: پدر، نيا، نياكان. آبا-اژداد (aba-əjdad) : آبا، اجداد، پدر و نياكان

əlq

: (ع) 1- مردم، خلايق. 2- خلق، ايجاد، آفرينش.
خله	xələ	: (ع) خلا، مستراح.
خمير	xəmir	: 1- خمير، مخلوط آب و آرد. 2- خرد و خمير، شكسته و خرد شده. 3- نرم و آهكي. خمير مايا (xəmir maya) : 1- خمير مايه. 2- مجازاً به معني چاق و گوشت آلود.
خمينه	xəminə	: باران تابستانه.
خنجر	xəncər	: خنجر، از اسلحه‌هاي سرد. خنجرله‌مك (xəncərləmək) : خنجر زدن، با خنجر زخم زدن.
خندَگ	xəndəg	: خندق، كانال.
خيچ	xıç	: خط، خدشه، خط خط، راه راه. خيچّه (xıççə) : خط، راه باريك، راه راه. خيچّه‌يه دوشمك (xıççəyə düşmək) : در راه باريك و سخت قرار گرفتن، در تنگنا قرار گرفتن.
خيچّه	xıççə	: خيك پنير. (← خيگ، خينچه)
خيد	xıd	: صوت قلقلك. (← خيت) خيديقلاماق (xıdıqlamaq) : قلقلك كردن.
خيف	xıf	= خيفت (xıft) : 1- درّة عميق كوه، گلوگاه. 2- پناهگاه، مخفيگاه. 3- نوعي گره مخصوص. (← خيپ) خيف ائدمك (xıf edmək) : كمين كردن. خيفَّت (xıffət) : خفّت، بغض در گلو گير كردن، شرمندگي. خيفْت آتماق (xıft atmaq) : گره انداختن، با گره بستن. خيفْت گير ائدمك (xıft gir edmək): در كمينگاه گير آوردن و حمله كردن. خيفّه (xıffə) : خفه، گرفتگي گلو.
خيلال	xılal	: 1- خلال، سوزن يا ميخ چوبي كوچك كه براي اتّصال دو قسمت چادر به كار مي‌رود. 2- خلال دندان. (اصل كلمه «قيلال» (باريك، مانند مو) است.)
خيلْت	xılt	: 1- خلط، دُرد مايعات، ته نشين مايعات. 2- خلط سينه. خيلْتَك (xıltək) : 1- مخلوط گندم و جو. 2- بلغور، نوعي خمير زبر كه به شتر يا سگ خورانند.
خيلْته	xıltə	: گردن بند سگ، قلّاده‌اي كه بر گردن سگ بندند.
خيم	xım	: 1- لجاجت، خيرگي. 2- عمل كمين كردن و مخفي شدن. 3- اخم و ناراحتي. خيمْچيرْماق (xımçırmaq) : 1- هكچه زدن، در هنگام گريه كردن نفسهاي عميق و پي در پي كشيدن، پس افتادن نفس. 2- تشرزدن. خيمير (xımır) : حالت خشم و كينه. خيمير-خيمير آغلاماق (xımır-xımır ağlamaq) : مزوّرانه گريه كردن.
خيميرْتْلاق	xımırtlaq	: غضروف. (← كميرتلاق)
خينا	xına	: حنا. (ريشة كمه از «قان» = «قون» = «خون» است؛ به اعتبار قرمز بودن رنگ حنا) خينا باغلاماق (xına bağlamaq) : حنا بندان، مراسم حنا بندي شب عروسي. خينا پـولو (xına pülü) : پولي كه در شب حنا بندان از طرف خانوادة داماد به خانوادة عروس داده مي‌شود. خينالى (xınalı) : 1- حنا آلوده، هر چيز كه بر آن حنا ماليده باشند. 2- حنايي، به رنگ حنا.
خينار	xınar	: 1- شيار، جوي كرت بندي، محل شخم. 2- مرز، حد، سامان.
