4-mavzu. Juft korrelyasion-regression tahlil

4.3. Korrelyasiya koeffisiyentining turlari va hisoblash usullari

Korrelyasion tahlil korrelyasiya koeffisiyentlarini aniqlash va ularning muhimligini, ishonchliligini baholashga asoslanadi.

Chiziqli korrelyasiya koeffisiyentining hisoblash formulasi:
(4.2)

bu yerda,

- X belgining kvadratik farqining o’rtachasi;
- Y belgining kvadratik farqining o’rtachasi.


; (4.3)
. (4.4)

Determinatsiya koeffisiyenti korrelyasiya koeffisiyentining kvadratiga teng.

Korrelyasiya koeffisiyenti (r) –1 dan +1 oralig’ida bo’ladi. Agar bo’lsa omillar o’rtasida bog’lanish mavjud emas, bo’lsa to’g’ri bog’lanish mavjud, - teskari bog’lanish mavjud, funksional bog’lanish mavjud.
Bog’lanish zichlik darajasi odatda quyidagicha talqin etiladi. Agar
gacha – kuchsiz bog’lanish;
– o’rtacha zichlikdan kuchsizroq bog’lanish;
– o’rtacha bog’lanish;
– o’rtachadan zichroq bog’lanish;
– zich bog’lanish.
Korrelyasion taxlil o’tkazilganda quyidagi korrelyasiya koeffisiyentlari hisoblanadi:
1. Xususiy korrelyasiya koeffisiyentlari. Xususiy korrelyasiya koeffisiyenti asosiy va unga ta’sir etuvchi omillar o’rtasidagi bog’lanish zichligini bildiradi.
2. Juft korrelyasiya koeffisiyentlari asosiy omil inobatga olinmagan nuqtada hisoblanadi. Agar juft korrelyasiya koeffisiyenti 0,6 dan katta bo’lsa, unda omillararo bog’lanish kuchli deb hisoblanadi va erkin omillar ma’lum darajada bir birini takrorlaydi. Agar modelda o’zaro bog’langan omillar qatnashsa, model yordamida qilingan hisoblar noto’g’ri chiqishi mumkin va omillar ta’siri ikki barovar hisoblanishi mumkin. O’zaro bog’langan ta’sir etuvchi omillardan bittasi modeldan chiqarib tashlanadi. Albatta modelda kuchliroq va mustahkamroq omil qoladi.
3. Ko’p omilli modellarda agar natijaviy omilga bir necha omillar ta’sir ko’rsatsa, unda omillar orasida ko’plikdagi korrelyasiya koeffisiyentihisoblanadi.
Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar o’rtasida bog’lanishlarni o’rganishda quyidagi funksiyalardan foydalaniladi

Korrelyasiya koeffisiyenti:

;