03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

54 
 
vakfı daha öncede söz ettiğimiz Cuma Abad Kasabası’dır. Oldukça zengin bir 
vakfullahtır.
302
Kapısının üzerinde şu tarih yazar:
Görüp bu makam-ı felek zineti
Kemâl-i şeref birle fevka’l-ula
Semada melekler dedi tarihin
Binâ-yı Selim Han sahib zey
Sene 971
303
II. selim’in Şehzadeliği sırasında yapılan bu eserde, medrese ve mescid bir 
aradadır. Günümüzde burası depo olarak kullanılmaktadır.
304
Kârzar Medresesi, Ali Cân Medresesi, Şeyh Halil Medresesi meşhur 
medreselerdir.
305
Medreseler dışında “Tire’de altmış adet sıbyan mektebi vardır, 
buralarda erkek çocuklara ebced öğretilir” diye Evliya Çelebi bilgi vermektedir.
306
Ali Cân Medresesi: Evliya’nın sadece isminden bahsettiği medresenin 
kurucusu ahi lideri olduğu anlaşılan Ali Han (Alayhan, Alhan Dede) dır. Kendisi 
beylikler döenmiminin etkili isimlerinden biriydi.
307
Evliya Tire’de yetmiş civarında tekke olduğunu ve bunlar içinde ise en 
büyüğünün şehrin kıble tarafında bulunan Arab Bınarı Tekkesi olduğunu belirtir. 
Burasını şehre ve ovaya hakim bir yerde, ulu bir tekke olarak tarif eden Seyyahımız 
burada bir gece misafir olmuştur. Şeyh İbrahim Efendi ile tanışan Evliya, Şeyhin 
hayır duasını aldığını ve sabaha kadar tekkedeki müritlerle sohbet ettiğini 
belirtmektedir. Tekke Şeyhi İbrahim Efendi’nin halveti olduğunu ve Bursa’da 
medfun Hazreti Üftade Efendi’nin halifelerinden olduğunu, çevre köy ve kasabalarda 
yirmi binden fazla müridi olduğunu seyyahımız ifade eder. Tekkenin vakıflarının 
oldukça fazla olduğunu hatta çevredeki bağların bile tekkeye ait olduğunu ifade eden 
                                                           
302
 
Seyahatname, s.88
303
Seyahatname, s.88
304
Armağan,  Tüm Yönleriyle Tire II, s.53;Aslanoğlu, a.g.e, s.85
305
Seyahatname, s.88
306
Seyahatname, s.88
307
 Armağan, Belgelerle Beylikler Döneminde Tire, s.33

---

55 
 
Evliya, buralarda sulu üzümlerin yetiştiğini bunlardan tekkede ikamet eden bir çok 
fakirin yararlandığını da ifade etmektedir.
308
Evliya Tire’yi ziyareti sırasında birçok evliyanın ziyaretgâhları hakkında da 
bilgi vermektedir. Bunlardan ilk olarak bilgi verdiği, yukarıda da bahsettiğimiz Arab 
Pınarı Tekkesi Şeyhi olan İbrahim Efendi’nin dedesi İbrahim Efendi’dir. İbrahim 
Efendi’nin tekkenin bahçesinde defnedildiğini Evliya belirtmektedir. Seyyahımız 
bazı evliyalar ve onların defnedildiği türbeler hakkında aşağıdaki bilgileri vermeğe 
devam eder.
Şeyh Ahmed et-Tavil: “II. Selim Han Tire’de hakim iken burada vaiz olarak 
görev yapmış, Monlâ Çelebi zaviyesinde merhum olmuştur. Tire’de medfundur. 
Kuddise sırruh”.
Süleyman Şah ve İbni melek Türbesi: Evliya burada yatnlar hakkında 
sırasıyla şu bilgileri verir. “Şeyh Abdulvahhâb Efendi, Tireli olup Merkez Efendi’nin 
halifelerindendir. Yine kendi tekkesinde gömülüdür. Yine aynı âsitane içerisinde 
Hüsam Dede, Şeyh Şücâ’eddin İbni Melek türbeleri bulunmaktadır. Bu türbeler 
kubbesiz bir pencerenin iç yüzünde yol üzerindeki medrese dairesinde 
defnedilmişlerdir. Bu iki sultanın türbelerinin duvarına bitişik, yine medrese haremi 
köşesinde Aydınbey oğullarından İsa Çelebi, Selim Çelebi ve Hızır Şâh Çelebi adlı 
şehzadeler İbni Melek hazretlerinin talebelerinden olup büyük bir kubbe altına 
defnedilmişlerdir”.
309
Aydınoğullarından Mehmet Bey Oğlu Süleyman Şah ve ailesine aittir. 
Süleyman Şah türbeye 750 H-1349 M tarihinde defnedilmiştir. Kitabesine göre 
Süleyman Şah’ın ölümünden sonra türbesi yapılmıştır. Türbe Kubbeli olup içinde 
kitabesiz dört kabir vardır.
310
Evliya burada İsa Çelebi, Selim Çelebi ve Hızırşah 
Çelebilerin yattığını söylesede İsa Çelebi’nin Birgi’de türbesinin olduğunu 
biliyoruz.
311
                                                           