خينْج	xınc	: 1- خشم، عصبانيت. 2- پنجه چنگال. خينْج آتماق (xınc atmaq) : پنجه افكندن، در دعوا با حريف دست و پنجه نرم كردن. خينْج ائدمك (xınc edmək) : قهر كردن، خشم نشان دادن. خينجلاماق (xınclamaq) : 1- پنجه افكندن، چنگ انداختن. 2- نيشگون گرفتن. خينج-و-كوم (xınc-o-kum) : كتك كاري، با مشت و لگد كتك زدن.
خينْچه	xınçə	: خيك، خيك پنير. (اصل كلمه «خومچه» (خمرة كوچك) بوده ← خونچه، خيگ، خيگچه)
خينْچيرماق	xınçırmaq	: 1- تشر زدن، خشمگين شدن. 2- هكچه زدن. (← خير، خيرچينماق)
خينْگ	xıng	(1) : 1- آب بيني. 2- خنگ، احمق، كودن.
خينگ	xıng	(2) : گراز، خوك.
خينيشْت	xınışt	: خارش، خارش داشتن.
خيپ	xıp	: عمل خوابيدن و كمين كردن. (← خپ) خيپ ائدمك (xıp edmək) : 1- خوابيدن و كمين كردن، خود را به خواب زدن. 2- سكوت كردن. 3- در تاريكي نشستن و روشنايي را پاييدن. خيپيق (xıpıq) : خوابيده، كوتاه، كوتوله.
خير	xır	: 1- گلو، حلق، خرخره. 2- صداي خِرخِر، صداي خرخره، 2- صداي خاراندن چيزي. 3- دلخوري و ناراحتي. 4- خرت و پرت، لوازم ناراحت كننده. 5- گلوگاه كوه. خيرّ ائتمَك (xırr etmək) : كمين كردن، در گلوگاه كوه كمين كردن. خير بنده (xır bəndə) : گلوبند، آنچه به عنوان زينت در گلو بندند. خيرچينماق (xırçınmaq) : پس افتادن نفس در هنگام گريه كردن، هكچه زدن. خير-خير (xır-xır) : 1- وسيلة خاراندن، قاشقاشي. 2- ناسازگاري. خير-خيرّ ائدمك (xır-xırr edmək) : 1- خر و پف كردن. 2- نا سازگاري كردن. خير-خيرّه‌ك (xır-xırrək) : 1- خرخره، ناي، گلو. 2- گلوگاه كوه. خير-خيرّه‌كي (xır-xırrəki) : 1- ناسازگار، شرور. 2- جنس ارزان قيمت. خير-خيرّي (xır-xırrı) : 1- ناسازگار، غرولند كننده. 2- وسيلة خاراندن، قاشقاشّي. خيرليق (xırlıq) : خرخره، ناي. خيرّ-و-پير (xırr-o-pır) : خرت و پرت، اسباب و لوازم كم ارزش. خيرّ-و-دار (xırr-o-dar) = خيرّ-و-دال (xırr-o-dal) = خيرّ-و-دير (xırr-o-dır) : ناسازگاري، دلخوري و ناراحتي. خيرّه (xırrə) : 1- گلوگاه كوه، درة عميق كوه. 2- خيره، مات، ناراحت و در خود فرو رفته. خيرّه گولو (xırrə gülü) : گل ختمي. (گل ختمي معمولاً در گلوگاه كوه بيشتر رشد مي‌كند.) خيرّيف (xırrıf) = خيرّيفْت (xırrıft) : 1- خرف، كودن، پير خرف. 2- جاي تاريك و محدود. خيرّيف ائو (xırrıf ev) : خانة تاريك، خانة كوچك و كم حجم. خيرّيف ‌خانا (xırrıf xana) : خرف خانه، غار يا شكاف كوه كه پير مردان و پير زنان فرتوت و از كار افتاده را در قديم آنجا نگه مي‌داشتند. خيرّيق (xırrıq) : گلو، حنجره، خرخره. خيرّيق آلْتى (xırrıq altı) : 1- زير گلو، ناحية زير گلو. 2- گلو بند، گردن بند. خيرّيقلاماق (xırrıqlamaq) : 1- يقه و گريبان كسي را گرفتن و دعوا كردن. 2- در هنگام صحبت به مخاطب بسيار نزديك شدن. 3- تا گلوگاه پر شدن ظرف. خيرّيلاشماق (xırrılaşmaq) : 1- دسته جمعي خر و پف كردن. 2- با هم دعوا كردن. 3- خرخر كردن سگها در مقابل هم. خيرّيلاماق (xırrılamaq) : 1- خر و پف كردن. 2- خرخر كردن سگها در هنگام حمله به يكديگر. 3- دعوا كردن، نا سازگاري پيشه كردن. خيرينج (xırınc) : دعوا طلبي، خشم، كينه، لجاجت. خيرينجى (xırıncı) : خشمگين، ناراحت.
