T/r
|
Belgilar
|
Rahbarlik turlari
|
Avtokratik
rahbar
|
Demokratik rahbar
|
Liberal
rahbar
|
1.
|
Qaror qabul qilishda
|
|
|
|
2.
|
Qaror echimlarini buysunuvchilarga etkazishda
|
|
|
|
3.
|
Mas’uliyatni taqsimlash
|
|
|
|
4.
|
Buysunuvchilarning tashabbuskorligiga
|
|
|
|
5.
|
Kadrlarni tanlashda
|
|
|
|
6.
|
Bilimga bo‘lgan munosabatda
|
|
|
|
7.
|
Muomalada
|
|
|
|
8.
|
Buysunuvchilarga nisbatan
|
|
|
|
9.
|
Intizomga nisbatan
|
|
|
|
10.
|
Rag‘batlantirishga nisbatan
|
|
|
|
Topshiriq: Belgilari bo‘yicha rahbar turlarini o‘ziga xos xususiyatlarini qatorlar bo‘yicha joylashtiring?
Birinchi qator: ko‘rsatmaga binoan ish tutadi, yakkabosh, jamoa fikri bilan hisoblashmaydi, jamoa fikri bilan hisoblashadi
Ikkinchi qator: taklif orqali, yozma va og‘zaki buyruq, ko‘rsatma orqali, iltimos qilish, yalinish orqali
Uchinchi qator: to‘la-to‘kis ijrochilarning fikriga binoan, to‘la-to‘kis rahbar qiladi, vakolatiga binoan.
To‘rtinchi qator: ragbatlantiradi va foydalanadi, to‘la-to‘kis tayanadi, yo‘l qo‘yadi
Beshinchi qator: ishchan, bilimdon xodimlarni mo‘ljal oladi va ularning o‘sishiga yordam beradi, kuchli raqobatchilardan qutulish tarafdori, beparvo
Oltinchi qator: e’tiborsiz, baribir, beparvo, hamma narsani o‘zim bilaman deb hisoblaydi, muttasil o‘qiydi va qo‘l ostidagilardan ham shuni talab qiladi.
Ettinchi qator: tashabbus ko‘rsatmaydi, ijobiy, muloqotga kirishimli va faol, salbiy, masofa saqlaydi.
Sakkizinchi qator: har xil, talabchan, hayrixoh, andishali, talabchan emas, muloyim, kayfiyatiga qarab muomala qiladi,asabli
To‘qqizinchi qator: maqsadga muvofiq talab qiladi, yumshoq,yuzaki, qattiq, rasmiy yuzaki.
O‘ninchi qator: Aniq mo‘ljali yo‘q, onda-sonda jazolab,tez-tez rag‘batlantirish tarafdori, onda-sonda rag‘batlantirib tez-tez jazolash tarafdor
3-AMALIY TOPSHIRIQ. Rahbarning muomala va munosabatni boshqarishdagi ushbu harakatlari qaysi boshqaruv uslubiga mansub ekanligini aniqlang va ularga tavsif bering.
№
|
Raxbarning muomala va munosabatni boshqarishdagi xarakatlari
|
Avtoritar
(yakka xokimlik)
|
Demokratik (hamkorlik)
|
Liberal (beparvolik)
|
1.
|
Boshqalar fikrini o‘ziniki qilib oladi
|
|
|
|
2.
|
O‘zi yakka holda guruh faoliyatini belgilaydi
|
|
|
|
3.
|
Tashabbussiz
|
|
|
|
4.
|
O‘zi ko‘rsatma, bo‘yruq beradi
|
|
|
|
5.
|
Jamoa ishiga aralashmaydi
|
|
|
|
6.
|
Tashakkuri ham bo‘yruqdek chiqadi
|
|
|
|
7.
|
Hamma masalalarni yuzaki ko‘rib chiqadi
|
|
|
|
8.
|
Boshqalar fikriga xurmat bilan qaraydi
|
|
|
|
9.
|
Aytilgan ishni to‘liq bajarilishini talab qiladi
|
|
|
|
10.
|
Boshqalar fikrini tez qabul qiladi
|
|
|
|
11.
|
So‘zlari, gaplari qattiq, qo‘pol
|
|
|
|
12.
|
O‘zini pozitsiyasi (no‘qtai nazar, fikri) yo‘q
|
|
|
|
13.
|
Jamoa fikrini, tashabbusini ma’qullash, rivojlantirish
|
|
|
|
14.
|
Gap qaytargan, gap o‘rgatganni yoqtirmaydi
|
|
|
|
15.
|
Javobgarlikdan o‘z-o‘zidan chetlashadi
|
|
|
|
16.
|
Avtoriteti bo‘lmaydi
|
|
|
|
17.
|
Intizomni qattiq talab etadi
|
|
|
|
18.
