5- oqsillarning oziqaviy va biologik qiymati. Aminokislota skori

Nazorat savollari

1.Insonni oziqlanishida oqsillarni ahamiyati qanday? Azotli balans nima va organizmda qanday

ko‘rinishlari bor?
2.Ovqatlanishda oqsillarni meyori qanday va qanday omillarga bog‘liq?
3.Oqsil tanqisligi tavsif bering va echimini topish yo‘llari?
4.Kvashiorkor kasalligi nima va qanday oqibatlarga olib keladi?
5.Oqsilni biologik qiymati tushunchasi nima? Biologik qiymat qanday aniqlanadi?
4- Suvning siqiluvchanlik xossasi. Bosim ko‘tarilganda xajmni kamayishi suvning siqiluvchanligiga xosdir. Oddiy suyuqliklarda siqiluvchanlik harorat bilan birga oshadi. Yuqori haroratda suyuqlik yumshoq, zichligi kam, uni siqish oson bo‘ladi. Suv yuqori haroratda 50⁰C larda o‘zini xuddi shunday tutadi. Past haroratda esa 0 dan 45⁰C gacha suvning siqiluvchanligi qarama-qarshi holatda o‘zgaradi, natijada 45⁰S minimum ko‘rinadi. Suvning izotermik siqiluvchanligi 0⁰C xaroratda 4 barobar katta, muzning izotermik siqiluvchanligiga qaraganda (3-rasm).

3-rasm.Haroratga bog‘liq bo‘lgan suvning siqiluvchanligi .

Eriganda siqiluvchanlik maksimal darajada o‘zgaradi. Suv va muzni siqiluvchanligi boshqa moddalar siqiluvchanligi bilan taqqoslaymiz. Suv va muzni siqilishdagi o‘zgarishlarini tarkibidagi vodorod bog‘lari bilan tavsiflanadi.

5 dan 30⁰ C gacha intervalda bo‘lgan moddalar siqiluvchanligi
2-jadval

T ^oC	Βs ^.10^12, din/sm^2
	suv	metanol	benzin
5	51,6	-	84,2
10	48,7	114,9	88,5
15	-	118,8	92,2
25	46,6	122,7	95,6
30	45,8	131,0	103,1

Ushbu misoldan ko‘rinib turibdiki, haroratga bog‘liq bo‘lgan maksimum va minimum egri chiziqlar suvni g‘ayri oddiyligi bilan tavsiflanadi. Bunday egriliklar ikkita qarama-qarshiliklar borligini bildiradi. Birinchi jarayon – issiqlik harakati. Harorat ko‘tarilishi bilan bu harakat kuchayadi va suv tartibsizlashtirilgan bo‘ladi. Ikkinchi jarayon faqat o‘tadi va past haroratda tartibli bo‘ladi.
2- Yod. Yod tiroksin garmonlarini sintezida muhim ahamiyatga ega. Yod etishmasa buqoq kasalligini vujudga keltiradi.
Kundalik talab 100-150mkg. OOM (4-15 mkg%), dengiz balig‘ida 50 mkg/100 g, treska jigarida 800, dengiz karamida— 50 mkg dan 70 000 mkg/100 g. gacha bo‘ladi. Mahsulotga issiklik bilan ishlov berilganda 30-60% yo‘qoladi.
Er usti o‘simliklarida 10-100 marta kam bo‘ladi. SHuning uchun 1tuz tarkibiga 25 mg qo‘shiladi.