خيرْچ	xırç	: قرچ، صداي بريدن چيزي. خيرْچ-و-خيرْچ (xırç-o-xırç) : قرچ و قروچ. خيرْچيلاماق (xırçılamaq) : قرچ و قروچ كردن.
خيرْنى	xırnı	: خر پير، نرّه خر پير.
خيرنيز	xırnız	: كوتوله، كوتاه قد.
خيرْپ	xırp	: 1- عمل كمين كردن و خوابيدن. (← خپ، خيپ) 2- مجازاً به معني همه، همگي. 3- صداي بريده شدن گلو. خيرْپ ائدمك (xırp edmək) : 1- خوابيدن، مخفي شدن و خود را به خواب زدن. 2- كمين كردن. 3- سر بريدن.
خيرسان	xırsan	(1) : نام نژادي از اسبها. (اصل كلمه از «قير» + «سان» (قيرسان) به معني بكُش و نابود كن.)
خيرسان	xırsan	(2) : نام گياهي از گياهان علوفه‌اي.
خيرْت	xırt	: 1- صداي جويده شدن و خورده شدن غضروف، صداي شكسته شدن يا به هم خوردن چيزهاي خشك و ترد. 2- صداي بلعيده شدن از گلو. (← خير) خيرتاس (xırtas) : خشك شدن گلو به خاطر تشنگي فراوان، خفگي. خيرتاس اوْلماق (xırtas olmaq) : خفه شدن، از تشنگي بريدن. خيرت-خيرت (xırt-xırt) : صداي شكستگي يا خرت خرت. خيرْت- خيرتي (xırt-xırtı) : 1- خرخره، ناي. 2- هر چيز خشك و شكننده كه خرت خرت كند. خيرْتْلاق (xırtlaq) = خيرْتْليق (xırtlıq) : گلو، ناي. خيرْت-و-پيرت (xırt-o-pırt) : خرت و پرت، لوازم كم ارزش. خيرْتى (xırtı) : خرده و ريز، نان خشك نازك كه به محض دست زدن خرد و ريزه ريزه گردد. خيرتيلاماق (xırtılamaq) : خرت خرت كردن.
خيرْخه	xırxə	: 1- سنگريزة محكم، سنگ شكسته و كوچك شده. 2- سنگ آهن، تكه آهني كه در دل سنگ قرار دارد. 3- خرقه، لباس پاره پارة درويشان. (از مصدر «قيرماق» (شكستن و پاره كردن) است.)
خيس	xıs	: 1- صداي خس خس. 2- حالت خوابيدن و كمين كردن پرندگان به خاطر ترس يا شكار. خيس-خيس (xıs-xıs) : صداي خس خس در هنگام خواب يا بيماري. خيسّيلاماق (xıssılamaq) : خس خس كردن سينه در هنگام تنفّس.
خيش	xış	: صداي خش خش. خيش-خيش (xış-xış) : صداي خش خش. خيشّيلاماق (xışşılamaq) : خش خش كردن.
خيشْم	xışm	: 1- خشم، عصبانيت. 2- عفونت، چرك زخم. خيشْم ائدمك (xışm edmək) : 1- عصباني شدن. 2- عفونت كردن زخم. خيشْميناك (xışmınak) : 1- خشمناك، خشمگين و عصباني. 2- زخم متورّم و چركين.
خيشْت	xışt	: خشت، آجر خام. 2- مجازاً به معني وجود، آفرينش و موجوديّت. اينگار خودا خيشتينى وورماميش. (گويي كه اصلاً خدا نيافريده) خيشتك (xıştək) : 1- پارچة مربّع شكلي كه در قديم ميان تنبان بافته مي‌شد و همان قسمت از تنبان را خشتك مي‌گفتند. 2- مجازاً به معني آلت تناسلي مردان. خيشْت وورماق (xışt vurmaq) : 1- خشت زدن، آجر خام درست كردن. 2- لاف زدن. 3- آفريدن.
