86
Cədvəl 14.
Sahibkarlıq subyektlə rinin sayı və effektiv menecment sistemlə rinin
formalaş dırılması imkanları
2006
2013
артым
Effektiv
menecment
təş kil etmə k
1.Böyük müəssisələr
11061
16067
5006
Vardır
2.Kiçik müəssisələr
44738
62899
18161
əsasən
mümkündür
3.Hüquqi şəxs yaratmadan
fəaliyyət
209170
432141
222971
əsasən
mümkün deyil
Mə nbə : Azə r.stat.gös.sə h 698-712Azə rbaycan rə qə mlə rdə 2014 sə h.64
Aydındır ki, 432141 fərdi sahibkarlıq subyektinin böyük əksəriyyətində, yaxud
mütləq əksəriyyətində nə maliyyə planlaşdırılması, nə investisiya layihələrinin
qiymətləndirilməsi, nə SWOT, nə də STEP təhlil və s. idarəetmə metodlarından
istifadə olunmur.
Bu baxımdan biznesin inzibati-təşkilati strukturunun təkmilləşdirilməsinə, daha
doğrusu, fərdi sahibkarlıq subyektlərinin tədricən hüquqi şəxs formasında fəaliyyətə
çevrilən müəssisələrə çevrilməsinə stimul yaradan tədbirlərin reallaşdırılmasına
ehtiyac vardır. Sadələşdirilmiş vergi sisteminin təkmilləşdirilməsi, biznesin təşkilati
formaları ilə bağlı mülki məcəllədə lazimi düzəlişlərin edilməsi – daha doğrusu,
biznesin yalnız hüquqi şəxs formasında təşkilinin nəzərdə tutulması kimi tədbirlər
effektiv idarəetmə sisteminin hər bir sahibkarlıq subyektində təşəkkülünə əsas yarada
bilər.
Korporativ idarəetmənin təşəkkülü və bu idarəetmənin keyfiyyətinin artımı-
baxımdan mühüm məsələlərdən biri də menecmentdə ən müasir idarəetmə
metodlarından istifadədir.
87
Bu baxımdan inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsinə istinad vacibdir. Bəllidir ki, bir
sıra Qərb ölkələrində korporativ menecmentin bəzi daxili funksiyalarının – Loqistika,
daxili audit, satış sifarişlərinin emalı, bir çox mühasibat işləri xarici tərəfdaşlara –
ixtisaslaşmış firmalara həvalə olunur. Yeni informasiya texnalogiyalarının
imkanlarından istifadə ilə yaranan bu yeniliklər – Ümumi Xidmətlər Mərkəzi,
autsorsiq, beçmerkinq və s. əsas əhəmiyyəti bundadır ki, bu metodlar idarəetmə
xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azaltmağa imkan yaradır. Belə ki, daxili audit,
Loqistika və s. bəzi işlərin firma daxilindən istifadəsindən imtina – yəni, çoxsaylı
əlavə kadr heyəti saxlamaq və digər xərclərdən imtina edib, bu işləri xarici tərəfdaşa
– ixtisaslaşmış Ümumi Xidmətlər Mərkəzinə həvalə edəndə, müvafiq xərclərin 30%
azaldılması mümkün olur (Моргарет мей. Трансформации функции финансов.
М.2005 ст.53). Ümumiyyətlə, ÜXM, autsorsinq, beçmarkinqdən istifadə
koporasiyaların müvafiq işlərə sərf etdiyi xərclər diapazonunu 0,6-6,95% -dən 0,5-
4,79% -ə qədər azaldıb (Мир.мей.ст.65).
Bu metodlardan, yaxud dövriyyə kapitalının idarə edilməsində istifadə olunan
“just–on–time” metodundan istifadə şübhəsiz ki, vəsaitlərin daha effektiv
istifadəsində ardıcıl olaraq, mənfəətin yüksəlməsi və investisiya mühitinin daha da
yaxşılaşmasına əsas yaradır. 1994-2000 –ci illər ərzində Böyük Britaniyada təkcə
autsorsinq əməliyyatlarının həcminin 3 dəfə artımı məhz belə metodların istifadəsinin
effektivliyini təsdiqləyir (Мар.мей.ст.55-56). Bu öncül təcrübələrin Azərbaycan
müəssisələri tərəfindən yaxın perespektivdə istifadəsi prinsipcə mümkündür və
ölkədə informasiya texnalogiyaları sferasının sürətli inkişafı bu baxımdan ən ciddi
hesab edilə bilən maneəni – texniki imkansızlığı aradan qaldırıb.
