Yaponiyaning Xalqaro marketingi va O’zbekiston sharoitida Yaponiya tajribasini tadbiq qilish istiqbollari Mundarija

Yaponiyaning Xalqaro marketingi va O’zbekiston sharoitida Yaponiya tajribasini tadbiq qilish istiqbollari
Mundarija

Kirish 2
Xulosa 7
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 10
Ilova 12

Kirish
Dunyo yanada integrastiyalashgan tizimga aylanib, turli xil davlat strukturalarining siyosiy integrastiyasi intensivlik bo’yicha iqtisodiy integrastiyadan ortda bormoqda.
Hozirgi kunda jahon hamjamiyati uchun xalqaro iqtisodiy munosabatlarning xalqaro mehnat taqsimoti asosida rivojlanish jarayoni juda xos bo’lib, ayrim mamlakatlar yoki mamlakatlar guruhlari o’rtasida ob’ektiv, barqaror tijorat munosabatlarini aks ettiradi. Rivojlanib borayotgan jahon hamjamiyati iqtisodiy jarayonlarni baynalminallashtirish tendensiyasini kuchaytiradi, ishlab chiqarishning xalqaro ixtisoslashuvi va kooperastiyasiga ko’maklashadi, savdo va ilmiy-tadqiqot, konstruktorlik ishlari bilan almashinishga xizmat qiladi. Bu jarayon sotuv bozorini kengaytirishning barcha omillarini hisobga olish, xalqaro tijorat-xo’jalik aloqalarining barcha zamonaviy shakllarini rivojlantirishni talab qiladi.
Tashqi iqtisodiy aloqalarning kengayishi eksport va importda, xalqaro aukstion va savdolarda, chet el korxonalariga kiritiluvchi investistiyalarda va nihoyat tovar va xizmatlar jahon bozorida namoyon bo’lib, ko’plab mamlakatlarda faoliyat ko’rsatuvchi hamda chet eldagi ishlab chiqarish va sotuv bo’linmalaridan foydalanuvchi transmilliy korporastiyalar amalda butun jahon uchun ishlaydi. Bularning barchasi tovar va xizmatlarni mamlakat hududidan tashqarida sotish bo’yicha maxsus tadbirlar majmuasi - xalqaro marketing zaruratini yuzaga keltiradi. Bu yerda gap xalqaro firmalar haqida boradi. Bu firmalarning ishlab chiqarish va tijorat faoliyati xorijiy mamlakatlarda ham tarqaladi hamda ular sho’’ba korxonalarning mavjudligi, texnologik kooperatsiya va ixtisoslashuv, resurslar bazasining umumiyligi, boshqaruv va nazoratning markazlashuvi bilan tavsiflanadi.
Ushbu vazifani muvaffaqiyatli hal qilish uchun xalqaro marketing usullaridan – ishlab chiqarishni tashkil etish va tovar mahsulotlarini sotish kompleks tizimi, xalqaro bozor tadqiqotlari va prognozlash asosida muayyan xorijiy iste’molchilarning talab va ehtiyojlari, xohish-istaklari va odatlarini qondirish uchun xizmat ko’rsatishdan unumli foydalanish zarur.
O’zbekistonda bozor munoasabatlarining rivojlanishi va u bilan bog’liq bo’lgan ko’plab korxonalar iqtisodiy faoliyatidagi o’zgarishlar tobora o’z mahsulotlarini eksport qilishga yo’naltiradi, shuningdek, boshqa mamlakatlardan tovarlarni import qilishga ixtisoslashgan savdo tashkilolarining paydo bo’lishi, mamlakatimizdagi xo’jalik strukturalarining xalqaro mehnat taqsimotiga jalb etilishi – bularning barchasi, ayniqsa, korxona, tashkilot, bank va sug’urta kompaniyalarining ishlab chiqarish, sotuv va boshqaruv faoliyatini muvofiqlashtirish sohasida xalqaro marketing funkstiyalari va usullarini yaxshi bilishni talab qiladi.
Xalqaro marketing strategiyasining asosiy yo’nalishlari, yapon kompaniyalarining bozorni tahlil qilish va segmentlarga bo’lishda foydalanadigan usullari bu ishning predmeti hisoblanadi. Bundan tashqari, xalqaro marketingning taqsimlash va komunikatsion tizimi, savdoni tashkillashtirish va uning o’ziga xos xususiyatlari ham ishning predmeti hisoblanadi.
Ishning amaliy ahamiyati shundaki, har bir mamlakatda chet el valutasi ko’p hollarda eksportdan keladi. Mamlakatning tashqi bozorda tutgan marketing siyosati qanchalik yaxshi amalga oshirilgan bo’lsa, shunchalik realizatsiya qilingan tovarlar soni hamda kirib kelayotgan valuta miqdori oshadi. 1962-yilda yapon eksporti 4,92 mlrd AQSH dollarini tashkil etgan bo’lsa, 2010-yilga kelib bu ko’rsatkich 767,0 mlrd AQSH dollariga teng bo’lgan. Yapon kompaniyalarining qo’llagan xalqaro marketing strategiyasi, Yaponiyaning yirik savdo uylarining aktiv tashqi iqtisodiy faoliyati va boshqa bir qator omillar eksport hajmining oshishiga olib keldi. Hozirda 17 ta yapon savdo uylari mavjud bo’lib, 5 tasi eng yirik hisoblanadi, ularning asosiy faoliyati marketing tadqiqotlarini olib borish va yangi bozorda yangi tovarni sotish marketing strategiyasini tuzishadi. 1955-2010-yillar davomida Yaponiya rezervidagi xorijiy valuta o’rtacha ulushi 88 % ni tashkil etgan, uning pul miqdori ham oshgan.
Tashqi bozorda marketing strategiyasini qo’llab, tashqi iqtisodiy faoliyat olib boruvchi kompaniyalar bu ishning obyekti hisoblanadi.
Ishning maqsadi xalqaro marketing sohasida olib borilgan yangi tadqiqotlarni tahlil qilib chiqish hamda yapon kompaniyalarining xalqaro marketingdagi tajribasini o’rganib chiqib, ularning O’zbekiston sharoitida qo’llay olish yoki olmaslikni tahlil qilib chiqishdan iborat.
Ishning vazifalari quyidagilardan iborat:

