Zarmed universiteti

Bolalar bilan suhbat dialogik nutqni shakllantirish usuli sifatida
Og'zaki nutq og'zaki nutqning eng sodda shaklidir. U suhbatdoshlar tomonidan qo'llab-quvvatlanadi, vaziyatli va hissiy, chunki ma'ruzachilar turli ekspressiv vositalardan foydalanadilar: imo-ishoralar, qarashlar, mimikalar, intonatsiyalar va boshqalar. Suhbatdoshlar odatda muhokama mavzusini bilishadi. Nutqning bu shakli sintaksis jihatidan ham sodda: u tugallanmagan gaplar, undovlar, undovlar, savol-javoblar, replika va qisqa xabarlardan iborat.
Psixologiyada oddiy (tayyor bo'lmagan) dialog va suhbat o'rtasidagi farq ochiladi. Suhbat - bu ma'lum bir mavzu bo'yicha boshqariladigan dialogning bir turi. Suhbatdan maqsad munozara qilish, qandaydir masalani oydinlashtirishdir. Suhbatni o'tkazish uchun ishtirokchilarni oldindan tayyorlash kerak, unda batafsilroq xabarlar mavjud.
Og'zaki til izchil, tushunarli, mantiqiy barqaror bo'lishi kerak, aks holda u muloqot vositasi bo'lib xizmat qila olmaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalar og'zaki nutqni kattalar rahbarligida o'rganadilar. Dialogik nutqning rivojlanishi fikrlash, xotira, e'tibor, grammatik tuzilish, lug'atning boyitishi bilan bog'liq.
Hayotning ikkinchi va uchinchi yilidagi bola suhbat mazmunidan osongina chalg'itadi. To'rtinchi va beshinchi yillarda u asta-sekin parcha-parcha gaplardan yanada izchil, batafsilroq gaplarga o'tadi, ko'plab savollarni, shu jumladan, nima uchun xarakterli bo'lganlarni so'ray boshlaydi? nega? va boshqalar.Besh yoshli bolalar uzoq vaqt davomida maqsadli suhbatlashishga qodir. Bunday suhbat savollar, javoblar, suhbatdoshlarning xabarlarini tinglash va hokazolarni o'z ichiga oladi. Bolalar bog'chasi ta'lim dasturida o'rta guruh maxsus vazifa qo'yildi: bolalarni suhbatda ishtirok etishga o'rgatish.

Xulosa
Xulosa qilib aytganda suhbatlarning tarbiyaviy ahamiyati ham bor. Suhbatning to‘g‘ri tanlangan mazmuni g‘oyaviy-ma’naviy yukni olib boradi (Bizning shahrimiz nimasi bilan mashhur? Nega avtobusda, tramvayda baland ovozda gaplashib bo‘lmaydi? Farzandlarimizni qanday xursand qilishimiz mumkin?).
Suhbatning tashkiliy shakli ham tarbiyalaydi - bolalarning bir-biriga bo'lgan qiziqishi ortadi, qiziquvchanlik, xushmuomalalik, shuningdek, chidamlilik, xushmuomalalik va boshqalar kabi fazilatlar rivojlanadi.Ko'plab suhbat mavzulari bolalarning xatti-harakatlariga, ularning harakatlariga ta'sir qilish imkoniyatini beradi.
Nutkni rivojlantirish metodikasi – maktabgacha yoshdagi bolalarda nutkni rivojlantirishga yo’naltirilgan pedagogik faoliyat konuniyatlarini o’rganuvchi fandir.
Metodikaning asosiy vazifasi – ilmiy-psixologik asosda nutkni rivojlantirishning eng samarali vositalari, metodlari va usullarini ishlab chikish hamda bolalarda zarur nutkiy ko’nikmalarni muvaffakiyatli ravishda rivojlantirishlari uchun ular bilan bolalar bog’chalari tarbiyachilarini kurollantirishdan iboratdir.
Nutqni rivojlantirish metodikasi nazariyasi metodik amaliyot bilan birgalikda rivojlanmokda. Ayrim metodik koidalarning yashovchanligi amaliyotda tekshirib ko‘rilmokda, amaliyotning o’zi fan oldiga hali o’z yechimini topmagan muhim masalalarni ko’ymokda.
Dastlabki yosh boskichlarida bola nutkini rivojllantirishga e’tibor berish shuning uchun ham muhimki, ushbu davrda bola miyasi jadal sur’atda o’sib boradi va uning vazifalari shakllanadi. Fiziologlarga ma’lumki, markaziy asab tizimi vazifalarini aynan ularning tabiiy shakllanish davrida osongina mashk kildirish mumkin. Mashklarsiz ushbu vazifalarning rivojlanishi sekinlashadi va hatto umuman to‘xtab ham kolishi mumkin.