202
müəyyən hallarda onun yararsız olduğunu aşkarlamışdı. Səyyah hansı bəndləri
dəyişdirdi? Təlimatda o hansı boşluqları aşkarladı?
Həlli. Məntiqi mülahizələri aşağıdakı kimi işarələyək:
a – а bloku nasazdır; x – х lampası yanır;
b – b bloku nasazdır; y – y lampası yanır;
с – с bloku nasazdır; z – z lampası yanır.
Onda təlimatın 1–5 qaydalarını aşağıdakı düsturlarla ifadə etmək olar:
a
b c x y z
(1)
a
?????? y
(2)
c
?????? y ??????
(3)
b
?????? x y ??????
(4)
( a
?????? ?????? ??????) x y
(5)
Məsələnin şərtinə görə, 1–5 düsturları doğrudur, ona görə də onların konyuk-
siyası da doğrudur:
( a
b c x y z) ( a ?????? y) ( c ?????? y ??????) ( b ?????? x y ??????)
(( a
?????? ?????? ??????) x y) = 1
İmplikasiyanı dizyunksiya və inkar vasitəsilə ifadə etsək ( a
b = ?????? b), alarıq:
(
?????? ?????? ?????? x y z) (?????? c y) (?????? b y ??????) (?????? c x y ??????)
(( a
??????) ( a ??????) ( a ??????) x y) =
= (
?????? ?????? ?????? x y z) (?????? c y) (?????? b y ??????) (?????? c x y ??????)
(
?????? b ?????? c ?????? y) = 1
Bu eynilikdə konkret x = 1, y = 0, z = 0
doğruluq qiymətlərini yerinə qoysaq,
alarıq:
(
?????? c) (?????? b) (?????? c) (?????? b ?????? c) =
= (
?????? ?????? ?????? b c b) (?????? ?????? c c ?????? b ?????? c) = ?????? b c = 1
Buradan çıxır ki, a = 0, b = 1, c = 1.
Beləliklə, məsələnin birinci sualının cavabı belə olacaq: b və c bloklarını dəyiş-
mək lazımdır, a blokunu isə dəyişməyə gərək yoxdur. Məsələnin ikinci sualına isə
özünüz cavab verməyə çalışın.
LAYİHƏ
203
Layihəl
ər üç
ün
yardımçı
ma
teri
alla
r
Məsələ 2. "Formula-1" avtomobil yarışmasının azarkeşləri olan üç dost yarışın
Azərbaycan "Qran-Prisi"nin gözlənilən nəticələri barədə mübahisə edir.
– Baxarsan, Ricciardo finişə birinci çatmayacaq, – Orxan dedi. Birinci
Hamilton olacaq.
– Yox, qalib Ricciardo olacaq, – Toğrul dilləndi. – Bottas haqqında
danışmağına belə dəyməz, o, birinci ola bilməz.
Əhməd özündən çıxdı:
– Hamilton birinci yeri görməyəcək, ən güclü maşın Bottasdadır.
Yarışın sonunda məlum oldu ki, iki dostun hər bir fərziyyəsi doğru çıxdı,
ancaq üçüncü dostun hər iki fərziyyəsi isə doğru olmadı. Yarışın qalibi
kim oldu?
Həlli. Məntiqi mülahizələri aşağıdakı kimi işarələyək: R – Ricciardo qalib
olacaq;
H – Hamilton qalib olacaq; B – Bottas qalib olacaq. Toğrulun "ən güclü
maşın isə Bottasdadır" fikrində bu yarışçının tutacağı yer haqqında heç bir mülahizə
olmadığından sonrakı mühakimələrdə nəzərə alınmayacaq.
Dostların hər birinin mülahizəsini qeyd edək:
Orxan:
?????? H,
Toğrul: R
??????,
Əhməd:
??????.
İki dostun fərziyyələrinin doğru çıxdığını, üçüncünün isə doğru olmadığını
nəzərə alsaq, onda doğru mülahizə aşağıdakı şəkildə olacaq:
(
?????? H) (R ??????)
??????
