациональные отношения: Анализ проблем и поиск решении. Баку: Азернешр, 1992, ц. 122.
- 77 Şirəliyev H., Əhmədov Ə. Politologiya, Bakı: «Təbib», 1997, s. 14C 7S Beynəlxalq müqavilələr toplusu. Bakı: Elm, 1998, 51 s.
İbrah im A ğayev qüvvələri təmin etmirdi. Onlar hər vəchlə azsaylı xalqlar, etnik qruplar arasında qarışıqlıq salmağa, milli-demokratik prosesin bu xalqlar və etnik qrupların inkişafı üçün açdığı geniş imkanlardan öz
mənafelərindən ötrü
istifadə etməyə
çalışırdılar. Bu cəhətdən “Sadval” adı altında Dağıstanda Ləzgi Xalq Hərəkatının millətlərarası münasibətlərin yaxşılaşdırılmasına qarşı apardığı geniş antidemoktarik fəaliyyətini, hələ də Azərbaycan ərazisində “İkinci Qarabağ” törətməyə ümid edən digər qüvvələri qeyd edə bilərik75. “Ləzgistan” dövləti yaratmaq ideyasını həyata keçirməyi qarşılarına məqsəd qoyan “Sadval” təşkilatının liderinin Yuxarı Qarabağı Azərbaycan ərazisindən qoparmağa çalışan erməni qəsbkarlarından yalnız bir fərqli cəhət ayırırdı. Ermənilər bu işi silah gücünə, “sadvalçılar” isə məqsədini dinc yolla həll etmək istəyirdilər. Məqsəd isə birdir - ərazi bütövlüyümüzü parçalamaq, respublikada sabitliyin yaranmasına imkan verməmək, müstəqillik yoluna qədəm qoymuş respublikanı asılı vəziyyətə salıb istiqlaliyyətini boğmaq və bununla da əvvəlki kimi onun sərvətlərinə sahib olmaq.
SSRİ-nin dağılması nəticəsində xalqların öz. milli-etnik xüsusiyyətlərinə qayıtmalarına mey! göstərmələrini, başa düşmək heç də çətin deyil. Çünki xalqlar öz etnik xüsusiyyətlərini inkişaf etdirmək, onları nəsildən-nəslə ötürmək üçün çox geniş bir imkan əldə etmiş oldular. Belə şəraitin yaranmasını gözləyən hər bir xalq, millət, etnik qrup tərkibində yaşadığı respublikanın ümumi milli mənafeyini də mütləq 75
diqqət mərkəzində saxlamalı, respublikanın milli birliyinə xələl gətirən heç bir fəaliyyətə yol verməməlidir. Görkəmli Azərbaycan filosofu, professor Ramiz Mehdiyev millət və millətlərarası münasibətlər anlayışlarını təhlil edərək göstərir ki, bu anlayışların məzmununda dil amilinin və etnik mənsubiyyət şüurunun böyük rolu var. Onun fikrincə, millət və millilik anlayışları arasındakı fərq belə bir fikri deməyə əsas verir ki, millət bir sosial mahiyyətə malikdir76. Müasir dünyada milli siyasət dövlətin yeritdiyi ümumi siyasətin tərkib hissəsi olub həqiqi dövlətin mahivvətini və xarakterini üzə çıxarır. Poiitoloji ədəbiyyatda verilən tərifə görə, milli siyasət millətlər və xalqlar arasındakı qarşılıqlı münasibətlərin dövlətin müvafiq sənədlərində və qanunvericilik aktlarında təsbit olunmuş
şəkildə tənzim
olunması üzrə
məqsədyönlü fəaliyyətidir. Milli siyasətin konseptual müddəalarına aşağıdakılar aid edilir:
- xalqların bərabərliyi; - bütün xa.lqların mənafe və dəyərlərinə qarşılıqlı hörmət, onlar arasında qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq; - millətçiliyin neqativ təzahürlərinə qarşı barışmazlıq; - başqa xalqların mənafelərinin tapdanması hesabına öz xalqı üçün rifah yaratmaq cəhdlərinin siyasi və əxlaqi mühaki məsi və s. Bundan başqa, milli siyasət coğrafi, demoqrafik amilləri, tarixi xüsusiyyətləri, əhalinin milli tərkibini, yerli və gəlinə əha- 7Л M
c xth c u
