Заголовок презентации

104-gurux talabasi Inakova CHarosning pedagogik retorika fanidan taqdimoti
TOSHKENT FAN VA TEXNOLOGIYA UNIVERSITETI

Mavzu: O`qtuvchi nutqining og`zaki janrlari: suhbat, suhbatning samaradorligi.

Reja.

1.O‘qituvchi nutqi madaniyati

2. Samarali suxbat.

Nutq madaniyati – til normalarini egallamoq ya’ni talaffuz urg`u, so`z ishlatish, gap tuzish qonunlarini yaxshi bilmoq, shuningdek, tolning tasviriy vositalardan har xil sharoitlarga mos va maqsadga muvofiq foydalana olish, ifodali o`qish va so`zlay olish madaniyatini egallash demakdir.
Og`zaki nutq odatdagi tovushli so`zlashuv nutqi bo`lib, bu nutq ko`proq ohang va turli imo-ishoralar bilan aloqadordir. Unda murakkab Grammatik qurilmalardan foydalanilmaydi. Bu nutqda fikrni ixcham ifodali maqsadida to`liqsiz gaplar keng qo`llaniladi. Nutqning bu turi bir va bir necha kishi tomonidan amalgam oshiriladi. (monologik, diologik nutq).
Talaffuz me’yorlari. Nutq shaxsiy hodisa. Agar so`zlovchi adabiy me’yorlarini kishi egallamagan bo`lsa yoki o`z shevasi bergan shaxsiy variantni afzal deb qarasa, uning puxta adabiy me’yordan cheklanishi mumkin
Kuchli me’yorlar adabiy tilda so`zlovchi shaxslar tomonidan hamma vaqt amalgam oshiriladi. Kuchsiz me’yorlar og`zaki nutqida ham e’tibor berilishi oqibatida yuzaga keladi.
Suhbat psixologiya va pedagogikaning asosiy usullaridan biri bo'lib, u o'rganilayotgan hodisa haqida mantiqiy shaklda o'rganilayotgan shaxsdan, o'rganilayotgan guruh a'zolaridan va atrofdagi odamlardan ma'lumot olishni o'z ichiga oladi. Ikkinchi holda, suhbat mustaqil xususiyatlarni umumlashtirish usulining elementi sifatida ishlaydi. Usulning ilmiy ahamiyati o'rganilayotgan ob'ekt bilan shaxsiy aloqani o'rnatish, ma'lumotlarni tezda olish, ularni intervyu shaklida aniqlashtirish qobiliyatidir.
Suhbat rasmiylashtirilgan va rasmiylashtirilmagan bo'lishi mumkin. rasmiylashtirilgan suhbat savollarning standartlashtirilgan shakllantirilishini va ularga javoblarni ro'yxatga olishni o'z ichiga oladi, bu sizga olingan ma'lumotlarni tezda guruhlash va tahlil qilish imkonini beradi. norasmiy suhbat qat'iy standartlashtirilmagan savollar bo'yicha olib boriladi, bu esa mavjud vaziyatdan kelib chiqqan holda doimiy ravishda qo'shimcha savollar berish imkonini beradi. Ushbu turdagi suhbat davomida, qoida tariqasida, tadqiqotchi va respondent o'rtasida yaqinroq aloqaga erishiladi, bu esa eng to'liq va chuqur ma'lumot olishga yordam beradi.
Psixologik-pedagogik tadqiqotlar amaliyotida suhbat usulini qo'llashning ma'lum qoidalari ishlab chiqilgan:
♦ faqat o'rganilayotgan muammo bilan bevosita bog'liq bo'lgan masalalar yuzasidan suhbatlashish;
♦ savollarni ulardagi suhbatdoshning malaka darajasini hisobga olgan holda aniq va aniq shakllantirish;
♦ respondentlarni ularga batafsil javob berishga undaydigan tushunarli shaklda savollarni tanlash va qo'yish;
♦ noto'g'ri savollardan qochish, suhbatdoshning kayfiyatini, sub'ektiv holatini hisobga olish;
♦ suhbatni shunday olib boringki, suhbatdosh tadqiqotchida yetakchi emas, balki uning hayotiga, fikriga, intilishlariga chinakam qiziqish bildirayotgan o‘rtoqni ko‘radi;
♦ suhbatni shoshqaloqlikda, hayajonlangan holatda olib bormaslik;
♦ hech kim uning rivojlanishiga xalaqit bermasligi uchun suhbat uchun joy va vaqtni tanlang, do'stona munosabatda bo'ling.
Odatda suhbat jarayoni jurnalga kirish bilan birga kelmaydi. Biroq, tadqiqotchi, agar kerak bo'lsa, o'zi uchun ba'zi bir eslatmalarni amalga oshirishi mumkin, bu esa ish tugagandan so'ng suhbatning butun jarayonini to'liq tiklashga imkon beradi.
Suhbatda tadqiqotchi mutaxassis bilan muloqot qiladi. Ushbu muloqot jarayonida ikki shaxsning bir-biriga ma'lum munosabatlari shakllanadi.
Psixologik-pedagogik tadqiqotning so'roq usullari tadqiqotchining respondentlarga savollar bilan yozma yoki og'zaki, bevosita yoki bilvosita murojaati bo'lib, ularga berilgan javoblarning mazmuni o'rganilayotgan muammoning muayyan tomonlarini ochib beradi. Bu usullar zarur ma'lumotlarning manbai odamlar - o'rganilayotgan jarayonlar va hodisalarning bevosita ishtirokchilari bo'lgan hollarda qo'llaniladi. So'rov usullari yordamida voqea va faktlar haqida ham, respondentlarning fikrlari, baholari va afzalliklari haqida ham ma'lumot olish mumkin.
Suhbatning asosi oddiy suhbatdir. Biroq, undan farqli o'laroq, suhbatdoshlarning rollari qat'iy, normallashtiriladi va maqsadlar tadqiqot dizayni va maqsadlari bilan belgilanadi.
O'ziga xoslik Suhbat shundan iboratki, tadqiqotchi faqat bo'lajak suhbat mavzusini va u javob olmoqchi bo'lgan asosiy savollarni oldindan belgilab beradi.