خيت	xıt	= خيت-خيت (xıt-xıt) : صوتي است كه هنگام قلقلك كردن ديگران گويند. خيت-خيت ائدمك (xıt-xıt edmək) : قلقلك كردن. خيت-خيتى (xıt-xıtı) = خيتيق (xıtıq) : عمل قلقلك. خيتيقلاماق (xıtıqlamaq) : قلقلك كردن.
خيزمَت	xızmət	: (ع) خدمت، شرف حضور.
خيزمه‌تالاه	xızmətalah	: (احتمالاً محرّف «خفص طالع» (كم شانسي) عربي است كه به مفهوم ناتوان و آرام شدن است. خيزمه‌ تالاه اوْلماق (xımə talah olmaq) : 1- قانع شدن، متقاعد شدن، گردن بار شدن. 2- مشكوك و مردّد شدن.
خيگ	xig	: خيك، پوست دبّاغي شده. خيگچه (xigçə) = خيگيل (xigil) : خيك كوچك، خيك پنير.
خينچه	xinçə	: خيكچه، خيك كوچك، خيك پنير. (← خونچه، خيگ، خيگچه)
خينوْوا	xinova	: خونابه، خون دل. (← خون1، خونوْوا)
خيره	xirə	: خيره، لجاجت. خيره ائدمك (xirə edmək) : لجاجت به خرج دادن.
خيز	xiz	: 1- خيزش، جوشش آب از زمين. 2- جهش، سرعت و حركت. 3- ورم، بالا آمدن و تورّم زخم، عفونت زخم. (← خئز) خيز باغلاماق (xiz bağlamaq) = خيز گـؤتورمك (xiz götürmək) : جهيدن، پريدن، به سرعت دويدن. خيزلي (xizli) : 1- متورّم، عفونت دار. 2- با جهش و پرش، با شتاب و عجله. خيزوْو (xizov) : خيزاب، چشمة كوچك آب.
خوْجا	xoca	: خواجه، بزرگ، پير و مسن. (← قوْج، قوْجا)
خوْنّاق	xonnaq	: خناق، ديفتري.
خوْر	xor	(1) : 1- گل آتش، آتش بي شعله. (← خور، قوْر) 2- سرخ چهره، خوشحال و شاداب. خوْرّم (xorrəm) : خرّم، خوشحال. خوْرمال (xormal) : اخگر، آتش، اجاق پر از آتش. خوْرونگ (xorung) : گل آتش.
خوْر	xor	(2) : بن مضارع فعل «خوردن» فارسي. خوْرا (xora) : 1- خوره، نوعي خورجين نا مرغوب كه به زيبايي خورجينهاي زينتي نيست و در قديم جايگاه آرد و مواد خوراكي بوده است. 2- بيماري خوره، جزام. خورا-ماشارا (xora-maşara) : جزام، بيماري خوره و آبله. خوْرجون (xorcun) : خورجين. (ظرفي كه در آن خوراك و پوشاك نهند.) خوْره‌ك (xorək) = خوْره‌كي (xorəki) : خوراك، غذا. خوْروش (xoruş) = خوْروشْت (xoruşt) : خورش، غذايي كه همراه نان يا برنج خورند. خوْرّون (xorrun) : 1- پر خور و تنبل. 2- برّة همبونكي (انبانكي) كه حجم شكمش زياد و در نتيجه پر خور و بيمار باشد.
خوْر	xor	(3) : خوار، پست، ذليل. خوْر باخماق (xor baxmaq) : نگاه تحقير آميز داشتن، نگاه بد و ناشايست داشتن. خوْرّون (xorrun) : پست و خوار.
خوْرْزو	xorzu	: خاله زاده و فرزندان خاله زاده‌ها.
خوْصّييه	xossiyə	: (ع) خصيه، بيضه.