Koporativ idarəetmənin keyfiyyətinin yüksəldilməsinin milli innovasiya
sisteminin formalaşmasına təsiri ümumiyyətlə aydınlaşdı və müvafiq təkmilləşdirmə
istiqamətləri müəyyənləşdi. Aparılan təhlilləri yekunlaşdırmaq, ümumiləşdirmək və
bir sıra nəticələri müəyyənləşdirmək olar.
88
NƏT CƏ
Aparılan təhlillər bizə aşağıdakı nəticələri çıxarmağa imkan yaradır:
•
•
•
• qtisadi artımın və innovasiya fəaliyyətinin qarşılıqlı əlaqəsi innovasiyanın
tətbiqinin nəticələrinin ilə müəyyənləşir və XX əsrin son onilliyindən başlayaraq
iqtisadi tsiklin nəticələri yeni informasiya-komunikasiya texnologiyalarının əmək
məhsuldarlığının, iqtisadiyyatın ümumi səmərəliliyinin yüksəldilməsindəki müsbət
təsiri də bu cəhəti təsdiqləyir;
•
•
•
• nnovasiya fəaliyyətinin effektivliyi ayrı – ayrı innovasiya yönümlü tədbirlərin,
makro və mikro səviyyədə hazırlanan innovasiya siyasətinin, müxtəlif innovasiya
inkişafı proqramlarının, o cümlədən ümümölkə, regional, sahə və.s. proqramların
uzlaşdırılmasını, bir – birini tamamlanmasını tələb edir.Belə uzlaşdırılmış fəaliyyətin
təminatı isə M S-in formalaşdırılması çərçivəsində mümkündür;
•
•
•
• M S konsepsiyası elmi-texniki tərəqqinin iqtisadi rolunun öyrənilməsi
sərhədlərindən kənara çıxır, iqtisadiyyatın institusional elementlərinin yeni
texnologiyalarla birgə müasir proseslər və məhsulların hazırlanma və tətbiq
edilməsində - inkişafın təmin edilməsində mühüm rol oynadığını deməyə imkan
verir, iqtisad elmində yeni innovasion paradiqmanın formalaşdırır;
•
•
•
• Elmi - tədqiqat sferasındakı inkişaf meyllərinə baxmayaraq, hələlik ölkə elmi -
tədqiqat sektoru respublikanın innovasiya inkişafını təmin etmək baxımından tam
qənaətbəxş səviyyədə deyil və bu vəziyyəti maliyyə çatışmazlığı, elm - istehsal
qarşılıqlı əlaqələrinin zəifliyi, elmi-tədqiqat sferasının idarəedilməsinin tam təkmil
olmaması- ocümlədən elmi-tədqiqat sferasının fəaliyyətinin təşkilində proqram -
məqsədli metoddan zəif istifadə şərtləndirib;
•
•
•
• nnovasiya layihələrinin strateji idarə olunmasının inkişafı perspektivlərini
nəzərə alaraq ölkəmizdə elmi-texniki potensialı ilə elmi və texniki nailiyyətlərin
maliyyələşdirilməsi və kommersiyalaşdırılması həcmi arasındakı uyğunsuzluğun
aradan qaldırılması iqtisadi inkişafa müsbət təsir edə bilərdi. Bu mənada Azərbaycan
Respublikasında vergilər, amortizasiya, gömrük və s. sistemlərində güzəştlər
vasitəsilə innovasiya fəaliyyətinin stimullaşdırılmasına zəruri ehtiyac duyulur;
89
•
•
•
• nnovasiya inkişafında sahələrarası əlaqələrin optimallaşdırılmasında
qabaqcıl ölkələrin təcrübəsindən istifadə etməklə milli texnoparkların, sənaye
parklarının, regional innovasiya mərkəzlərinin yaradılması ölkə iqtisadiyyatının
innovasiya inkişafının dinamizmini artıra bilər;
•
•
•
• Ölkə iqtisadiyyatında elmi-tədqiqat sektorunun inkişafını təmin etmək üçün
dövlət büdcəsindən elmə və elmi-tədqiqat və işləmələrə ayrılan vəsaitlərin
həcminin artırılması yeni ideyaların, məhsulların, texnologiyaların işlənib
hazırlanmasını və real sektora tətbiqini genişləndirmiş olar;
•
•
•
• EÖ-in təcrübəsindən istifadə etməklə, onlarla elmi-texniki sahədə əməkdaşlıq,
yeni bilik və texnologiyaların mübadiləsi, lisenziyaların alqı-satqısı, xarici ölkələrdə
