Az ərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Bakı İdarəetmə və Texnologiya kolleci

Mövzu
 
1.2. Əlvan metallar və onların xəlitələri – 10 saat. 
Əlvan metalların bölündüyü qruplar və bu qruplara daxil olan metallar. Onların fiziki və 
kimy
əvi xüsusiyyətləri, ərintilərin tərkibində göstərdikləri xüsusiyyətlər haqqında məlumat. 
Z
ərgərlikdə istifadə olunan müxtəlif metallar. Metallar iki qrupa ayrılır:
1. Qara 
– dəmir, xrom, manqan və onların ərintiləri. 
2. 
Əlvan metallar: 

Ağır metallar – mis, qurğuşun, sink, qalay, nikel. 

Yüngül metallar – alüminium, titan, maqnezium. 

Metal t
ərkibi az olan metallar – vismut, kadmium, antimon, civə.

Aşqar metallar – volfram, molibden, vanadium.

Qiym
ətli metallar – qızıl, gümüş, platin, osmium, rodium, palladium, iridium, rutenium. 

Nadir 
– qallium, germanium, indium, sirkonium. 
 
Mövzu
 1.3. 
Daşlar və onların növləri haqqında məlumat – 10 saat. 
Daşların fiziki xüsusiyyətlərinə görə bölündüyü qruplar: 

qiym
ətli daşlar – almaz, yaqut, sapfir, zümrüd, mirvari. 

yarımqiymətli– şpinel, aleksandrit, turmalin, firuzə, ametist, sədəf, opal və s. 

azqim
ətli – əqiq, oniks, lazurit, malaxit, jadeit, nefrit, yaşma və s. 

üzvi – mirvari, kəhrəba, mərcan, sədəf, qaqat. 

süni – laboratoriya şəraitində yetişdirilmiş daşlar – sintetik qranat, fianit, sintetik zümrüd. 
Daşların fiziki xüsusiyyətləri: 

struktur 
– daşların strukturu kristallikdir. 

sıxlıq – maddənin kütləsinin həmin kütlədəki suyun həcminə olan nisbətini. 

b
ərklik – quruluş xüsusiyyətindən və həndəsi formasından, ölçüsündən və atomların 
yerl
əşməsindən asılılığı. Daşların bərkliyini Moos şkalasına əsasən müəyyən olunması. 

r
əng – yüngülcə rənglənmiş, qatırənglənmiş, zolaqlı rənglənmiş,xallı.Rəng daşıyıcıları – 
xromoforlardır.

şəffaflıq – işıq şüalarını buraxma qabiliyyəti. 

Refraksiya 
– işığın havada və kristalda əks etdirmə sürətinin nisbəti. 

işıq oyunu – metallik və ya qeyri-metallik parıltı. 

---

8 

kimy
əvi müqaviməti – daşların urşu və qələvilərə qarşı müqaviməti. 
Daşların kütlə ölçüləri: 

karat 
– 1 karat 200 mq və ya 0,2 q – a bərabərdir. 

qram 
– yonulmamış qiymətli daşların ölçülməsində istifadə. 

qran 
– mirvarinin kütləsinin ölçüsüdür.