5-laboratoriya mashg’uloti. “Baholarni hisoblash” va “O’xshashlik koeffitsientlari va funksiyalarni hisoblash” algoritmlari asosida qoʻlyozma matnlarni tanib olishning dasturiy ta’minoti Masalaning qo’yilishi

QMlarni reseptor to’rida kodlashtirish. Matnlarni kompyuter yordamida qayta ishlash va ularning qaysi shaxsga tegishli ekanligini aniqlash uchun ularni mashina tiliga o’tkazish, ya’ni kodlashtirish talab etiladi.
Matnlarni mashina tiliga o’tkazish uchun kodlashtirishning to’rli usulidan foydalanamiz. Bu usulga ko’ra matnlar maxsus to’r yoki reseptor maydonigi tushiriladi (5.1-rasm). To’r o’lchamga ega bo’ladi. To’rning har bir kvadrati reseptor deb ataladi [24, 29, 31, 32].

5.1-rasm. Maxsus to’r yoki reseptor maydoni.
QMlarni kodlashtirishning to’rli algoritmini keltiramiz. Bu usulga ko’ra matnlar maxsus to’r yoki reseptor maydonigi tushiriladi. To’r o’lchamga ega bo’ladi.
Algoritm quyidagi qadamlardan iborat:

1. 
   QMlar kompyuterda skaner orqali kiritilib fayllarda saqlanadi.
   
2. 
   QMlarni kodlashtirish uchun - o’lchovli reseptor maydoni tanlanadi
   

.
5.2-rasm. Reseptoa maydoni.

3. 
   QMlar tanlangan - o’lchovli reseptor maydoniga tushiriladi (5.3-rasm):
   

5.3-rasm. QMlar.

4. 
   QM - o’lchovli reseptor maydonida kodlashtiriladi:
   

5. 
   - o’lchovli reseptor maydonida kiritilgan QMlarning kodlari hosil bo’ladi (5.4-rasm):
   

5.4-rasm. QMlarning kodlari.
6. - o’lchovli reseptor maydonida hosil qilingan QMlarning kodlari 1-o’lchovli vektor shakliga keltiriladi (5.5-rasm):

5.5-rasm. QMlarning kodlari 1-o’lchovli vektor shakli.
7. Har bir shaxsni alohida sinf sifatida qarab, ularning kodlashtirilgan matnlaridan O’T hosil qilinadi.
Baholi hisoblash algoritmi (BHA) asosida qoʻlyozma matnlarni tanib olish.
Masalaning qo’yilishi. Bizga berilgan va u ta o’zaro kesishmaydigan K₁,K₂,...,K_l sinflarga bo’lingan bo’lsin (masalaning oddiyroq bo’lishi uchun l=2 ta sinf deb olamiz).
Talab etiladi: baholi hisoblash algoritmidan foydalanib, yangi QMni oldindan berilgan K₁ yoki K₂ sinfga qarashli ekanligini aniqlash.
Masalani yechish algoritmi. Baholi hisoblash algoritmi oltita asosiy bosqichdan iborat [44, 45].
1. Tayanch to’plamlar tizimi. {1,2,...,n} to’plamlarning barcha mumkin bo’lgan to’plam ostilari N ko’rib chiqamiz. Bu qism to’plamlarning barchasining yig’indisini Ω orqali belgilaymiz. BHAning birinchi bosqichida to’plamlar tizimi aniqlanadi. Bu to’plamlar tizimini tayanch to’plamlar tizimi deb ataymiz.
2. O’xshashlik funksiyasi. Aytaylik S va S_q yetarli QMlar bo’lsin. Ushbu QMlarning qismlari sifatida S va S_q larni qaraymiz. S QMning qismi deb S QMning shunday qismi tushuniladiki, bunda S QMda uchraydigan bir nechta belgilar qaraladi.
A algoritmning ikkinchi bosqichda S va S_q QMlar orasidagi yaqinlashish funksiyasi beriladi. Bu funksiya r( S, S_q) ko’rinishda belgilanadi va bu funksiya mos QMlarning «o’xshashlik» darajasini bildiradi.
r( S, S_q) funksiyaga misol
r( S, S_q)= (5.1)
Bu misoldan ko’rinadiki, qism QMlar o’xshash bo’ladi, agarda ular o’zaro mos tushsa.
3. Fiksirlangan tayanch to’plam tizimi asosida QMlar bo’yicha bahoni hisoblash. A algoritmning uchinchi bosqichda baholashning sonli harakteristikalari beriladi. Baholashning sonli harakteristikalari QMlar bo’yicha hisoblangan o’xshashlik funksiyalarning qiymatlari orqali aniqlanadi, bu yerda tanlab olingan tayanch to’plamga to’g’ri keladi.
Bundan tashqari baholash T_nml O’Tdagi o’rnatilgan QMlar bo’yicha hosil qilingan «tashqi parametrlar»ga bog’liq bo’lishi mumkin.
Masalan bunday parametrlar sifatida QMning o’xshashlik darajasi yoki namunaliligini qarash mumkin.
Aytaylik T_nml O’T QMlari uchun parametrlar berilgan bo’lsin.
U holda baho

yoziladi.
4. Fiksirlangan tayanch to’plam asosida har - bir sinf uchun bahoni hisoblash. Belgilashda oddiylikka erishish uchun T_nml O’Tdagi QMlarni o’z ichiga oluvchi sinf uchun baholashni qaraymiz.
Aytaylik hisoblangan qiymatlarda ushbu sinf uchun baholar sifatida

funksiyani qaraymiz.
funksiyaga misol keltiramiz
5. Tayanch to’plamlar tizimi asosida K_u sinf uchun baho.
tayanch to’plamlar tizimini qaraymiz. 4- bosqichga binoan har bir element uchun bahoni hosil qilamiz. (S) bahoni quyidagi usullardan biri bilan aniqlaymiz
6. A algoritm uchun hal qiluvchi qoidaning berilishi.