خوْش	xoş	: 1- خوش، خوشحال، شاداب. 2- خوب، نيكو، زيبا رو. 3- خوشة گندم، جو، برنج و … (ازمصدر «قوْشماق» (به هم وصل شدن و محفل و انجمن شاد تشكيل دادن) خوْشا (xoşa) = خوْشه (xoşə) : 1- خوشه، خوشة انگور، گندم، جو و . 2- نام نقشي در قالي. خوشا-خوْش (xoşa-xoş) : در حال عادي، به دلخواه. خوْشال (xoşal) : خوشحال، شاد. خوْشامات (xoşamat) : خوش آمد، چاپلوسي. خوشباش (xoşbaş) : تملّق و چاپلوسي. خوش-خوشه‌نك (xoş-xoşənək) : چندش. خوْشلوق (xoşluq) : 1- خوشي، شادي، خوشحالي. 2- ثروتمندي، خوشگذراني. خوش مزّه (xoş məzzə) : 1- خوش مزه. 2- شوخ طبع، شكيل و زيبا. خوْشناخود (xoşnaxud) : به ميل خود، به خودي خود. خوْش نِشين (xoş neşin) : 1- خوش نشين، آنكه در جايي غير از زادگاه خود مقيم باشد. 2- محل خوب و مناسب براي اتراق. خوْشنگ (xoşəng) : ميل، رغبت، تمايل، رضايت خاطر. خوش-و-بئش (xoş-o-beş) = خوش-و-دوْش (xoş-o-doş) : احوال پرسي.
خوْشْك	xoşk	: (ف) خشك، غير مرطوب. خوْشكه (xoşkə) : 1- خشكه، اجرت پولي، دستمزدي كه فقط به صورت پول خشك پرداخت شود. 2- حيوان بي شير، دام خشك. 3- چپق، آلت چوبي خشك جهت تدخين. خوْشكه بار (xoşkə bar) : خشكبار، ميوة خشك.
خوْت	xot	: تلفّظي از كلمة «قوت» (خوراك) است كه به تنهايي رايج نيست؛ امّا «خوْت-و-خوراك» (خوراك و خوردني) معمول و ملفوظ است. خوْتو (xotu) : قوطي و هر چيز كوچك قوطي مانند كه معمولاً در آن آذوقه نهند. (قوت1، قوتو)
خوْو	xov	: (ف) خواب. (← خپ، خف، خيپ و …) خوْو مرگ (xov mərg) : خواب مرگ، خواب سنگين و مرگ مانند. خوْوالي (xovalı) : خواب‌ آلود. خوْوت (xovt) : زمين بكر، زميني كه كشت نشده و سالها خوابيده باشد. (← گوْود)
خوْوان	xovan	: اصل كلمه «قوْوان» (آنكه ديگران را شكست دهد و آنها را تعقيب كند.) بوده و به معني خان، خاقان و دار و دستة خوانين است. (← خان، خان-و-خوْوان)
خوْوف	xovf	: (ع) خوف، ترس، واهمه. خوْوفلو : ترسو، كسي كه بيم و خوف داشته باشد.
خوْي	xoy	: 1- خوي، عادت، خلق، اخلاق و رفتار. 2- بيماري رواني. خوْيلو (xoylu) : آنكه به بيماري رواني مبتلا باشد.
خو	xu	: 1- خوي، خصلت. 2- حالت رواني، بيماري رواني. خولو (xulu) : آنكه به بيماري رواني مبتلا باشد.
خوب	xub	: 1- خوب، نيكو. 2- بس، كافي، كامل، كاملاً. (در تركي قديم به شكل «قوب» آمده است.) خوبجه (xubcə) : نسبتاً خوب، تقريباً خوب. خوبلوق (xubluq) : خوبي، نيكي.
خود	xud	: (ف) خود، خودماني، قوم و خويش. خود بد (xud bəd) : آنكه با اقوام و خوديها دوستي و معاشرت نداشته باشد. خود تاراش (xud taraş) : خود تراش، تيغ سلماني. خود رو (xud ru) = خودورو (xuduru) : 1- خود ساخته، آنكه متّكي به توانايي خود است. 2- آنچه خودش رشد كند، آبله، جوش صورت. خود رولو (xud rulu) = خودورولو (xudurulu) : آبله‌اي، صورت آبله‌اي.