|
O‘z tinchini o‘ylaydi
|
|
|
|
19.
|
Ish natijasi bilan qiziqmaydi
|
|
|
|
20.
|
So‘zsiz bo‘ysunishni talab etadi
|
|
|
|
21.
|
O‘z ishiga sovuqqon
|
|
|
|
22.
|
Qo‘rqmasdan javobgarlikni o‘z bo‘yniga oladi
|
|
|
|
23.
|
Kasbini sevmaslik
|
|
|
|
24.
|
Tushuntirmaydi, lekin talab qiladi
|
|
|
|
25.
|
Jamoa ishiga tayanib ish olib borish
|
|
|
|
26.
|
Xodimga e’tiborsizlik, beg‘amlik
|
|
|
|
27.
|
Raxbar ekanligini yodidan chiqarib quyadi
|
|
|
|
28.
|
O‘ziga bino qo‘yishni yaxshi ko‘radi;
|
|
|
|
29.
|
Xodimning erkin fikrlashiga yo‘l qo‘ymaydi
|
|
|
|
30.
|
Xodim fikri bilan o‘rtoqlashmaydi
|
|
|
|
4-AMALIY TOPSHIRIQ.Rahbar bir qator talablarga javob berishi kerak. “Rahbarlik qilish” degan so‘zga izohli lug‘atlarda boshqarish, maslahat berish, kuzatish, yo‘naltirish, ko‘rsatma berish degan turli ma’lumotlar berilgan. Bunda ko‘rinib turibdiki, hozirgi davrda menejer (rahbar)lar qondirishi zarur bo‘lgan talablar juda ko‘pdir. Ular quyidagi beshta yirik guruhga bo‘lish mumkin. Rahbarga qo‘yiladigan talablar izohi keltirilgan qatorni toping va sharhlab bering?
№
|
Rahbarga qo‘yiladigan talablar
|
Rahbarga qo‘yiladigan talablar izohi
|
1
|
Ma’naviy yituklik
|
|
2
|
Intizom va mehnatga bo‘lgan munosabat
|
|
3
|
Bilim darajasi
|
|
4
|
Tashkilotchilik qobilyati
|
|
5
|
Boshqarish samaradorligini ta’minlay olish
|
|
siyosiy etuklik, ahloqiy etuklik, yuqori saviya va ong, ma’rifatchilik, madaniyatlilik, xodimlarni vatanparvarlik ruhida tabiyalashga qoldirlik, topshirilgan ish uchun shaxsiy javobgarlikni his qilish, halollik vijdonlik, shaxsiy manfaatlarni jamoa manfaatlariga bo‘ysundirishga qodirlik, kishilarga nisbatan mehribon va e’tiborli bo‘lish, tashabbus va ilg‘orlikni qo‘llab-quvvatlash qobilyati, prinsipiallik, tanqidga chidamli bo‘lish, o‘z-o‘zini tanqid qila bilish.
mehnatsevarlik, jamoa o‘rtasida intizomni yo‘lga qo‘ya bilish, atrofdagilarga mehnatsevarlikni tarbiyalay bilish, bir noshud rahbarning beg‘amligi yuzlab, minglab kishilar taqdirining behal qirralariga ta’sir etishi mumkin. Boqibeg‘am bu toifa rahbarlarning ish uslubi bilan murosa qilib bo‘lmaydi.
iqtisodiyotni bilish, texnika va texnologiyani bilish, boshqarish ilmini, funksiya va strukturasini bilish, istiqbolni bilishga qodirligi va hk.
xodimlarni tanlay bilish va ulardan samarali foydalanishni ta’minlay olish, qo‘l ostidagilarni mehnatga o‘rgatish va tarbiyalashni bilish, jipslashgan jamoani vujudga keltira olish, maqsad sari intiluvchanlik, kutilmagan vaziyatlarda boshqarish qobilyatini yo‘qotmaslik.
TEST TOPSHIRIQLARI
Menejer – bu:
maxsus tayyorgarlik ko‘rgan, boshqarishning sir asrorlarini, qonun qoidalarini puxta egallagan malakali mutaxassisdir
faqat rahbarning aytganini bajaradigan mutaxassisdir
biznesmen
hammasi to‘g‘ri
Avtokratik rahbarlar bo‘ysinuvchilarning?
tashabbuskorligiga to‘la-to‘kis tayanadi
tashabbuskorligiga yo‘l qo‘ymaydi
tashabbuskorligini rag‘batlantiradi va undan foydalanadi
faolligiga rag‘batlantiradi
Liberal rahbarlar kadrlarni tanlashda?
kuchli raqobatdoshlardan qutilish payida bo‘ladilar
ishchan, bilimdon xodimlarga mo‘ljal oladilar, ularning o‘sishiga yordam beradilar
tashqaridan madad kutadi
beparvolarcha yondoshadilar
Demokratik rahbarlar bilimga bo‘lgan munosabatda?
