1. gravimaqnit anomaliyalarin emal və interpretasiyasinin əsas anlayişlari

23.12.20

15. KORRELYASİYA ÜSULLARIN TƏDBİQİ

Mühazirənin planı

15.1. Reqressiya analizi, geoloji sərhədlərin proqnozu

15.2. Anomaliyalarin korreləsiya üsullari ilə çevrilməsi

15.1. REQRESSIYA ANALIZI, GEOLOJI SƏRHƏDLƏRIN

PROQNOZU

Geofiziki materialların interpretasiyasında son zamanlar korrelyasiya üsulları geniş istifadə olunur. Korrelyasiya üsulları çox ölçülü reqressiya analizi (ÇRA) sahələrin çevrilməsnin korrelyasiya üsulları ,sahələrin korrelyasiya üsulları ilə bölünməsinin (KOÜB) və s. istifadə olunur. Bu üsulların mahiyyaəti ondan ibarətdir ki, geoloji-geofiziki kəmiyyət arasında (misal üçün qravimetrik anomaliyaların və qazma və seysmik məlumatlara görə alman sərhəddinin dərinlikləri) korrelyasiya əlaqəsi qurulur.Bu əlaqələri korrelyasiya momenti və korrelyasiya əmsalı vasitəsilə qiymətləndirilir. Əgər korrelyasiya kifayət qədər yaxşıdırsa, (50 %-dən çox) onda reqressiya tənlikləri qurulur. Bu tənliklərin əmsalı ehtimal statistik riyaziyyatın ən kiçik kvadratlar üsulu ilə heasblanır. Son mərhələdə tərtib lunmuş reqresiya tənliklərinə görə axtarılan geoloji parametr proqroz olunur. Proqnoz nəticələrini qiymətləndirmək üçün histoqram qurulur. Bu üsullarla işləmək üşün “Geofizika” kafedrasında ÇRA-KOÜB alqoritmi və proqramı işlənilib hazırlanıb.

ÇRA-nın əsas mənası seysmik (və ya qazma) məlumatlarına görə alınan müxtəlif çöküntü kompleksərinin yatma dərinliklərinin və Büger anomaliyaların və onun transformatlarının arasında statistic əlaqələrin qurulması və bu əlaqələrin seysmik kəşfiyyat və qazma işləri ilə tədqiq olunmayan sahələrdə ekstropolyasiya edilməsi.

Geofiziki anomaliyaların korreləsiya üsulları ilə bölünməsi (KOÜB ) modifikasiyalarında istifadə olunur. KOÜB üsulunun mahiyyəti ondan ibarətdir ki müşahidə olunan qravimetrik sahə local və reqional təşkiledicilərin cəmi kimi təcvir olunur. Reqional sahə müşahidə nöqtələrin x,y koordinatlarından asılı olan funksiya kimi baxılır. Sahənin lokal hissəsi isə axtarılan geoloji strukturun yatma dərinliyindən asılı olan funksiyası kimi baxılır.

Belə ki, KOÜB üsulun tədbiqi ilə Saatlı- Sabirabad sahəsində təbaşir çöküntülərin səthinə görə etalon profillərə əsasən, xüsusi halda Ərəbqubalı ağırlıq qüvvəsi maksimumundan keçən profilə görə) dərinliklər xəritəsi proqnoz olunmuşdur (bax şək ).