10-Mavzu: “Tsiklonni hisoblash va tanlash”

10-Mavzu: “Tsiklonni hisoblash va tanlash”.

Ma`ruzachi: M.Xolmatov

Siklonlar quruq chang ushlagichlar guruhiga kiradi. Aslida “Siklon” yunon so’zidan olingan bo’lib, “aylanma harakat” ma’nosini bildiradi. Siklon 1886 yilda nemis ixtirochisi M.S. Mard tomonidan yaratilgan edi. Siklon changli havoni qatiq chang zarrachalardan markazdan qochma kuchlar ta’sirida tozalaydiga qurilmadir.

Siklonlar quruq chang ushlagichlar guruhiga kiradi. Aslida “Siklon” yunon so’zidan olingan bo’lib, “aylanma harakat” ma’nosini bildiradi. Siklon 1886 yilda nemis ixtirochisi M.S. Mard tomonidan yaratilgan edi. Siklon changli havoni qatiq chang zarrachalardan markazdan qochma kuchlar ta’sirida tozalaydiga qurilmadir.

Siklon tsilindrik va konussimon qismlardan iboratdir. (10.1 va 10.2-rasmlar). Cnangli havo siklonga tangensial yo’nalishda 20-25 m/s tezlik bilan kiradi. So’ngra pastga qarab spiralsimon aylanma harakat bilan yo’naladi.

Siklon tsilindrik va konussimon qismlardan iboratdir. (10.1 va 10.2-rasmlar). Cnangli havo siklonga tangensial yo’nalishda 20-25 m/s tezlik bilan kiradi. So’ngra pastga qarab spiralsimon aylanma harakat bilan yo’naladi.

Natijada markazdan qochma kuchlar (G’) hosil bo’ladi:

bu yerda, m – chang zarrachalarning massasi, kg

v – changli hsavo oqimining tezligi, m/s

R – siklonning radiusi, m.

Bu kuchlar ta’sirida changli: havo oqimidagi qattiq chang zarrachalar o’qdan siklonning ichki devori tomon harakatlanadi. Ular devorga urilib, o’z kinetik energiyalarining bir qisminn devorga beradi natijasida tezligi pasayadi va og’irlik kuchlari ta’sirida pastga tushadi. Siklonning pastki konussimon qismida havo oqimi inersiya bilan aylanma spiralsimon harakatini davom etgirib, yuqoriga ko’tariladi. Natijada tozalangan havo markaziy quvur orqali siklondan chiqib ketadi.

Bu kuchlar ta’sirida changli: havo oqimidagi qattiq chang zarrachalar o’qdan siklonning ichki devori tomon harakatlanadi. Ular devorga urilib, o’z kinetik energiyalarining bir qisminn devorga beradi natijasida tezligi pasayadi va og’irlik kuchlari ta’sirida pastga tushadi. Siklonning pastki konussimon qismida havo oqimi inersiya bilan aylanma spiralsimon harakatini davom etgirib, yuqoriga ko’tariladi. Natijada tozalangan havo markaziy quvur orqali siklondan chiqib ketadi.