(?????? H) (?????? ??????) ?????? (?????? ??????) (R ??????) ??????
İndi məntiq cəbrinin uyğun qanunlarını tətbiq etməklə bu ifadəni sadələşdirək.
= (R
??????) R ?????? ?????? = R ?????? ??????
R
?????? ?????? mülahizəsi yalnız R = 1, B = 0, H = 0 halında doğrudur. Deməli, yarışın
qalibi Ricciardo oldu.
LAYİHƏ
204
Terminlər lüğəti
Azərbaycan
İngilis
Rus
Türk
abak
abacus
абак
abakus
açar
switch
переключатель
anahtar
açar söz
keyword
ключевое слово
anahtar sözcük
açmaq
open
открыть
açmak
adlamaq
skip
пропуск, пропускать
atlamak
ağac
tree
дерево
ağaç
alətlər zolağı
toolbar
панель инструментов
araç çubuğu
alqoritm
algorithm
алгоритм
algoritma
aparat təminatı
hardware
аппаратное
обеспечение
donanım
arama, axtarış
search
поиск
arama
ardıcıllıq
sequence
последовательность
sıra
aşağı kolontitul,
səhifə altlığı
footer
нижний колонтитул
sayfa altlığı
atqı
jumper
перемычка
atlatıcı
axtarış sistemi
search engine
поисковая система
arama motoru
ayırıcı
delimiter
разделитель
sınırlayıcı
bağlayıcı
connector
соединитель
bağlaç, bağlayıcı
baş menyu
main menu
главное меню
ana menü
başlıq
caption
заголовок
başlık
bayt
byte
байт
bayt
bənzərsiz
unique
уникальный
tekil, benzersiz
bərabərlik
equality
равенство
eşitlik
birləşdirmək
merge
объединять
birleştirmek
bit
bit
бит
bit, ikil
blok-sxem
flowchart
блок-схема
akış çizgesi
bölüm
partition
раздел
bölüm
budaqlanma
branching
ветвление
dallanma
bufer
buffer
буфер
arabellek
Bul cəbri
Boolean algebra
булева алгебра
Boole cebiri
bulanıq məntiq,
qeyri-səlis məntiq
fuzzy logic
нечеткая логика
bulanık mantık
cavab
reply
ответ
yanıt
cədvəl
table
таблица
tablo
çalışdırmaq
execute
выполнять
çalıştırmak
çarpaz yoxlama
cross-check
перекрестный
контроль
çapraz kontrol
çıqqıltı
click
щелчок
tıklatma
çıxış
1
exit
выход
çıkış
çıxış
2
output
вывод
çıkış
çoxluq
set
набор
küme
çözümlülük
resolution
разрешение
çözünürlük
darama
scan
сканирование
tarama
daşıyıcı
medium
носитель
ortam
defis
hyphen
дефис
kısa çizgi
dəstək
support
поддержка
destek
dəyişən
variable
переменная
değişken
disket
diskette
дискета
disket
disksürən
disk drive
дисковод
disk sürücüsü
dönmə
return
возврат
dönme
LAYİHƏ
205
Termi
n
lər lü
ğəti
dövrə
loop
цикл
döngü
drayver
driver
драйвер
sürücü
düymə
button
кнопка
düğme
düzləndirmək
align
выравнивать
hizalamak
ekran
screen
экран
ekran
ekspert sistemi
expert system
экспертная система
uzman sistem
elektron cədvəl
spreadsheet
электронная таблица
elektronik çizelge
elektron poçt
electronic mail
электронная почта
elektronik posta
endirmək
download
загружать, скачивать
indirmek
əməliyyat sistemi
operating system
операционная система işletim sistemi
əsas
base
основание
taban
əvəzləmə
replace
замена
değiştirme
əyik cizgi
slash
косая черта
eğik çizgi
əyilgən disk
floppy disk
гибкий диск
disket
fayl
file
файл
dosya
fərdi kompüter
personal computer
персональный
компьютер
kişisel bilgisayar
fırlatma zolağı
scroll bar
полоса прокрутки
kaydırma çubuğu
fon
background
фон
artalan
formatlamaq
format
