Eimi redaktor:
Rəyçilər:
Ağasəlim Ələsgərov,
AMEA müxbir üzvü, i.e.d., prof., AMEA
İqtisadiyyat İnstitutu
__________________________________________
Müşfiq Atakişiyev,
i.e.d., prof, Elm və Təhsil Mərkəzi
“Təfəkkür
"
Universiteti
İrşad Kərimli,
i.e.d., prof, Azərbaycan Dövlət
İqtisad Universiteti
Tofiq Hüseynov
“Azərbaycanın milli iqtisadi inkişaf modeli: nəzəriyyə və praktika'
Bakı, “Elm”, 2015,466 səh.
ISBN 978-9952-495-92-8
Kitab AMEA İqtisadiyyat İnstitutunun Elmi Şurasının 16 mart 2015-ci il tarixli
qərarı ilə nəşr edilmişdir (Protokol M2).
Monoqrafiyada iqtisadi nəzəriyyənin və praktikanın tələbləri baxımından və vahid
iqtisadi siyasət çərçivəsində ölkənin mövcud milli iqtisadi inkişaf modeli
qiymətləndirilmişdir. Beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla, müvafiq təklifiər
hazırlanmışdır. Əsərdə neft-qaz hasilatının stabillik dövrü üçün iqtisadi inkişaf modelinin
əsaslandırılmış konsepsiyası və məqsədi, davamlı və tarazlı iqtisadi inkişafın istiqamətləri,
iqtisadi modelin idarə edilməsində istifadə olunan iqtisadi mexanizmlərin elmi təhlili və
onların modernləşdirilməsi üçün konkret təklifiər verilmişdir. İqtisadi idarəetmə
mexanizmlərindən planlaşdırma və proqnozlaşdırmaya, sənaye, investisiya, vergi,
pul-kredit və qiymət siyasətinə, habelə postneft mərhələsində davamlı və tarazlı iqtisadi
inkişafı təmin edə bilən istiqamətlərə və vasitələrə əsas diqqət yetirilmişdir.
Monoqrafiya geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Müəllifin tövsiy- yələri
idarəetmə orqanları, elmi-tədqiqat mərkəzləri tərəfindən iqtisadi siyasətin, iqtisadi inkişaf
proqramlarının və pormativ-hüquqi aktlarm.hazırlanmasında, habelə ali təhsil
müəssisələrində istifadə oluna bilər^
© “Elm” nəşriyyatı, 2015
Mündəricat
Giriş ................................................................................................................................6
Müəllifdən ....................................................................................................................11
Bölmə 1. Milli iqtisadi inkişaf modelinin Öyrənilməsinə metodoloji yanaşmalar .......16
I
Fəsil. Milli iqtisadi inkişaf modelinin elmi-nəzəri əsasları ................................... 16
1.1.
Milli iqtisadi inkişaf modelinin mahiyyəti və xüsusiyyətləri ............................ 16
1.2.
Milli iqtisadi inkişaf modellərinin dünya təcrübəsi .......................................... 24
1.2.1.
İqtisadi inkişafın Amerika modeli ....................................................................25
1.2.2.
İqtisadi inkişafın Yaponiya modeli ..................................................................30
1.2.3.
İqtisadi inkişafın Cənubi Koreya modeli .........................................................36
1.2.4.
İqtisadi inkişafın İsveçrə modeli ......................................................................36
1.2.5.
İqtisadi inkişafın Avstriya modeli ....................................................................37
1.2.6.
İqtisadi inkişafın Alman modeli .......................................................................37
1.2.7.
İqtisadi inkişafın İsveç modeli .........................................................................39
1.2.8.
İqtisadi inkişafın Latviya modeli .....................................................................40
1.2.9.
İqtisadi inkişafın Litva modeli .........................................................................41
1.2.10.
İqtisadi inkişafın Çin modeli ..........................................................................41
1.2.11.
İqtisadi inkişafın Türkiyə modeli ...................................................................51
1.2.12.
İqtisadi inkişafın Qazaxıstan modeli ..............................................................52
1.2.13.
İqtisadi inkişafın Belarusiya modeli...............................................................53
1.2.14.
İqtisadi inkişafın Özbəkistan modeli ..............................................................53
1.2.15.
Fransanın iqtisadi inkişaf modelində iqtisadi mexanizmlərdən
istifadə ..........................................................................................................................54
1.2.16.
Hindistanın iqtisadi inkişaf modelində iqtisadi mexanizm lərdən
istifadə ..........................................................................................................................56
1.3.
Azərbaycanın iqtisadi inkişaf modeli və onun xüsusiyyətləri .............................57
1.4.
Milli iqtisadi inkişaf modelinin təhlili və qiymətləndirilməsinin
metodoloji aspektləri ....................................................................................................74
II
Fəsil. Azərbaycanın iqtisadi inkişaf modelinin qiymətləndirilməsi...................... 85
2.1.
Ölkənin makroiqtisadi göstəricilərinin ümumi səciyyəsi....................................85
2.2.
İqtisadi inkişafın daxili faktorlarından istifadənin səmərəliliyi ..........................93
2.3.
Azərbaycanda iqtisadi tarazlıq .......................................................................... 102
2.3.1.
Əmtəə və xidmət bazarında tarazlıq .......................................... ! .................. 102
2.3.2.
Əmək bazarında tarazlıq ................................................................................ 112
2.3.3.
Kapital bazarında tarazlıq .............................................................................. 122
2.4.
Ədalətlilik sosial siyasətin baza prinsipidir ...................................................... 127
2.5.
Tədiyyə balansı nə göstərir? ............................................................................. 148
Bölmə 2.
Cəmiyyətin indııstrial mərhələsində Azərbaycanın iqtisadi
inkişaf modelinin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri ..................................................... 166