Andijon mashinasozlik instituti

Ommaviy  madaniyat
  eng  avvalo,  milliy  axloqqa  zarba  berib,  jamiyatning  g‘oyaviy  tizimini  izdanchiqarishi 
bilan  xatarli  ekanligini  ham  to‘g‘ri  tushnish  kerak.  Bu  xavf-xatarga  qarshi  qatiy  tura  oladigan  shaxsni 
shakllanririshda  tarbiyaning  barcha  ko‘rinishlarini  uyg‘un  holda  olib  borishlari  shart.  Etetik  tarbiya  aynan  shu 
                                                 
205
 Qarang: Борев Ю. Эстетика. М., 2003. С. 305. 

---

maqsad yo‘lida yosh avlodni milliylikka zid bo‘lmagan estetik ideal timsolida, yuksak didli qilib tarbiyalash bilan 
dolzarb vazifa bo‘lib qolmoqda.  
―Ommaviy madaniyat‖ning asl maqsadi har kuyga  solish mumkin bo‘lgan olamonni shakllantirish bo‘lgani 
bois,  u  ma‘naviy  oziq  beradigan,  badiiy  yuksak,  o‘quvchini  mushohadaga  undab,  tasavvur  olamini  kengayishiga 
xizmat qiladigan asarlarni yaqiniga yo‘latmaydi. Shuning uchun ―ommaviy madaniyat‖ namunalarini badiiy –estetik 
qimmatga  ega  emas.  Ommaviy  madaniyat  xoh  G‘arb  xoh  Sharq  bo‘lsin  uning  ma‘naviy  hayotiga  sezilarli  ta‘sir 
ko‘rsatmoqda. U yildan-yilga inson shaxsiga, uning estetik tafakkuriga juda katta kuch bilan daxl qiluvchi hodisaga 
aylanib  bormoqda.  Bu  ayniqsa,  estetik  tarbiyaning  eng  muhim  vositasi  bo‘lgan  san‘at  orqali  jamoatchilikka  ta‘sir 
etmoqda.  Bu  hodisa  san‘atda  behayo  filmlar  tuturiqsiz  musiqalar  ko‘rinishida  namoyon  bo‘lib,  ularning  asosida 
fahsh,  zo‘ravonlik,  shafqatsizlik  kabi  axloqiy  illatlar  yotishini  bugungi  kunda  jamiyatimizning  ziyoli  qatlami 
tushunib yetmoqda. 
 Bu borada XX asrning 70-yillarida amerikalik bir qator sotsiologlar, faylasuflar, san‘atshunoslar ―ommaviy 
madaniyat‖ning ijtimoiy taraqqiyotga, ayniqsa  umumadaniy jarayonlarga ta‘siri haqida bir qator tadqiqotlarni olib 
borgan edilar. Xususan, sotsiolog Ch.Reych o‘zining ―Gullayotgan Amerika‖ kitobida ―isyonkor yoshlar o‘zlarining 
shaxsiy ―madaniyat‖larini yaratmoqdalarki, bu madaniyatning asosini kiyim, musiqa va narkotiklar tashkil etmoqda. 
Yosh        ―isyonkor‖  madaniyatning  ijtimoiy  taraqqiyot  bilan  bog‘liq  falsafiy  axloqiy,  estetik  ahamiyatidan  hamda 
muomala va muloqat madaniyatidan yuz o‘girgan holda o‘zlariga mos qadriyatlarni yaratmoqdalar va ularni himoya 
qilmoqdalar.  Bu  kabi  ―Yangi  odam‖  uchun  maskur  qadriyatning  asosi  –bu  o‘zini  mavjud  tizimdan  tashqarida  his 
qilishga bo‘lgan layoqatidir‖,-degan fikrni bayon etgan edi.