kadr hazırlığının təşkili ölkəmizin elmi və texnoloji inkişafında əhəmiyyətli rol
oynaya bilər;
•
•
•
• Elmtutumlu sahələrin inkişaf etdirilməsi, nanotexnologiya, biotexnologiya,
mikroeloktronika, informasiya-kommunikasiya texnologiyaları, gen mühəndisliyi
və s. sahələrdə texnoloji inkişafın beynəlxalq təcrübəsinin öyrənilməsi və tətbiqi,
bu sahələr üzrə kadrların hazırlanması ölkəmizdə prespektivdə həmin sahələrin
inkişafına imkan yaradar;
•
•
•
• Beynəlxalq təcrübə əsasında innovasiya inkişafında fundamental və tətbiqi
tədqiqatları həyata keçirən təşkilatların və elmtutumlu məhsulların istehsalını həyata
keçirən iri korporasiyaların yaradılması rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsalında
əhəmiyyətli rol oynaya bilər;
•
•
•
• Yeni məhsulların işlənib hazırlanması üzrə mərkəzlərin ayrılması, istehsal
bölmələrində innovasiya fəaliyyəti ilə məşğul olan elmi-tədqiqat və təcrübi-
konstruktor şöbələrinin, elmi mərkəzlərin, vençur fondların və innovasiya
fəaliyyətini stimullaşdıran xüsusi fondların yaradılması, yeni məhsulların
mənimsənilməsi üzrə xüsusi sahə labaratoriyalarının yaradılması effektiv M S
formalaşdırmaq baxımından vacibdir;
•
•
•
• nnovasiya
proseslərinin
dinamizmi
yüksək
keyfiyyətli
korporativ
idarəetməstandartlarının tətbiqini tələb edir və belə bir idarəetmə sisteminin tətbiqi
90
isə Azərbaycan Respublikasında biznesin təşkilati – hüquqi təşkilinin
təkmilləşdirilməsini – fiziki şəxs kimi sahibkarlıqla məşğul olan təsərrüfat
subyektlərinin əksəriyyətinin tədricən hüquqi şəxsə çevrilməsini şərtləndirir.
ST FADƏ OLUNMUŞ Ə DƏ B YYAT S YAHISI
91
1.
. Əliyev. Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər nstitutu (MDBM )
məzunlarının I Dünya Forumunda nitqi.Azərbaycan qəzeti.2013.13 aprel.
2.
И.Ялийев. АР НК-нин 2009-жу илин доггуз айынын сосиал-игтисади
инкишаф йекунларына щяср олунмуш ижласда нитг. Азярбайжан гязети 2009.
25 нойабр.
3.
Азярбайжанын статистик эюстярижиляри Б.2014
4.
Азярбайжанын статистик эюстярижиляри Б.2013
5.
R.Mehdiyev: XXI əsrdə Azərbaycan ideyası kreativ millət konteksində. I
Fəsil
6.
K.A.Şahbazov, M.H.Məmmədov, H.S.Həsənov «Menecment» Bakı -2005.
7.
A.B.Abbasov «Biznesin əsasları», Bakı-2005.
8.
Allahyar Muradov «Elmi-texniki potensial: Əsas inkişaf meylləri və
problemləri» Bakı.
9.
Ziyad Səmədzadə, «Çin Qlobal Dünya qtisadiyyatında», Bakı-2009
10.
Н.Л.Дружинин. «
Япония
:
экономическое чудо
», Питер-2003
11.
http://library.adau.edu.az
12.
Валента Ф. «Управление инновациями». М.: Прогресс, 1985.
13.
Gülhüseyn Əhmədov «Kənd təsərrüfatında innovasiyaların tədbiqi
istiqamətləri» Bakı-2005
14.
T.Ə.Quliyev «Menecmentin (idarəetmənin) əsasları», Bakı-2001 -2005
15.
Аньшин В.М., Дагаев А.А.
«Инновационный менеджмент», Дело, 2007
16.
M.Atakişiyev, Q.Süleymanov « nnovasiya menecmenti», Bakı-2004.
17.
www.science.az/az/?id=1757
18.
T.Г.Eвдokимoвa,Г.A.Maxoвиkoвa,N.F.Eфимова:«Иннoвaциoнни
менеджмeнт», Sankt-Peterburq – 2005
19.
http://tehsil.azerall.info/kitabxana/dt/dt12.php
20.
Швандар В.А.,
Горфинкель
В.Я. (ред.)
«Инновационный менеджмент»,
«Проспект», 2013 г.
21.
www.stat.gov.az/source/industry/az/19_3.xls
92
22.
Гончаренко Л.П. «Инновационная политика» Учебник/М.:КНОРУС, 2009
23.
Vəliyev D.Ə. «Azərbaycanın qlobal iqtisadiyyata inteqrasiyası» Bakı-2008
24.