خول	xul	(1) : خل، ابله، نادان.
خول	xul 2	: زير زمين، زير خاك. (هـونـوگان) خوللاماق (xullamaq) : به خاك سپردن، دفن كردن.
خولْفه	xulfə	: جوجه خروس، خروسي كه تازه پر در آورد.
خولّاس	xullas	: همانند، دقيقاً متشابه. خولّاس اؤزو دير. (دقيقاً مثل خودش است.)
خولمار	xulmar	= خولمور (xulmur) : اجاق پر از آتش. (← خور، خورمال)
خولْپ	xulp	: جرعه، مقدار يك جرعه. (از اصوات تقليدي) خولپوم (xulpum) : به اندازة يك جرعه.
خولْق	xulq	: (ع) 1- خلق و خوي. 2- حال و هوا، وضعيّت مزاجي.
خولوپ	xulup	: جرعه، به اندازة يك جرعه. (از اصوات تقليدي)
خوم	xum	: خُم، خمره، كاسة آب يا شراب، خومار (xumar) : خمار، شراب نوشيده و مست، خمار آلود. خومارلانماق (xumarlanmaq) : خمار شدن، چرت زدن. خومارلى (xumarlı) : چشم خواب آلود. خومپارا (xumpara) : خمپاره، اسلحه‌اي شبيه توپ. (گويند امير تيمور در هجوم به استانبول در خُم شراب مواد منفجره مي‌گذاشته و پرتاب مي‌كرده، از اين جهت به اين اسلحه خومپارا (خمپاره) گفته‌اند.) خومپورماق (xumpurmaq) : از خمره نوشيدن، جرعه جرعه نوشيدن. خومپوروم (xumpurum) : جرعه، به اندازة يك بار نوشيدن. خومْره (xumrə) : خمره، كوزة بزرگ. خومور (xumur) : 1- خمار‌ آلود، تنبل. 2- آدم پست و فرومايه، ديوث. 3- گرية ظاهري، گرية ريايي.
خومْرال	xumral	: قرمز رنگ، قهوه‌اي. (← قومرال)
خون	xun	(2): هر چيز صاف و پهن، تخته سنگ مسطّح كه روي آن خمير پهن كنند. خونچه (xunçə) : خوانچه، سيني بزرگ. خونْگ (xung) : قالي بي پود، قالي كه پودهايش فرسوده، مسطّح و خوابيده شده باشد.
خون	xun	1): 1- خون. 2- خونريزي، آدم كشي. (← قان1) خون بس (xun bəs) : خون بست، عمل صلح انجامي بين قاتل و بازماندگان مقتول. خونكار (xunkar) : 1- خونريز، جنگجو، از القاب خوانين و پادشاهان قديم. 2- از نامهاي پسران. خونوْوا (xunova) : خونابه، خون دل، اشك خونين، مجازاً به معني مشقّت و سختي.
خونچه	xunçə	: خيك پنير. (اصل كلمه «خومچه» (خمرة كوچك) است.)
خونوگ	xunug	: 1- خنك، دلنشين، سرد. 2- غذاي سرد، غذاي كم انرژي. 3- آدم سبك و نا موقّر. (اصل كلمه «قوْنوگ» از مصدر «قوْنماق» (بر دل نشستن) بوده است.)
خور	xur	(1) : اخگر، گل آتش، آتش بي شعله. (← خوْر، قوْر) خورّام (xurram) = خورّان (xurran) = خورّم (xurrəm) : خرّم، شاداب و سر حال. خورشيد (xurşid) : 1- خورشيد. (خور (آتش) + شيد (شادي) = آتش شادي و زندگي. 2- نامي براي پسران. خورمال (xurmal) : اجاق پر از آتش. خوروز (xuruz) = خوروس (xurus) : 1- خروس، پرندة آتشين چهره. 2- چخماق تفنگ كه جرقّه ايجاد كند. خوروسَك (xurusək) : خروسك، نوعي بيماري شبيه سياه سرفه كه اغلب كودكان به آن مبتلا مي‌شدند. (به اعتبار اين كه صداي سرفه كردنشان مانند صداي خروس بود.) خوروسلانماق (xuruslanmaq) : مانند خروس بالا پريدن و ستيزه‌جويي كردن.
