5-Laboratoriya Mavzu: swot tahlil Ishdan maqsad

5-Laboratoriya

Mavzu: SWOT tahlil

Ishdan maqsad: SWOT tahlili korxonalarni tahlil qilish usullari.
SWOT tahlili birinchi marta 1980-yillarning boshlarida San-Fransisko universiteti professori Veyxrix tomonidan ilgari surilgan. SWOT tahlili ichki sharoit va tashqi muhitdagi barcha turdagi omillarni har tomonlama ko'rib chiqadigan usuldir. Tizimli baholash asosida boshqaruv strategiyasining eng yaxshi usulini tanlash mumkin. Bu nazariyada S korxonaning ichki kuchli tomonlarini, W ichki
zaif tomonlarni bildiradi, O tashqi imkoniyatlarni va T tashqi tahdidlarni bildiradi. SWOT yo'riqnomasi korxonaning ichki kuchli va zaif tomonlarini har tomonlama tushunishdir. Shu asosda korxonalar afzalliklardan foydalanishlari, kamchiliklarni bartaraf etishlari, imkoniyatlardan foydalanishlari, tahdidlarni bartaraf etishlari va kelajakdagi rivojlanishi uchun strategiyalarni ishlab chiqishlari mumkin (1-rasm).
SWOT tahlilining maqsadi tashkilotning ichki va tashqi muhiti haqidagi bilimlaridan foydalanish va shunga mos ravishda strategiyasini shakllantirishdir. Ushbu maqola SWOT tahlilini o'tkazish uchun andozalar to'plamini taqdim etadi va strategik qarorlarni qanday shakllantirish bo'yicha amaliy tushunchalarni muhokama qiladi[7].
SWOT tahlili kompaniyaning raqobatbardosh mavqeini baholash va strategik rejalashtirishni ishlab chiqish uchun foydalaniladigan asosdir. SWOT tahlili ichki va tashqi omillarni, shuningdek, hozirgi va kelajakdagi potentsialni baholaydi. SWOT tahlili korxonaning raqobat holatini tahlil qilishning muhim usuli hisoblanadi. Kompaniyaning vazifasi va maqsadlariga ko'ra, kompaniyaning top-
menejerlari kompaniyaning ichki sharoitlari va tashqi muhitini tahlil qiladilar, shuning uchun ular korxonaning kuchli va zaif tomonlarini yaxshiroq bilishadi, shu bilan birga ular o'zlarining imkoniyatlar va tahdidlari qanday ekanligiga ishonch hosil qilishadi. Shu asosda korxonalar o'z vazifalarini bajarish va maqsadlarini amalga oshirish uchun strategiyalar ishlab chiqishi mumkin, bu ham strategiyalarni tanlash va amalga oshirish jarayonidir