“AZƏRBAYCAN - 2020: GƏLƏCƏYƏ BAXIŞ” NK ŞAF KONSEPS YASI.
2012
25.
Наджафов З.М. «Методы стимулирования инновационной деятельности в
Азербайджане» Bakı: Elm, 2010, s. 8-13.
26.
Qasımov F.H., Nəcəfov Z.M. nnovasiyalar: yaranması, yayılması və inkişaf
perspektivləri. Bakı: Elm, 2009, 416 s.
27.
Мосовкин В.М., Раковская-Самойлова А.Х. «Меры Европейской
инновационной политики и идентификация лучщий инновационной политики».
Бизнесинформ № 3-4, 2005.
28.
Шумпетер Й. (1911) “Теория экономического развития”. М.: Прогресс,
1982, 341 стр.
29.
“Azərbaycan Respublikasında 2009-2015-ci illərdə elmin inkişafı üzrə Milli
Strategiya”nın və Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında “Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin Sərəncamı. 4 may 2009-cu il, №255.
30.
Янсен Ф. Эпоха инноваций. Пер. с англ.-М.: Инфра-М-М, 2002.
31.
Очковская М.С. Формирование инновационной инфраструктурыв России
(статья). // Финансовые проблемы РФ и пути их решения:теория и практика:
Труды 6-й МНПК. – СПб.: Изд-во Политехн. ун-та, 2005.
32.
http://az.wikipedia.org/wiki/ nnovasiya
33.
http://economy.az/az/13_innovations/index.php
34.
Чубайс А. (2011) Инновационная экономика в России: что делать?
Журнал“Вопросы Экономики”, №1, с. 120-126
35.
World devolopment indicators-2012
РЕЗЮМЕ
93
Целью диссертации является разработка теоретических основ и комплекса
практических рекомендаций по формированию и развитию национальной
инновационной системы в Азербайджане. В диссертации была рассмотрена
сущность основ инновационной теории экономики и проанализирована схема
инновационной классификации. В работе предложен проект программы
формирования
и
развития
национальной
инновационной
системы
Азербайджанской Республики.
Диссертация состоит из введения, 3 глав, выводов, списка использованных
источников и приложений.
В первой главе даны основные понятия инновационной системы, основы
формирования и концепции национальной инновационной системы, а также
тенденция развития инновации в мировых странах и Республике в целом,
теоретические основы инноватики.
Вторая
глава
диссертации
посвящена
анализу
инновационной
деятельности в Азербайджаской Республике. Здесь подробно рассмотрены
основные показателинаучно-технического потенциала и инновационной
деятельности.
Здесь
также
раскрывается
оценка
еффективности
государственного
регулирования
инновационной
деятельности
в
Азербайджаской Республике.На основе анализов современная состояния
инновационного
развития
экономики
страны
оценена
в
целом
удовлетворительным. Вместе с етим отмечено недостатки в управлении
научным сектором, и недостаточные прочние взамосвязи научного и реального
сектора.и. т.д.
В третьей главе даны пути развития научной и инновационной дея-
тельности в Азербайджанской Республике, методы стимулирования
инновационной деятельности, проект программы формирования и развития
концептуальных основ национальной инновационной системы.
В выводах диссертации обобщены результаты и предложения
94
проведенных исследований. Основные положения диссертации отражены в 3
научных работах.
SUMMARY
95
The dissertation is devoted to the preparing of the theoretical grounds and
practical recommendations over the shaping and development of national innovation
system in Azerbaijan. Bases of the economical essence of the innovation theory are
analyzed in the dissertation, scheme of the innovation classification is analyzed and it
has been prepared for Azerbaijan for the first time. Conception and projects of
development program of the national innovation system of the Azerbaijan Republic
have been offered in the work.
Dissertational work consists of introduction, three chapters, conclusions, the list
of literature and appendix.
In the first chapter - basic concepts of the innovation system, forming the
national innovation system and grounds of its conception, development tendency of
the innovation in our state and the world, theoretical bases of innovate have been
given.
In the second chapter of the dissertation - the analysis of the basic indicators of
the scientific-technical potential of Azerbaijan has been given. The problem of role of
the state of Azerbaijan in innovation development has been considered widely in this
chapter.
In the third chapter - The development ways of science and innovation activity
in Azerbaijan, stimulating methods of innovation activity, forming of the conceptual
bases of the national innovation system and the project of its development program
have been given.
In the conclusion part of the dissertation - results and offers coming from
enforced investigation are generalized. Basic theses of the dissertation have been
shown in 3 scientific works.
Dostları ilə paylaş: |