خور	xur	(2) : بن مضارع فعل «خوردن» فارسي كه كلمات زير همگي از اين ريشه است. خوراك (xurak) = خوراكّى (xurakkı) : خوراك، غذا. خورجون (xurcun) : خورجين، ظرفي كه در آن خوراك و پوشاك نهند. (سير تطوّر كلمه چنين است : خورگان، خورگون، خورجون، خورجين) خورْد (xurd) : خرد، ريز، كوچك. خوردا (xurda) : 1- خرد، ريز، كوچك. 2- پول خرد. 3- مقداري، اندكي. خوردا قوْوماق (xurda qovmaq) : ريزه كاري، مو شكافي، خرده گيري. خوردالاماق (xurdalamaq) : 1- پول درشت را به پول خرد تبديل كردن. 2- خرده گيري، بهانه گيري. 3- كنكاش كردن، تحقيق و جستجو كردن. 4- انگلك كردن. خورداليق (xurdalıq) : خرده گاه پا، استخوانهاي كوچك مچ دست يا اطراف قوزك پا. خورد-خورد (xurd-xurd) : خرد خرد، كم كم، يواش يواش. خورده (xurdə) : (← خوردا) خورده‌جه (xurdəcə) : استخوانهاي كوچك مچ دست يا پا. خورده چين (xurdə çin) : 1- خرده گير، ايراد گيرنده، انتقاد كننده. 2- دقيق، آنكه در تيراندازي دقيقاً به هدف زند. خورده-ريز (xurdə-riz) : خرده ريز، اسباب و لوازم. خورده زن (xurdə zən) : تفنگ خرده زن، تفنگي كه از نظر تير اندازي بسيار دقيق باشد وتير آن به هدف بخورد. خوردول (xurdul) : 1- خرده، كوچك، ريز، كوتوله، كوتاه قد. 2- از نامهاي پسران. خورما (xurma) : خرما. (يعني آنچه خورند.) خورما باش (xurma baş) : نام پرنده‌اي است به اندازة گنجشك. خورما خوْر (xurma xor) : نوعي بلبل، بلبل باغ. خورّو (xurru) : هلّر، از گياهاني كه دانه‌هاي خوردني شبيه ارزن دارد؛ امّا كمي بزرگتر از دانة ارزن است. خورّون (xurrun) : 1- پر خور. 2- برّة همبونكي (انبانكي) كه حجم شكمش بزرگ باشد و هر چه بيشتر بخورد، كمتر سير مي‌شود.
خور	xur	(3) = خورّ (xurr) : خر و پف. خور-خور (xur-xur) : خر و پف. خورّ-و-پوف (xurr-o-puf) = خورّ-و-خور (xurr-o-xur) : خر و پف، صداي نا مطلوب كه از گلوي خفته برآيد. خورّولاتماق (xurrulatmaq) : به غلغل انداختن قليان، قليان كشيدن. خورّولاماق (xurrulamaq) : خرخر كردن، خرناسه كشيدن. خورّون (xurrun) = خورّونگ (xurrung) : خواب آلود، تنبل، پست و فرومايه.
خوراسانى	xurasanı	: خراساني، نام نقشي در گليم و قالي.
خورْپ	xurp	: صداي نوشيدن جرعه‌اي از مايعات، قورت، مقدار مايعي كه با يك مرتبه قورت دادن بلعيده شود. خورپوم (xurpum) : به مقدار يك جرعه.
خورْت	xurt	: قورت، صداي خوردن مايعات. خورت-خورتو (xurt-xurtu) : خرخره، حلق، ابتداي ناي. خورتولاماق (xurtulamaq) : خر و پف كردن، خرناسه كشيدن. خورتوم (xurtum) : جرعه، يك جرعه آب.
خوش	xuş	: خوشه، خوشة گندم، جو و امثال آنها. (← قوْش و خوْش)
خوتال	xutal	: به حال خود، آسوده و راحت. (ريشة كلمه از «قوت» به معني نجات، رستگاري و سعادت است.)
يا	ya	: 1- از حروف ندا، يا، اي. 2- از حروف ربط مزدوج.