решении. Баку: Азернешр, 1992, ц. 122. 5 9 ib ra h im A ğayev linin nisbətini, dini mənsubiyyəti, milli psixologiyanın xüsu siyyətlərini, milli adətləri və s. nəzərə almalıdır77. Milli siyasət konstruktiv və destruktiv olmaqla iki hissəyə bölünür. Beynəlxalq hüquq aktlarına görə, habelə BMT-nin 16 oktyabr 1948-ci il tarixli “Milli azlıqlar” haqqındakı qətnaməsinə görə
bütün millətlər və xalqlar • öz müqəddəratlarını özləri təyin edə bilərlər78. Lakin burada bir cəhət mütləq nəzərə alınmalıdır. Başqa xalqın, millətin ərazisinə tarixin müəyyən mərhələsində köçürü lərək məskunlaşdırmış hər hansı millətin sonradan həmin xal qa, yaxud millətə qarşı öz millətçilik ambisiyasını diqtə etməyə heç bir siyasi haqqı yoxdur. Burada söhbət ermənilərin vaxtilə Azərbaycan ərazisinə köçürülərək məskunlaşdırılmasmdan və onların xalqımıza qarşı həyata keçirdikləri bədnam milli siyasə tin əsassızlığından gedir. Əgər dünya dövlətləri bu siyasəti dəs təkləyərsə, bu, o deməkdir ki, Rusiya Federasiyasında, eləcə də dünyanın böyük dövlətlərində bir çox milli qurumların yaran masına şərait yaranar. Bu isə dünyanın siyasi xəritəsinin yeni dən çəkilməsinə, dövlətlərin parçalanmasına səbəb ola bilər. Yuxarıda adı çəkilən
sənəddə göstərildiyi kimi, böyüklüyündən və kiçikliyindən asılı olmayaraq, bütün millətlər və xalqlar bərabərdir. Bütün münaqişə problemləri böyük dövlətlərin iştirakı ilə dünya ictimaiyyəti və ictimai . təşkilatların işə qarışması ilə həll olunur. Hər bir ölkədə hakim millətdən əlavə xırda millətlər və azlıq təşkil edən etnik azlıqlar da vardır. Bunlar isə elə qruplardır ki, onların özlərinə məxsus * 7
dilləri, adət-ənənələri və özlərini başqalarından fərqləndirmək xüsusiyyətləri olur. Bütün ölkələrin böyük xalqları isə onların hüquq və azadlıqlarını təmin etməyə borcludur. Məsələn, Azər baycan Respublikasının Prezidentinin 16 sentyabr 1992-ci il tarixli fərmanı ilə Azərbaycan Respublikasında milli azlıqların hüquqlarının qorunması haqqında ciddi məsələlər qarşıya qoyulur. Onlara dil azadlığı, qəzet nəşr etmək, cəmiyyətlər yaratmaq imkanı verilir. Lakin onların bəziləri mədəni muxtariyyətlə razılaşmır, ərazi muxtariyyəti tələb edirlər. Onlar xarici ölkələrdə bədxahlarımız tərəfindən qızışdırılır və bunların nəticəsində yeni münaqişə ocaqları yaradılır. Milli-etnik və milli azlıq problemlərinin həlli işi çox mürəkkəb problemlərdir. Burada assimiliyasiya siyasəti deyil, əksinə, milli çoxluq təşkil edən xalqla birlikdə onların vahid ailədə yaşamasım təmin etmək əsas götürülür. Azərbaycanda milli etniklərin problemlərinin həllinə xüsusi diqqət yetirilir. Çünki respublikamızda bir sıra milli azlıqlar, etnik xalqlar yaşayır və fəaliyyət göstərirlər. Azərbaycan onların hamısının vahid Vətənidir. Vətənin azadlığı və müstəqilliyini qorumaq, onun tərəqqisi və inkişafına nail olmaq bu xalqların, etnik qrupların ümdə vəzifəsidir. Bu mənada respublikanın bütün yerli xalqları üçün Azərbaycan torpağı müqəddəs bir yurd olub heç bir parçalanmaya məruz qala bilməz və ayrı-ayrı adamların və qrupların ambisiyalarına qurban verilə bilməz. Təəssüf ki, Azərbaycan beynəlxalq aləmdə öz nüfuzunu artırdıqca xalqımıza, dövlətçiliyimizə qarşı aparılan siyasi- ideoloji təxribatların coğrafiyası get-gedə genişlənir. Buraya yalnız ermənilər deyil, habelə digər azsaylı xalqlar da cəlb _______________________
Yüklə 4,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|