9-Mavzu: Ma’lumotlarni saqlash uchun Nosql dasturi (2 soat) Reja

9-Mavzu: Ma’lumotlarni saqlash uchun NoSQL dasturi (2 soat)

Reja:
1. NoSQL ma’lumotlar bazasi vositalari, dastur tamoyillari
2. So’rovlarni NoSQL ma’lumotlar bazasida yozish
Tayanch iboralar:
NoSQL, MongoDB, Cassandra, Tor fokus, ochiq manba, zahira

1. NoSQL ma’lumotlar bazasi vositalari, dastur tamoyillari
NoSql - Umumiy tushunchalar

NoSql(Not Only SQL yoki No Sql) tushunchasi 2009-yildan boshlab mashhurbo'la boshladi. Aynan o'sha davrda web texnologiyalar va ijtimoiy xizmatlar ma'lumotlarni saqlash va ular ustida amallar bajarish usullari rivoji uchun yangi turtki berdi.Bunday loyiha yaratuvchilari odatiy ma'lumotlarni saqlash tizimlari mos kelmaydigan yoki juda ham qimmatlik qiladigan masalalarini hal qilishlariga to'g'ri keldi. Bundan tashqari, bunday ma'lumotlar omborini boshqa yangi turdagi ma'lumotlar omboriga almashtirishga startapchilar va "Big Data"lar bilan ishlovchilar sababchi bo'lishdi.huni tushunish kerakki, NoSql bu odatiy ma'lumotlar omboridan butunlay voz kechish emas. Odatda biron bir ish quroli ma'lum bir muommoni hal qilish uchun eng qulay bo'lganligi uchun tanlanadi. NoSql haqida gapirishgandi odatda quyidagi ustunliklarini sanab o'tishadi.Masshtablanuvchanlik. Odatiy ma'lumotlar omborida mavjud bo'lgan gorizontal masshtablash juda katta mehnatni, juda katta moliyaviy resurslarni talab qiladi va albatta faqat ma'lum turdagi masalalarni hal qilish uchun mos keladi holos. Ko'plab NoSql ma'lumotlar omborlari esa aynan gorizontal masshtablashni hisobga olgan holda loyihalashtirilgan. Va bu masshtablashni hech qanday qiyinchiliklar amalga oshirish mumkin bo'ladi.Ishlash tezligi. Ma'lumotlar ombori klasterda emas balki bitta tugundaligi ham asosiy parametrlardan biri hisoblanadi. Ko'plab masalarni hal qilish uchun odatiy ma'lumotlar omborlarini tranzaktsionlik, o'zgarishlarni ajratish, bitta tugundan tashqaridagi ishonchliligi va aynan bog'langa ma'lumotlar omborlari kerak bo'lmasligi. Shu sababli shu xususiyatlaridan butunlay yoki qisman voz kechishlik NoSqlga bitta tugunda katta tezlikga erishishga yordam beradi.Keyingi darslarda NoSql ma'lumotlar omborlari ichida eng yoshi va eng tez rivojlanayotgani MongoDb haqida ma'lumotlar beriladi.