mutassil o‘qiydilar va qo‘l ostidagi bo‘ysinuvchilardan ham shuni talab qiladilar
hamma narsani o‘zim bilaman deb hisoblaydilar.
beparvo, e’tiborsiz bo‘ladilar
barcha javoblar to‘g‘ri
Demokratik rahbarlar muomalada?
salbiy, bo‘ysinuvchilardan masofa saqlaydilar
tashabbus ko‘rsatmaydilar
ijobiy, maloqotda kirishimli va faol bo‘ladilar
barcha javoblar to‘g‘ri
Liberal rahbarlar rag‘batlantirishga kelganda?
ondasonda rag‘batlantirib, teztez jazolab turish tarafdori bo‘ladilar
ondasonda jazolab, teztez rag‘batlantirib turish tarafdori bo‘ladilar
aniq mo‘ljallari bo‘lmaydi
barcha javoblar to‘g‘ri
Avtokratik rahbarlar mas’uliyatni taqsimlashda?
to‘la-to‘kis o‘zlari taqsimlaydi
to‘la-to‘kis o‘zining vakolatiga binoan taqsimlaydi
to‘la-to‘kis ijrochilarning fikriga binoan taqsimlaydi
faqat o‘zining vakolatiga binoan taqsimlaydi
O‘zini jamoadan uzoq tutish, jamoa a’zolarini bevosita muloqotda bo‘lishni chegaralab qo‘yish?
demokratik rahbarlar uchun xos
liberal rahbarlar uchun xos
avtokratik rahbarlar uchun xos
barcha javoblar to‘g‘ri
O‘z zimmasiga mas’uliyat olishni yoqtirmaslik?
liberal rahbarlar uchun xos
avtokratik rahbarlar uchun xos
demokratik rahbarlar uchun xos
barcha javoblar to‘g‘ri
Demokratik rahbarning (ish) uslubi qanday?
odamlar yoki xodimlar fikri bilan qiziqmaydi.
xodimlar fikri bilan tanishib o‘zini fikridan qolmaydi
xodimlar fikri bilan tanishib qaror qabul qiladi.
to‘g‘ri javob yo‘q.
Liberal rahbarning boshharish qanday bo‘ladi?
bu rahbar xodim bilan maslahatlashmay qaror qabul qiladi.
korxona ishlarida xodimlarning mas’uliyatiga asoslanadi.
bu rahbar xodimlar bilan maslahatlashib qaror qabul qiladi.
u juda qattik kul va xodimlar ustidan kuchli nazorat olib boradi.
Sangviniklar:
xushchaqchaq, nutqi tez, harakatlari shiddatli kishilardir
xushchaqchaq, harakatlari shiddatli kishilardir
ta’sirchanligi sust, faolliklari kam kishilardir
o‘ta ta’sirlanuvchan xususiyatga ega kishilardir
Flegmatiklar:
o‘ta ta’sirlanuvchan xususiyatga ega bo‘ladilar
nihoyatda arazchan bo‘ladilar
tez toliqadigan va o‘ziga ishonmaydigan bo‘ladilar
juda oz kuladigan bo‘ladilar
Melanxoliklar:
nutqi tez, harakatlari shiddatli bo‘ladi
faolligi sust, tortinchoq, kam g‘ayrat bo‘ladilar
yangi kishilar bilan tez til topishadigan bo‘ladilar
xushchaqchaq bo‘ladilar
Quyida qayd qilingan xislatlarning qaysi biri rahbarda mujassamlangan bo‘lishi kerak?
dovyuraklik, sabrlilik
janjalkash, urushqoq
dovyuraklik
mahalliychilik
Quyida qayd qilinganlarning qaysi biri rahbarlarga xos xarakter bo‘lishi mumkin?
janjalkash, urushqoq
g‘iybatchi
kurashchan
umidsiz
Quyida qayd qilinganlarning qaysi biri rahbar aytishi mumkin bo‘lmagan javoblardir?
mening ish tajribam shu
men o‘z fikrimni aniq va to‘la ayta olmadim
men xatoga yo‘l qo‘ydim va uni tuzataman
buni boshqacha tushuntirishga harakat qilaman
Quyida qayd qilinganlarning qaysi biri rahbar aytishi mumkin bo‘lgan javoblardir?
bu mening aybim emas
siz meni tushuna olmaysiz
asrlab yashaysanu, asrlar o‘rganar ekansan
siz nohaqsiz, men o‘z fikrimda qolaman
20. Qaror qabul qilishda yakkabosh, jamoa fikri bilan xisoblashmaydigan rahbarlarni?
liberal rahbarlar deyiladi
avtokratik rahbarlar deyiladi
demokratik rahbarlar deyiladi
hammasi to‘g‘ri
Dostları ilə paylaş: |