форматировать
biçimlemek
funksiya
function
функция
işlev
gap
chat
чат
söyleşi
genişləndirmə
lövhəsi
expansion board
плата расширения
genişletme kartı
genişzolaqlı şəbəkə
broadband network
широкополосная сеть
geniş bant ağı
giriş
input
ввод
giriş
giriş-çıxış
input/output (I/O)
ввод-вывод
giriş/çıkış
görüntü
image
изображение
görüntü
göstərici
pointer
указатель
gösterge, imleç
hesabat
report
отчет
rapor
hesablamaq
compute
вычислять
hesaplamak
hiperistinad
hyperlink
гиперссылка
üstbağ
hipermətn
hypertext
гипертекст
üst metin
xana
cell
ячейка
hücre
xəta
error
ошибка
hata
ifadə
expression
выражение
ifade
ikilik rəqəm
binary digit
двойная цифра
ikili sayı
indeks
index
индекс
dizin
informasiya
information
информация
bilgi
istinad
reference
ссылка
ilgi, başvuru
iş masası
desktop
рабочий стол
masaüstü
işarə
sign
знак
im, işaret
kataloq
directory
каталог
dizin
kəsilmə
interrupt
прерывание
kesme
kəsmək
cut
вырезать
kesmek
kitabxana
library
библиотека
kitaplık
klaviatura
keyboard
клавиатура
klavye
klaviş
key
клавиша
tuş
kod
code
код
kod
kodlaşdırma
coding
кодирование
kodlama
komanda
command
команда
komut
kompilyator
compiler
компилятор
derleyici
kompüter
computer
компьютер
bilgisayar
kompüter elmi
computer science
компьютерная наука
bilgisayar bilimi
LAYİHƏ
206
kontrastlıq
contrast
контрастность
karşıtlık, kontrast
kontur
outline
контур
çerçeve, dış çizgi
kursor
cursor
курсор
imleç
kök
root
корень
kök
layihə
project
проект
tasarı, proje
lazerli printer
laser printer
лазерный принтер
lazerli yazıcı
lövhə
board
плата
kart
massiv
array
массив
dizi
maşın kodu
machine code
машинный код
makina kodu
matris
matrix
матрица
dizey, matris
matrisli printer
dot-matrix printer
матричный принтер
iğneli yazıcı
menyu
menu
меню
menü
menyu bəndi
menu item
пункт меню
menü ögesi
menyu zolağı
menu bar
строка меню
menü çubuğu
məntiqi
logical
логический
mantıksal
mərkəzi prosessor
central processing
unit
центральный
процессор
merkezi işlem birimi
mətn
text
текст
metin
miqyas
scale
масштаб
ölçek
müştəri-qulluqçu
client/server
клиент-сервер
istemci/sunucu
nişan
bullet
маркер
madde imi
nizamlamaq
arrange
упорядочить
düzenlemek
onaltılıq
hexadecimal
шестнадцатиричный
onaltılı
onluq
decimal
десятичный
ondalık
operator
operator
оператор
işleç
ovuciçi
palmtop
карманный компьютер avuçiçi
pəncərə
window
окно
pencere
periferiya
peripheral
периферийный
çevresel, yanbirim
peyk
satellite
спутник
uydu
piksel
pixel
пиксел
piksel
planşet
tablet
планшет
tablet
printer
printer
принтер
yazıcı
proqram təminatı
software
программное
обеспечение
yazılım
proqramlaşdırma
dili
programming
language
язык
программирования
programlama dili
prosessor
processor
процессор
işlemci
qısayol
shortcut
ярлык
kısayol
qiymət
value
значение
değer
qiymətləndirmə
evaluation
оценка
değerlendirme
qlobal
global
глобальный
genel
qoşma
attachment
вложение
ek
qovluq
folder
папка
dizin
qovşaq
hub
концентратор, хаб
göbek
quraşdırmaq
install
устанавливать
kurmak
qurğu
device
устройство
aygıt
rabitə
