5
5
Ermeni kampının Karakol bölgesindeki İngiliz esir kampına yakınlığı
23
ve iki kamp
arasındaki bölgenin savaşın başlamasıyla beraber askeri eğitim alanı olarak
kullanılması Fransız ve İngilizlerin bu konuda da işbirliği içerisinde olduklarını
gösterir. Doğu Lejyonu Talimatnamesiyle
24
kampın faaliyete geçtiği ilk dönemde
200’er kişilik 6 Lejyon Bölüğü
25
ve 160 Arap’tan oluşan mevcut daha sonra 5000’e
ulaşır.
26
Ancak Fransız subayların,
27
Ermenilere sıcak davranırken Ermenilerin
Trikomo köyünü basıp soymaları ve bir İngiliz askerin öldürülmesi gerginliği arttırır.
Bu arada Fransız kamplarındaki Ermenilerin istihbarat, casusluk ve jurnalcilik
çalışmaları adayı yaşanmaz hale getirir.
28
Ayrıca Rumların Ermenilere yardım
ederken Türk esir kampını taş yağmuruna tutmaları da bardağı taşırır.
29
Olaylar
üzerine İngiliz Yüksek Komiseri tek yetkilinin Valilik makamı olduğunu belirtir ve
buraya sınırlamalar getirir.
30
Kıbrıs’ın Yunanistan’a ilhakı düşüncesine karşı ilk tepki gösterenler Baf
milletvekili Doktor Esat Bey, Doktor Behiç Bey ve Hasan Karabardak isimli Kıbrıslı
Türk liderler olmuş ve bu üç liderin gayretleriyle bir isyan teşebbüsünde
bulunulmuştur. Bu arada Doktor Esat Bey, Doktor Behiç Bey ve Hasan
Karabardak’ın adanın Türkiye’ye verilmesini savunan bir parti kurma çalışmaları da
devam etmektedir. Kıbrıs Valisi Malcolm Stevenson’un 6 Mayıs 1919 tarihinde
Sömürgeler Bakanı’na gönderdiği gizli yazıda bu üç Kıbrıslı Türkün Kıbrıs’ta Noel
kutlamaları esnasında kasıtlı olarak karışıklık çıkartma düşüncelerinin olduğu, esir
kamplarında bulunan Türk esirlerin İngiliz askerlerini etkisiz hale getirerek bu
ayaklanmayı bütün ada sathına yaymaya çalışacakları ifade edilmiştir.
31
Ada sathına
23
ATASE, K.2680, D.210, F.1-37, F.1-59, 1-60, 1-61, 1-62, 1-63, 1-64, 1-65
24
Milliyet, 21 Haziran 1992
25
Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi-1, Ankara, Kasım 1991, s. 99
26
ATASE, K.2680, D.210, F.1-24 ve ATASE, K.2680, D.210, F.1-3
27
ATASE, K.2680, D.210, F.1-4
28
ATASE, K. 2680, D. 210, F. 1-24
29
Ali Nesim, ”Mustafa Nuri Efendi”, Yeni Kıbrıs, Lefkoşa, Nisan 1990, s. 28
30
The Cyprus Gazette, 4 Temmuz 1915, Sayı 9020, Karar No 13067, The Cyprus Gazette, 3 Eylül
1920
31
Sir George Hill, a. g. e., s. 329.
6
6
yayılması planlanan Türk ayaklanması, Türk esirlerin gece elbiseleriyle yataklarında
bekleyerek isyan için hazır olmaları gerektiğini belirten küçük mesajın bir kibrit
kutusu içerisinde kampa sokulduğunun anlaşılmasıyla suya düşmüş, Doktor Esat Bey,
Doktor Behiç Bey ve Hasan Karabardak 26 Nisan 1919 tarihinde tutuklanarak Girne
Kalesi’nde hapsedilmişlerdir. Türkleri düşman olarak gören İngiliz idaresi lider
konumundakileri etkisiz hale getirebilmek için baskılarını artırır.
32
İngiliz idaresince
daha sonra 9 ay tutuklanıp İstanbul’a sürülen Dr. Esat da Mersin’e geçip eşi Faika
Hanım’la Anadolu’da Kurtuluş Savaşı’na katılır. Savaş sonrası dönemde de bu
kamptaki Türk esirlere yardım ettikleri gerekçesiyle pek çok Türk tutuklanır ve bu
kişiler serbest bırakılsalar da hep baskı ve gözetim altında yaşamak zorunda kalırlar.
33
Bu kişiler arasında ilk akla gelen Giritli Ahmet Çavuş Osmancık/ Antalyalı Ahmet
Çavuş, Anadolu’da Kuvayı Milliye için sürekli olarak katır ve merkep taşıyarak
desteğini soydaşlarından esirgemez.
34
Bu dönemde tutuklananlar arasında Ahmet
Çavuş’un kardeşi Osman ve oğlu Ali, Karpazlı Ali Hüseyin Babaliki, Mağusalı
milletvekili Mehmed Naim Adil Efendi, Giritli Hasan Hüseyin Kaptan, kardeşi Ali,
kayınbiraderi Kaptan Ahmet Çavuş, Leymosunlu Ahmet Çavuş, kardeşi Osman ve
oğlu Ali, İskeleli tüccar Kenan kardeşlerden Raşid, Kamil, Said ve Hasan Efendi,
Kamil Paşa’nın damadı Doktor Esat, Kormacitli Kolya çiftliği sahibi Ahmed
Sadrazam, Bilelleli Küçük Hacı Hüseyin Efendi, Mahmud Naim’in akrabası Mağusalı
Hoca Mustafa Nuri Efendi, Baf’tan Kavanin Meclisi üyesi Dr. Eyyüp Bey, aslen
Giritli olan Ahmet Çavuş, Ahmet Çavuş’un kardeşi Osman ve oğlu Ali’dir.
35
Ayrıca
varlıklı Türkler iflas ettirilir, servetleri de Rumların eline geçer.
36
İngiliz esir
kampında çalışanların Türk savaş esirlerine karşı takındıkları tutum son derece
kötüdür ve özellikle Ermeni ve Rum doktorun Türk esirleri zehirleyerek öldürmeye
32
Rauf R. Denktaş, Karkot Deresi, Lefkoşa, 1993, s. 8
33
Esir kampındaki tek Kıbrıslı Türk olan Hasan Hilmi Bey’in halen Gazi Mağusa’da yaşayan oğlu
Erol Olkar’la 9 Ağustos 2001 tarihinde Gazi Mağusa’da yapılan görüşme
34
Ali Nesim, ”Bir Kalebend”, Yeni Kıbrıs, Lefkoşa, Nisan 1989, s. 29
35
Ali Nesim, ”Ahmet Çavuş Osmancık”, Yeni Kıbrıs, Lefkoşa, Mayıs-Haziran 1989, s. 26
36
Rauf R. Denktaş, Rauf Denktaş’ın Hatıraları, Cilt III, İstanbul, Mart 1997, s. 23