308
Seyahatname, s.90
309
 Seyahatname, s.88
310
Uzunçarşılı, a.g.e, s.136-137;  Akın, a.g.e, s.111;Hakkı Önal, Tire Türbeleri, TC Kültür Bakanlığı 
Yay. 1991 Ankara, s.23
311
 Uzunçarşılı, a.g.e, s.137

---

56 
 
Süleyman Şah’ın
türbesinin yanında Evliya’nında belittiği gibi 
Aydınoğullarının Başkent Kadısı ve yazar İbni Melek’in türbesi de bulunur. Üstü 
açık olan mermer türbede İbni Melek takma adlı Abdüllâtif İzzettin Ferişte ile oğlu 
Mehmet Bey, bilgin Mevlâna Nizamettin Efendi ve Evliya Ali Efendi yatmaktadır. 
Burası halk arasında İbni Melek Türbesi olarak bilinir.
312
Hazreti İsâguci: Acem bir ulema olup mantık ilmi alanında Metn-i İsâguci 
adlı kitabı ve yine birçok telif eseri vardır. Mezarı Şeyh Abduvehhâb asitanesi 
içerisindedir.
İsa Mehemmed İyşî: Tireli olup Tire’de İnbi Melek müderrisliği yapmıştır. 
Devrinin en meşhur müderrislerinden idi. Bir çok telif eseri olup faziletinde sınır 
yoktu. Kendisi İbn Melek İyşî olarak anılır. Medrese hareminde medfundur. Yine 
aynı yerde müellif Nûşi Çelebilerde burada yatmaktadır.
Şeyh Alaêddin: “Seyyid Şerif adıyla da bilinir. Ciltlerce kitap yazmış, cihana 
ünü yayılmış, emsalsiz büyük bir ulemadır. Bir çok bilim dalında çeşitli eserler 
vermiştir. Ulema-yı Hasbî(?), Kitâb-ı (---) (---) (---), Beyne’l-ulema bilinen 
kitaplarıdır. Sene (--) tarihinde merhum olmuş ve Tire’de zemin içine kuş yuvası 
olmuştur. Makamları cennettir. Kuddise rûhuhu. Yine aynı civarda Kurd Baba,
Balım Baba Sultan. Babadağı’nda Veli Baba, Hacıköyü’nde Ali Baba, Monla Arab 
hazretleri bunların hepsi tam ilim sahibi insanlar olup müfessir, muhaddis ve birçok 
eseri olan ilimde emsalsiz bir deniz gibidirler.”
Seyyahımızın isimlerini verdiği ve Şeyh Alaêddin türbesi çevresinde türbeleri 
yer alan diğer önemli kişiler hakkında kısa da olsa bilgi vermek yerinde olcaktır.
Kurd Baba: Kadı olarak Tire’de Beylikler döeniminde hizmetlerde 
bulunmuştur. Sicil kayıtlarında yakın döneme kadar türbesi ayakta iken 
korunamamıştır.
313
Balım Baba Sultan: Bilindiği gibi Balım Sultan Bektaşiliğin ikinci kurucusu 
sayılır. Tarikate yeni ayin ve erkân usulleri koymuş ve mücerred dervişlik teşkilatını 
kurmuş bulunan Balım Sultan 922 H- 1516 M tarihinde vefat etmiş ve 
                                                           
312
 Armağan, a.g.e, s.52
313
 Armağan, Belgelerle Beylikler Döneminde Tire, s.31

---