1
AZƏRBAYCAN RESPUBL KASI TƏHS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
MAG STRATURA MƏ
RKƏ
Z
Ə
lyazması hüququnda
CƏ
L LOVA ELNURƏ
EL ZBAR QIZI
AZƏ
RBAYCANIN NEFT SƏ
NAYES VƏ
ONUN NK Ş
AF
MƏ
RHƏ
LƏ
LƏ
R
mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YASI
xtisasın ş
ifri və
adı: 060405Sənayenin təşkili və idarə edilməsi
xtisaslaş
ma: Müəssisənin iqtisadiyyatı
Elmi rə
hbə
r: Magistr proqramının rə
hbə
ri:
i.e.n. prof. M.A. Həsənova i.e.n.,dos. A.S. Mehtiyev
Kafedra müdiri i.e.n.,dos. Ə.V. Hacıyev
BAKI - 2015
2
MÜNDƏR CAT
Giriş
................................................................................................................3
I Fəsil. Azərbaycan neft sənayesinin nəzəri və metodoloji əsasları
1.1.Azərbaycanda neft strategiyasının mahiyyəti, məqsədi və metodoloji
ə
sasları .............................................................................................................6
1.2. Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafında neft strategiyasının rolu............16
II Fə
sil. Neft sə
nayesinin mövcud və
ziyyə
ti və
inkiş
af tendensiyası
2.1.Neft sənayesinin mövcud vəziyyəti............................................................25
2.2.Neft sənayesinin inkişaf dinamikası...........................................................34
III Fə
sil. Azə
rbaycan neft sə
nayesinin inkiş
af problemlə
ri və
hə
lli yolları
3.1.Milli neft-qaz kompleksinin təsərrüfat strukturunun təkmilləşdirilməsi....47
3.2.Neft-qaz kompleksində müasir üsulların tətbiqi........................................56
Nə
ticə ..............................................................................................................72
Ə
də
biyyat........................................................................................................75
Abstract...........................................................................................................77
Резюме
............................................................................................................79
3
G R Ş
Mövzunun aktuallığ
ı:XX əsrdə Azərbaycanın neft sənayesi sürətlə inkişaf
etmiş, güclü istehsal bazaları və elmi mərkəzlər yaradılmışdır. Azərbaycan ikinci
dünya müharibəsi illərində Azərbaycan cəbhəni yanacaqla təmin edərək alman
faşizminin məğlubiyyətə uğradılmasında boyük rol oynamışdır.
Müharibədən sonrakı illərdə ölkəmizin ən böyük nailiyyətlərindən biri dəniz
neft-qaz yataqlarının kəşfi və işlənməsi idi. 1949-cu ildə, sahildən 100 kilometr
məsafədə, o zaman üçün unikal yataq sayılan Neft Daşlarında dünya təcrübəsində
ilk dəfə olaraq açıq dənizdə neft hasil olundu. 1970-1980-ci illər Azərbaycan
neftçiləri tərəfindən dənizin daha dərin sahələrinin mənimsənilməsi ilə
səciyyələnmişdir. Məhz bu dövrdə görülən məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində neft
sənayesi möhkəmlənmiş və onun geniş infrastrukturu yaranmışdır.
Son illərdə neft sənayesində çox mühüm strateji əhəmiyyət daşıyan nailiyyətlər
ə
ldə olunmuşdur. 1994-cü il sentyabrın 20-də "Əsrin müqaviləsi"nın imzalanması
ilə yeni neft strategiyası irəli sürülərək dünyanın bir çox şirkətləri ilə Xəzər
dənizində ilk dəfə olaraq neft və qaz yataqlarının birgə istismarına başlanmışdır.
Azərbaycanın iqtisadi suverenliyini əks edən ilk beynəlxalq neft sazişi
iqtisadiyyatımızın dinamik inkişafının əsasını qoydu və onun praktiki nəticələri göz
qabağındadır. Həmin tarixdən başlayaraq görülən işlər bugünkü və gələcək
nəsillərə xidmət edir. Bu baxımdan seçdiyimiz mövzu günün aktual
məsələlərdəndir.
Tədqiqatın əsas məqsədi və vəzifələri:Mövzunun məqsədi respublikada neft
və qaz sənayesinin inkişafına təkan verən elmi yenilikləri nəzərdən keçirmək və
mövzu ilə əlaqədar bilikləri sistemləşdirməklə alimlərin bu sahədə söylədikləri
nəzəri məsələlərdən mövzuda istifadə etməkdir. Eyni zamanda yanaşmalardan
istifadə edərək magistr işini yazmaq lazımdır.
Hazırda ölkənin neft-qaz kompleksinin qarşısında duran əsas vəzifə neft
strategiyasının
reallaşdırılması
nəticəsində
ə
ldə
edilmiş
uğurları
möhkəmləndirməkdən, iqtisadiyyatın və əhalinin enerji resurslarına olan tələbatının
daha dolğun ödənilməsini təmin etməkdən ibarətdir. Bu mühüm vəzifənin yerinə