Tahlilchilar SWOT tahlilini har biri SWOT elementiga bag'ishlangan to'rtta kvadrantga bo'lingan kvadrat shaklida taqdim etadilar. Ushbu vizual tartibga solish kompaniyaning pozitsiyasini tez ko'rib chiqish imkonini beradi. Muayyan sarlavha ostidagi barcha fikrlar bir xil ahamiyatga ega bo'lmasa-da, ularning barchasi imkoniyatlar va tahdidlar, afzalliklar va kamchiliklar va boshqalar muvozanati haqida asosiy tushunchalarni ifodalaydi[12].
SWOT tahlili birinchi marta korxonalarni tahlil qilish uchun ishlatilgan. Endi u ko'pincha hukumatlar, notijorat tashkilotlar va jismoniy shaxslar, jumladan investorlar va tadbirkorlar tomonidan qo'llaniladi. SWOT tahlilining asosiy maqsadi tashkilotlarga biznes qarorini qabul qilishda ishtirok etadigan barcha omillar haqida to'liq xabardor bo'lishga yordam berishdir.
Biznesni boshlayotgan har qanday shaxs potentsial biznesning hayotiyligini ehtimoliy investorlarga isbotlash uchun SWOT tahlilini o'tkazishi kerak. Hitt, M.A., Ireland, R.D. and Hoskisson, R.E.ning so'zlariga ko'ra, "SWOT tahlilining asosiy maqsadi har bir muhim omilni, ijobiy va salbiyni to'rtta toifadan biriga aniqlash va belgilashdir, bu biznesga ob'ektiv qarashga imkon beradi SWOT tahlili maqsadlar va marketing strategiyasini ishlab chiqish va tasdiqlashda foydali vosita bo'ladi. McGee, J., Thomas, H. and Wilson, D.fikriga ko'ra, kuchli tomonlarga biznes uchun aniq yoki nomoddiy bo'lishi mumkin bo'lgan ichki omillar kiradi. Kuch biznes uchun qimmatli omil bo'lib, bozorda raqobatbardosh ustunlikka olib kelishi mumkin Sirmon, D.G., Hitt, M.A., Arregle, J.L. and Campbell, J.T. ta’kidlashicha, SWOT tahlili biznes rejaning bir qismidir. Mahdi, Y. & Sadrinia, M., fikriga ko'ra, biznes rejaning yetti jihati mavjud, jumladan: nishon, missiya, strategik reja, korporativ maqsadlar, rejalashtirish birligi maqsadlari, taktika va byudjetlar. SWOT tahlili kompaniyaga strategik rejalashtirish va joriy biznes holatini aniqlashga yordam beradigan strategik rejalashtirish vositasidir.
Tadqiqotlar natijasida aytish mumkinki, Strategiyalash biznesni oldindan rejalashtirish, tushunish va muvaffaqiyatga tayyorlashning faol usulidir. Indiatsy, C. M. ta’kidlashicha, SWOT tahlili biznesning mumkin bo'lgan yoki mavjud bo'lgan ichki va tashqi omillarini baholash va tushunish uchun ishlatiladigan chuqur vosita[8]. Jurevicius, O. aytadiki, ushbu vosita potentsial moliyachi yangi biznesga sarmoya kiritgan taqdirda olishi mumkin bo'lgan xavflarni o'rgatish va kamaytirishga yordam beradi.
Izlanishlar natijasida xulosa qilish mumkinki, Ichki omillar kompaniya yoki firma ichkaridan ega bo'lgan kuchli va zaif tomonlari bilan bevosita bog'liq, masalan, menejment, marketing, kompaniyaning moliyasi, operatsiyalari, texnologiyasi, resurslari va innovatsiyalari[14]. Boshqa tomondan, tashqi tahlil kompaniyaning raqobati, bozorlari, demografiyasi, atrof-muhit, siyosat, qoidalar va iqtisodiyotni o'z ichiga olgan biznesni o'rab turgan tashqi muhitning imkoniyatlari va tahdidlarini o'rganadi. Xorijiy olimlarning mavzuga doir ilmiy adabiyotlari va maqolalarini o‘rganish hamda xorijiy kompaniyalarning bu boradagi tajribalarini tahlil qilish asosida mualliflik yondashuvlari keltirilgan. Shuningdek, maqolaning ilmiy va amaliy ahamiyatini oshirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi davlat statistika qo‘mitasi ma'lumotlarini statistik tahlil usullari (dinamik va qiyosiy tahlil usullari)dan foydalanilgan. O'zbekistonda chakana savdoni rivojlantirish tendentsiyalarining statistik ko'rsatkichlarini baholash asosida SWOT tahlili o'tkazildi.
O‘zbekiston Respublikasida 2020-yilda chakana tovar aylanmasining umumiy hajmi 199518,8 milliard so‘mni tashkil etdi va statistik ma’lumotlarga ko‘ra, chakana tovar aylanmasining yillik o‘sishi 2000-2020-yillarda o‘rtacha 110,8 foizni tashkil etdi
Respublikamiz aholisining daromadlari va turmush darajasini yanada izchil oshirish, fuqarolarning daromadlarini, ish haqi va pensiyalarni ijtimoiy himoya qilish, shuningdek, aholi o‘sishini ta’minlash bo‘yicha ko‘rilayotgan chora-tadbirlar natijasida oziq-ovqat va nooziq-ovqat mahsulotlariga bo‘lgan talab o‘zgarmoqda. keskin o'sib bordi va o'z-o'zidan chakana savdo aylanmasi yillar davomida barqaror o'sib bormoqda.
Yuqoridagi tahlillar asosida O‘zbekistonda chakana savdo rivojlanishining hozirgi holatining SWOT tahlili keltirilgan.