Asosiy fotometrik kattaliklar. Ularni o‘lchash usullari. Fotometriya
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Biye bilinzasi
- Frenelning biko’zgusi (1816 y.)
- Frenel biprizmasi
- Yung usuli (1802 y.)
- Mavzu bo’yicha nazorat savollari.
| Ma’ruzachi: Nazarov Erkin Sadikovich Texnika fanlari nomzodi, dotsent Reja : 1.Biye bilinzasi. 2.Frenelning biko’zgusi. 3.Frenel biprizmasi. 4.Yung usuli. Biye bilinzasi nomi bilan mashhur bo’lgan bu sxema diametri bo’yicha kesilgan linza yordamida amalga oshiriladi. Linzaning ikkala yarmi bir-biridan ozgina uzoqlashtiriladi, shu tufayli nurlanuvchi S nuqtaning ikki S 1 va S 2 haqiqiy tasviri hosil bo’ladi. © Nazarov E.S. Biye bilinzasi © Nazarov E.S. Yarim linzalar orasini K ekran yopib turadi. S 1 va S 2 lardan kelayotgan ikkala yorug’lik oqimi ustma-ust tushgan sohada interferensiya yuz beradi. Interferensiyalashuvchi yorug’lik oqimlari Ω fazoviy burchak o’lchamlari orqali belgilanadi, bu burchaklar kattaligi dastalarning ustma-ust tushgan qismlarini aniqlovchi nurlar orasidagi 2 φ = ∠ Q 1 S 1 R 1 = ∠ Q 2 S 2 R 2 burchakka bog’liq bo’ladi. © Nazarov E.S. Bu 2 φ burchak ustma-ust tushgan dastalar aperturasi deb ataladi. S dan chiqib interferometrning har bir tarmog’i orqali M da kelayotgan mos nurlar orasidagi 2 ω burchak M nuqtadagi interferension effektni aniqlovchi nurlarning yoyilish burchagidan iborat. Bu burchak interferensiya aperturasi deyiladi © Nazarov E.S. Frenelning biko’zgusi (1816 y.) S ning S 1 va S 2 mavhum tasvirlari kogerent to’lqinlar manbai bo’ladi. Ko’zgular orasidagi α burchak qancha kichik bo’lsa, S 1 S 2 =2 l masofa shuncha kichikroq va interferension manzara shuncha yirikroq bo’ladi. © Nazarov E.S. Frenel biko’zgularida ustma-ust tushuvchi dastalar aperturasi ham, interferensiya aperturasi ham bir xil qiymatga ega bo ’lib, ko’zgular orasidagi α burchak kattaligiga bog’liq. Frenel biko’zgulari katta o’lchovli interferension manzara hosil qila olmasligi va bu qurilma namoyish uchun uncha yaroqli emasligi kelib chiqadi. © Nazarov E.S. Ustma-ust tushuvchi dastalarning maksimal 2 φ aperturasi ekran cheksiz uzoqda bo’lgan holda mos keladi va S 1 B 1 R 1 || S 2 OR 2 va S 1 OR 1 || S 2 B 2 Q 2 shart bilan aniqlanadi. Frenel biprizmasi © Nazarov E.S. Ekran chekli masofada joylashgan holda bu apertura birmuncha kichik bo’ladi. 2 ω = interferensiya aperturasi ustma-ust tushuvchi dastalar aperturasidan birmuncha kichik. S 1 S 2 masofa kichik bo’lishga erishish maqsadida biprizmaning sindirish burchaklari juda kichik qi;lib olingan; shu sababli amalda interferensiya aperturasi ustma-ust tushuvchi dastalar aperturasidan farq qilmaydi. ∠𝑃𝑆𝑃 © Nazarov E.S. Yung usuli (1802 y.) Yung usulida ustma-ust tushuvchi kogerent to’lqinlar prinsipial jihatdan boshqa yo’l bilan hosil qilinadi. © Nazarov E.S. Yorqin yoritilgan S tirqish yorug’lik manbai b-b xizmat qiladi. S 1 va S 2 kichik tirqishlardan o’tgan yorug’lik dastalari ustma-ust tushib, interferensiya hosil qiladi. Yung birinchi bo’lib, shu yo’sinda amalga oshirilgan interferensiya hodisasini kuzatdi va birinchi bo’lib amplitudalar qo’shilishi prinsipini aniq bayon qilib, interferensiya hodisasining sababini ko’rsatdi. © Nazarov E.S. © Nazarov E.S. Mavzu bo’yicha nazorat savollari. 1. Interferensiya yuzaga kelishining asosiy shartlari nimalardan iborat? 2. Qanday interferension tuzilmalarni bilasiz? 3. Ikki nurli interferensiyaning boshqaturlardan afzalligi nimada? 4. Gyuygens tamoyilining fizikaviy ma’nosi va undan kelib chiqadigan xulosalarni ayting. 5. Yung tuzilmasida interferensiya qanday kuzatiladi? 6. Interferension tasmalar kengligi nimalarga bog’liq? 7. Interferension manzaraga yorug’lik manbalari orasidagi masofa qanday ta’sir ko’rsatadi? 8. Oq yorug’likda interferension manzaraning rangli ko’rinishiga sabab nima? 9. Yorug’lik manbai o’lchamlari interferension manzaraga qanday ta’sir ko’rsatadi? 10. Interferension manzaraning aniq ko’rinish sharti qanday bo’ladi? 11. Qaytgan nurlarda kogerent manbalarni hosil qilish tuzilmalarida interferensiyani kuzatishni tushuntirib bering. 12. Frenel biko’zgusida hosil bo’lgan interferension tasmalar soni va kengligi nimalarga bog’liq? 13. Frenel biprizmasida sindirish burchagining oshishi interferension tasmalarga qanday ta’sir qilishi mumkin? 14. Frenel biprizmasi va biko’zgusidagi interferension tasmalar soni nimalarga bog’liq? 15. Interferension sxemalardan qayerlarda foydalaniladi? 16. Yana qanday interferension sxemalarni bilasiz? 17. Nima uchun yupqa plastinkalarda interferensiyani o’rganganda faqat ikkita nurlardan foydalaniladi? Qolgan nurlarning ta’sirini tushuntirib bering. 18. Qanday sirtlardan qaytganda to’lqinlarning fazasi o’zgaradi? 19. Yupqa plastinkalar qalinligining interferension manzaraga ta’sirini tushuntirib bering. 20. Yupqa plastinkada yuzaga keladigan interferension maksimumlar tartibi nimalarga bog’liq bo’ladi? Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|