54
mür
əkkəbliyə malik elm, təhsil, iqtisadiyyat,
ekoloji durum və
milli t
əhlükəsizliyin təmin edilməsi sahəsindəki məsələlərin
h
əll olunması üçün istifadə olunur.
VEM
yaradılması
respublikada dünya səviyyəli
müt
əxəssislərin hazırlanması və onların yaradıcılıq
potensialının strateji baxımdan vacib fundamental və tətbiqi
t
ədqiqatlara yönəldilməsi üçün çox vacib amillərdən biri hesab
oluna bil
ər.
VEM yaradılmasının mərhələləri:
dövl
ət təşkilatlarının cari və perspektiv informasiya
resurslarına olan tələbatlarının tədqiqi və təhlili;
VEM-in
əsas fəaliyyət istiqamətlərinin və onda həll
olunacaq m
əsələlərin müəyyənləşdirilməsi;
Az
ərbaycan Respublikasının orqanlarının mövcud
informasiya infrastrukturunun t
əhlili;
VEM-d
ə həll olunan məsələlərin xarakteristikalarının analizi
göst
ərir ki, onları elmin iki istiqamətinə aid etmək olar: nəzəri
v
ə tətbiqi.
Müxt
əlif təşkilatlarda meydana çıxan mürəkkəb məsələlərin
veril
ənlərin emal mərkəzində həlli nəzərdə tutulan xarakteris-
tikalarını göstərək:
N
əzəri elm sahəsində respublikamızda həlli nəzərdə tutulan
mür
əkkəb məsələlər:
•
Perspektiv elektron imza alqoritml
ərin analizi;
•
Simmetrik şifrələmə alqoritmlərinin qiymətləndirilməsi;
•
Neft-
qaz
yataqlarının
işlənməsi proseslərinin
modell
əşdirilməsi;
•
Seysmioloji sah
ədə riyazi modellərin tədqiqi;
•
Yeni kimy
əvi maddələrin və dərman preparatlarının
alınmasında;
•
İfrat yüksək mürəkkəb (iqtisadiyat, kosmik tədqiqatlar,
kimy
əvi, fiziki və s) tipli məsələlərin həllində;
•
Yüks
ək enerji fizikasında aparılan eksperimentlər üçün
informasiya infrastrukturunun yaradılması sahəsində;
55
•
Korporativ informasiya f
əzalarında
s
ənədlərin
intellektual analizi (Text mining) v
ə s.
T
ətbiqi elm sahəsində respublikamızda həlli nəzərdə tutulan
mür
əkkəb məsələlər:
•
GİS texnologiyası əsasında daşınmaz əmlakın kadastr
sisteminin (ortofoto, r
əqəmli kadastr, topoqrafik
x
əritələr) yaradılması;
•
Əhalinin dövlət reyestr məsələsi;
•
V
ətəndaşların vəziyyəti aktlarının qeydiyyatı;
•
Notariat s
ənədlərinin elektron məlumat bankı;
•
Fundamental Elmi Elektron kitabxananın yaradılması;
•
Humanitar elm sah
ələri üzrə elektron məlumat bazasının
yarad
ılması;
•
M
əlumat-axtarış sistemləri və s.
Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, VEM-də həlli nəzərdə
tutulan mür
əkkəb məsələləri xarakteristikalarına görə iki böyük
sinf
ə bölmək olar:
böyük hesablama resursları və
yaddaş
resurslrı tələb edən məsələlər.
Böyük hesablama
resursları tələb edən mürəkkəb
m
əsələlər:
•
AR
ərazisinin aerokosmik təsvirlərinin qəbulu, emalı və
arxivl
əşdirilməsi;
•
“Elektron hökum
ət” (“E-hökumət”) proqramı tərkibində
dünya t
əcrübəsinə əsaslanaraq “Elektron elm”
layih
əsinin yaradılması;
•
GİS texnologiyaları əsasında Xəzər dənizinin
hidrometeoroloji v
ə
fiziki-
coğrafi
modelinin
yaradılması;
•
Atmosferd
ə iqlim proseslərinin riyazi modellərinin
qurulması və tədqiqi;
•
Korporativ informasiya f
əzalarında
s
ənədlərin
intellektual analizi (Text mining);
•
X
əstəliklərin diaqnostikası (Data mining);
56
•
Az
ərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən dövlət
əhəmiyyətli şəbəkələrin monitorinqi və s.
Böyük yaddaş resursları tələb edən mürəkkəb məsələlər:
•
Elektron arxivin yaradılması;
•
Biometrik texnologiyalar
əsasında
biometrik
eynil
əşdirmə sisteminin yaradılması;
•
AR ekologiya v
ə təbii sərvətlər üzrə Milli Monitorinq
Bankının yaradılması;
•
Əhalinin siyahıya alınmasında;
•
İnformasiyanın arxivləşdirilməsi;
•
Az
ərbaycan Respublikasının Elektron Atlasının
yaradılması;
•
Az
ərbaycan Respublikasında qaçqınlar və məcburi
köçkünl
ərlə bağlı elektron arxiv sisteminin yaradılması
v
ə s.
Bel
əliklə KŞ əsasında paylanmış hesablama sistemlərinin
yaradılmasında ən çox istifadə olunan Qrid və bulud
texnologiyalarından
“Elektron Az
ərbaycan” Dövlət
Proqramında nəzərdə tutulan bir çox layihələrin yerinə
yetirilm
əsində və elmin müxtəlif sahələrində meydana çıxan
m
əsələlərin həllində geniş istifadə etmək olar.