• 
  xalqaro marketing tushunchasining mohiyatini ochib bermoq;
  
• 
  xalqaro marketing usullarini yoritib bermoq;
  
• 
  yapon marketingining rivojlanish bosqichlarini ko’rib chiqib, uning o’ziga xos xususiyatlarini yoritib bermoq;
  
• 
  Yaponiya tashqi savdosida va xorijiy investitsiyalarida marketingning tutgan o’rnini tahlil qilib chiqish;
  
• 
  yapon savdo uylarining chet el bozorlaridagi faoliyatini tahlil qilib chiqmoq;
  
• 
  jahon moliyaviy inqirozi sharoitida chet el bozorlarida yapon marketing strategiyasini ko’rib chiqish;
  
• 
  O’zbekiston sharoitida xalqaro marketingdagi yapon tajribasini tadbiq qila olish yoki qila olmaslik istiqbollarini tahlil qilib chiqish.
  

Xalqaro marketing sohasini, xususan yapon xalqaro marketingini o’rganib chiqishda quyidagi manbalardan foydalandim:

• 
  xalqaro marketing bo’yicha qonunlar va normativ-huquqiy aktlar;
  
• 
  marketing assotsiatsiyalarining (ESOMAR, JMA AMA) hisobotlari;
  
• 
  davlat tashkilotlarining (Yaponiya Moliya vazirligi, Yaponiya Iqtisod, Savdo va Sanoat vazirligi) ma’lumotlari;
  
• 
  JETRO, Jahon banki, UNDP, UNCTAD, Xalqaro savdo tashkiloti (WTO) ning hujjat va nashrlari;
  
• 
  yetakchi axborot agentliklarining tahliliy nashrlari;
  
• 
  to’g’ridan-to’g’ri xalqaro marketing ishtirokchilari (Mitsubishi Corporation, Mitsui & Co., ITOCHU, Sumitomo Corporation, Marubeni, Toyota Tsusho, Sojitz savdo uylari va b.) dan olingan ma’lumotlar;
  
• 
  Internet ma’lumotlari.
  

Ma’lumotlarni tahlil qilishda dialektik usul va asosiy ilmiy yondashuvlardan, xususan, tizimli, dinamik, miqdoriy, normativ usullardan foydalandim.
Xalqaro marketing va u bilan bog’liq masalalar bir necha chet el tadqiqotchilari tomonidan ko’rib chiqilgan. Jumladan, g’arb davlatlari va amerikalik tadqiqotchilaridan F. Kotler¹, R. Bejexot², P. Herbig, A. L. Crosby, S.L. Johnson, D. K. Winslow, L. Nieckels³, A.R. Winker⁴, P. F. Druker⁵, D. Wolsh⁶, N. Parkinson⁷, yapon tadqiqotchilaridan T. Kono, X. Xazama⁸, N. Morishita⁹, N. Suzuki¹⁰, A. Morita¹¹ va boshqalar.
I bobda xalqaro marketing tushunchasining mohiyati yoritib berildi, uning iqtisodiy, siyosiy-huquqiy, madaniy muhiti, baynalmillallashtirish bosqichlari, chet el bozorlarida qo’llaniladigan marketing usullari va xalqaro marketing faoliyatini tashkillashtirishning asosiy konseptsiyalari o’rganib chiqildi.