16 ma’ruza. Vakuumda magnit maydoni reja: Vakuumda magnit maydoni

Transformatorda energiyaning aylanishi. Transformator birlamchi chulg‘amidagi ma’lum kuchlanishli elektr energiyani ikkilamchi chulg'amdagi boshqa kuchlanishli elektr energiyaga aylantiradi.
Transformatorning birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlaridagi tokning quwati mos ravishda quyidagiga teng: P ₁ = I ₁ U₁ va P ₂ = I₂U₂
Takomillashgan transformatorlaming foydali ish koeffitsienti juda yuqori bo’lib, 99-99,5% ni tashkil etadi. Bunday transformatorlarda transformatsiya paytida elektr energiya yo'qotilishini hisobga olmasa ham bo‘ladi, ya’ni P₁ = P₂ deb olish mumkin. U holda: I₁U₁=I₂U₂ yoki

Transformatorda ikkilamchi chulg‘amda kuchlanish necha marta ortsa, tok kuchi shuncha marta kamayadi.

k - ransformatsiya koeffitsienti deb ataladi:

; k>1 bo‘lsa, transformator pasaytiruvchi,

; k<1 bo‘lganda yuksaltiruvchi transformator deyiladi.

Magnit maydon energiyasi va uning hajmiy zichligi. Zanjirmagnit maydonning energiyasi W_m zanjir ulanganda hosil bo’ladigan o’zinduksiya EYuK ni yengish uchun sarflanadigan ishga teng. Agar bu holda o’zinduksiya EYuK ning o’rtacha qiymati ε_o’z ga teng bo’lsa va zanjirdagi tokning Δt o’siah vaqtida undan q zaryad o’tsa, o’zniduksiya EYuK ni engish ishi ε_o’z = q ga teng bo’ladi. U holda: W_m=- ε_o’zq

Minus ishora zaryadlar bu holda o’zinduksiya EYuK ga qarshi harakatlanayotganligini bildiradi. ε_o’z = - L ΔI/ Δt bo’lgani uchun.

Zanjirdagi tok 0 dan I ga qadar ortgandan, ΔI=I-0=I ga ega bo’lamiz, q/ Δt esa tok kuchining ortish vaqtidagi uning o’rtacha qiymatidir. O’rtacha tok kuchini ½ ga teng deb olib va ΔI hamda q/ Δt qiymatlarni yuqorida keltirilgan ifodaga qo’yib, I tok oqayotgan zanjir magnit maydonining energiyasini hisoblash formulasini topamiz:

XBS da energiya birligi J – Joullarda o’lchanadi.

Zanjir magnit maydonining energiyasi undagi tok kattaligining kvadratiga to’g’ri proporsional va uning L induktivligiga bog’liq.
O’zagi ferromagnitdan yasalgan soleneoidning induktivligi kata bo’lganidan,elektromagnitga ega bo;lgan zanjirda kata magnit energiya hosil bo’ladi.
Energiyasi va uning hajmiy zichligi. ifodaga uzunligi l, kesim yuzasi S bo;lgan solenoid induktivligining ifodasini qo’ysak, ni hosil qilamiz. Shuningdek, solenoid magnit maydon induksiyasining ifodasidan va ligini etiborga olsak:
ni hosil qilamiz. Bu yerda V=l*S – solenoidninig hajmi. Solenoidning magnit maydoni bir jinsli va uning ichida jamlangan bo’lib, o’zgarmas hajmiy zichlikka ega: yoki
Bu ifoda bir jinsli bo’lmagan maydonlar uchun ham o’rinli.