1.NoSQL - aloqador bo'lmagan DMS bo'lib, u qat'iy sxemani talab qilmaydi, qo'shilishdan qochadi va o'lchovni osonlashtiradi. NoSQL ma'lumotlar bazasi ma'lumotlar saqlash uchun juda katta ehtiyojga ega bo'lgan taqsimlangan ma'lumotlar omborlari uchun ishlatiladi. NoSQL Big ma'lumotlar va real vaqtda veb-ilovalar uchun ishlatiladi. Masalan, Twitter, Facebook, Google kabi kompaniyalar har kuni terabayt ma'lumotlarini to'playdi.
Dastlab SQL bo'lmagan yoki aloqador bo'lmagan NoSQL bu ma'lumotni saqlash va olish mexanizmini ta'minlaydigan ma'lumotlar bazasi. Ushbu ma'lumotlar relyatsion ma'lumotlar bazalarida foydalaniladigan jadval munosabatlaridan tashqari boshqa vositalarda modellashtirilgan. Bunday ma'lumotlar bazalari 1960 yillarning oxirida paydo bo'lgan, ammo XXS asrning boshlarida mashhurlik oshguncha NoSQL ko'rsatuvchisini olmagan. Karl Strozz 1998 yilda NoSQL kontseptsiyasini taklif qildi.
SQL kabi so'rov tillarini qo'llab-quvvatlashlari mumkinligini ta'kidlash uchun, NoSQL tizimlari ba'zan nafaqat SQL deb ataladi.
NoSQL ma'lumotlar bazasi dizaynning soddaligini, mashinalar klasterlariga gorizontal miqyosni soddalashtirishni va mavjudlik ustidan nozik nazoratni o'z ichiga oladi. NoSQL ma'lumotlar bazalarida foydalaniladigan ma'lumotlar tuzilmalari, relatsion ma'lumotlar bazalarida sukut bo'yicha ishlatilganlardan farq qiladi, bu esa ba'zi operatsiyalarni NoSQL-da tezlashtiradi. Berilgan NoSQL ma'lumotlar bazasining yaroqliligi uni hal qilishi kerak bo'lgan muammoga bog'liq. NoSQL ma'lumotlar bazalari tomonidan foydalaniladigan ma'lumotlar tuzilmalari, ba'zan relyatsion ma'lumotlar jadvallariga qaraganda ancha moslashuvchan bo'lib ko'rinadi.
Ko'pgina NoSQL do'konlar mavjudlik, tezlik va qismlarga chidamlilik tarafdori bo'lgan kelishmovchilikni buzadilar. NoSQL do'konlarining kengroq qabul qilinishidagi to'siqlar orasida past darajadagi so'rovlar tillaridan foydalanish, standart interfeyslarning yo'qligi va mavjud relyatsion ma'lumotlar bazasiga oldingi katta investitsiyalar kiradi. Aksariyat NoSQL do'konlarida haqiqiy ACID (Atomiklik, Uyg'unlik, Izolyatsiya, Mustahkamlik) tranzaktsiyalari mavjud emas, ammo MarkLogic, Aerospike, FairCom c-daraxtACE, Google Spanner (texnik jihatdan NewSQL bazasi bo'lsa h+am), Symas LMDB va OrientDB kabi bir nechta ma'lumotlar bazasi ularni yaratdi.

2. NoSQL-ning afzalliklari:
MongoDB va Cassandra kabi NoSQL ma'lumotlar bazalari bilan ishlashning ko'plab afzalliklari mavjud. Asosiy afzalliklari yuqori miqyoslilik va yuqori imkoniyatlardir.
1. Yuqori miqyosi
NoSQL ma'lumotlar bazasi gorizontal kattalashtirish uchun shardingdan foydalanadi. Ma'lumotni qismlarga ajratish va uni bir nechta mashinalarga joylashtirish, ma'lumotlarning tartibi saqlanib qolishi uchun. Vertikal masshtablash mavjud mashinaga ko'proq resurslarni qo'shishni anglatadi, gorizontal masshtablash esa ma'lumotlarga ishlov berish uchun qo'shimcha mashinalarni qo'shishni anglatadi. Vertikal o'lchovni amalga oshirish oson emas, lekin gorizontal masshtabni amalga oshirish oson. Gorizontal masshtabli ma'lumotlar bazalariga misollar MongoDB, Cassandra va hokazo. NoSQL ko'lamning kengayishi sababli juda katta miqdordagi ma'lumotlarni boshqarishi mumkin, chunki NoSQL shkalasi o'sib borishi bilan ushbu ma'lumotlarni samarali ishlashi mumkin.
2. Yuqori imkoniyat
NoSQL ma'lumotlar bazalarida avtomatik replikatsiya xususiyati uni yuqori darajada taqdim etadi, chunki biron bir nosozlik yuz bergan taqdirda ma'lumotlar avvalgi izchil holatiga qaytariladi.