communications
связь
iletişim
redaktə
edit
редактировать
düzenlemek
rejim
mode
режим
kip
rəqəm
digit
цифра
rakam
sahə
field
поле
alan
saxlamaq
save
сохранять
saklamak
sazlamaq
debug
отлаживать
hata ayıklamak
şəbəkə
network
сеть
ağ
LAYİHƏ
207
Termi
n
lər lü
ğəti
şəbəkə keçidi
gateway
шлюз
ağ geçiti
seçdirmək
select
выделение
seçmek
səhifə
page
страница
sayfa
sehrbaz
wizard
эксперт
sihirbaz
səkkizlik
octal
восьмеричный
sekizli
sənəd
document
документ
belge
sensor
sensor
датчик
algılayıcı
şərt
condition
условие
koşul
sərt disk
hard disk
жёсткий диск
sabit disk
siçan
mouse
мышь
fare
siçanın göstəricisi
mouse pointer
указатель мыши
fare imleci
şifraçma
decryption
дешифрация
şifre çözme
şifrləmə
encryption
шифрование
şifreleme
silmək
erase
стирать
silmek
simgə
icon
значок
simge
simvol
character
символ
karakter
şin
bus
шина
yol
sistem bloku
system unit
системный блок
sistem birimi
skaner
scanner
сканер
tarayıcı
sorğu
query
запрос
sorgu
şrift
font
шрифт
yazı tipi
struktur
structure
структура
yapı
süni intellekt
artificial intelligence
искусственный
интеллект
yapay zeka
sürükləmək
drag
перетаскивать
sürüklemek
süzgəc
filter
фильтр
süzgeç
sxem
schema
схема
şema
təkmilləşdirmək
upgrade
усовершенствование
yükseltme
tərs əyik cizgi
backslash
обратная косая черта
ters eğik çizgi
tətbiqi proqram
application
приложение
uygulama
tutum
capacity
емкость
sığa
uzantı
extension
расширение
uzantı
uzaq
remote
удаленный
uzak
uzaqlaşdırmaq
delete
удалять
silmek
ünvan
address
адрес
adres
verilənlər
data
данные
veriler
verilənlər bazası
database
база данных
veri tabanı
yaddaş
memory
память
bellek
yapışdırmaq
paste
вставить, вставка
yapıştırmak
yazı
record
запись
kayıt, tutanak
yenidən başlatmaq
restart
перезапуск
yeniden başlatmak
yeniləmə
update
обновление
güncelleme
yerdəyişmə
move
перемещение
taşıma
yol
path
путь
yol
yönləndirici
router
маршрутизатор
yönlendirici
yükləmə
load
загрузить
yüklemek
LAYİHƏ
208
Ədəbiyyat
1.
Calallı İ.,
İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti –
Bakı,
"Bakı" nəşriyyatı, 2017
2. Bilgisayar kurs kitabı – Ankara, 2004
3. Хасэгава Х., Мир компьютеров в вопросах и ответах.: В 2-х кн.: пер. с япон. –
Москва, "Мир", 1998
4. Энциклопедия для детей. Информатика – Москва, "Аванта +", 2004
5. Энциклопедия школьной информатики – Москва, "БИНОМ. Лаборатория
знаний", 2011
6. Проблемы школьного учебника: ХХ век: Итоги – Москва, "Просвещение", 2004
7. МакФедрис П., Компьютеры – Москва, "NT Press", 2009
8.
Таненбаум Э., Уэзеролл Д., Компьютерные сети – СПб, "Питер", 2012
9. Пол Мак-Федрис, Microsoft Windows 7. Полное руководство –
Москва,
"Вильямс"
, 2012
10. Петцольд Ч. Код. Тайный язык информатики – Москва, "Русская Редакция",
2004
11. Computer Literacy BASICS: A Comprehensive Guide to IC3 – Boston, "Thomson
Course Technology", 2005
12. Programming BASICS Using Microsoft Visual Basic, C++, HTML, and Java –
Boston, "Thomson Course Technology", 2002
LAYİHƏ
LAYİHƏ
LAYİHƏ
Document Outline
Dostları ilə paylaş: |