2-mavzu: yol holati va avtomobillar harakat sharoitiga tabiiy iqlim omillarining ta’siri

Yo‘l bo‘lagi nomeri	Kilometrga va yo‘l uzunligiga baholash	O‘lchash bo‘lagining uzunligini l, m	G‘ildirak izi chuqurligi		Hisobiy g‘ildirak chuqurligi hKH,mm
O‘rtacha g‘ildirak chuqurligi hKC,mm
			nomeri	G‘ildirak chuqirligi hK, mm
1	km 20+150dan km 20+380 gacha, L=230 m	100	1	11	13	12,7
			2	8
			3	12
			4	17
			5/1	13
		100	2	16	13
			3	10
			4	13
			5/1	11
		30	2	9	12
			3	14
			4	12
			5	7

• Har bir o‘lchov uchastkasi bo‘yicha yo‘l izining hisoblangan chuqurligi aniqlanadi. Buning uchun o‘lchov uchastkasinig 5 ta stvoridagi o‘lchov natijalari tahlil qilinadi, eng katta qiymati olinmaydi, kamayish qatoridagi undan keyingi yo‘l izi chuqurligining kattaligi esa ushbu o‘lchov uchastkasidagi hisobiy kattaligi deb qabul qilinadi (hKH).

• Mustaqil uchastka uchun yo‘l izining hisobiy chuqurligi o‘lchov uchastkalarida yo‘l izining hisobiy chuqurligining barcha qiymatlaridan o‘rta arifmetik qiymati kabi aniqlanadi:

• Yo‘lning yo‘l izi chuqurligi bo‘yicha ekspluatatsion holatini baholash har bir mustaqil uchastka bo‘yicha yo‘l izining o‘rtacha hisobiy chuqurligini hKC yo‘l qo‘yiladigan va eng yuqori yo‘l qo‘yiladigan qiymatlar bilan taqqoslash orqali o‘tkaziladi.

• mm

• Yo‘l izining chuqurligi eng yuqori yo‘l qo‘yiladigan qiymatdan yuqori bo‘lgan yo‘l uchastkalari avtomobillar harakati uchun xavfli uchastkalarga kiradi va yo‘l izini bartaraf qilish ishlarini darhol o‘tkazish talab etiladi.
• G‘ildirak izi chuqurligidagi qismlari, maksimal bo‘sh qiymatlaridan kattaroq. G‘ildirak izini bartaraf etish uchun birinchi navbatda ishni talab qiladi.
• G‘ildirak izining ko‘rsatgichi – bu ruxsat etilgan chuqurlik hd haqiqiyga nisbati hf:

• Kk=

• G‘ildirak izining chuqurligi maksimal darajada chuqur bo‘lishi yo‘llar transport vositalari uchun xavfli deb tasniflanadi va g‘ildirak izini bartaraf qilish darhol ish olib boradi.
• Avtomobil yo‘llarida g‘ildirak izi deformatsiyasining hosil bo‘lishi O‘zbekiston Respublikasining shimoliy mintaqasiga nisbatan, janubiy mintaqasida ko‘proq kuzatiladi. Shu sababli Avtomobil yo‘llarining Asfaltbeton qoplamalariga iqlim omillari ta’sirini tadqiq qilishni talab etadi.
• Hozirgi kunda yo‘l qoplamasi mustahkamligini baholash uchun (MQN 46-08) tavsiya etilgan hisobiy harorat +10° S qilib belgilangan.

• Bu masalaning yechimi ikki bosqichda olib boriladi: haroratning yakka o‘zi ta’sirida va havo harorati bilan transport vositalaridan tushadigan yuklar bir paytda ta’sirini tadqiq qilish ishlari olib boriladi.
• Asfaltbeton qoplamada g‘ildirak izi paydo bo‘lishini tempraturaga bog‘liqligini aniqlash va havo xaroratining o‘zgarishiga qarab g‘ildirak izi paydo bo‘lishini prognoz qilinadi.
• A.V. Rudenskiy, V.P. Nosov, Ya.N. Maxmudov, A.F. Sulaymanlarning ishlarida qatlamlarning qalinligi bo‘yicha harorat hisobga olgan holda, kun davomida qoplama xarorati o‘zgarishiga alohida e’tibor berilgan.

• Avtomobil yo‘llarida xarorat rejimini oldindan prognozlash vaqt o‘tishi bilan quyosh nurlari ta’siri ostida ko‘p qatlamli tizimda issiqlik muammosini hal etish asosida amalga oshiriladi.
• O‘zbekistonning issiq iqlim mintaqalarida harorat 40ºS (ba’zi vaqtda 50 ºS) ko‘tarilishi hisobiga qoplama yuzasi 60-70 ºSga ko‘tariladi, GOST-22245 ga binoan yopishqoq bitumning yumshash harorati 33-52 ºS yetadi, natijada asfaltbeton yumshaydi va uning mustahkamligi 50 ºSda talab qilingan 20 ºSga nisbatan 3-4 marta kamayadi.
• Deformatsiyani o‘lchamlari va turi yuqori haroratning miqdori va yil davomida tas’sir qilish muddatiga bog‘liq.

•