Turkish Studies -
International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/1 Winter 2013, p. 811-827, ANKARA-TURKEY
ARADA KALANLARIN ROMANI: ARAF
Mustafa AYDEMİR
*
ÖZET
Dünya
edebiyatında
altmışlardan,
Türk
edebiyatındaysa
seksenlerden sonra ortaya çıkan postmodern roman, hemen her açıdan
geleneksel roman anlayışından farklılık gösterir. Türk edebiyatının son
dönem yazarlarının çoğunda bu akımın etkileri görülür. Bunda, değişen
dünyanın değer yargılarını ve algılarını, postmodern romanın daha
başarılı yansıttığı inancı etkilidir. Günümüz edebiyat eserinde birden
fazla anlamsal katmanın olması, okuyucuyu farklı okumalara
götürerek, onun da anlatıyı kurgulama açısından yazarla eşit söz
hakkına sahip olduğunu gösterir. Böylece yazar, okuruna imkânı sunup
aradan çekilir ve metnin arka plânını okuyucu tamamlar.
Elif Şafak’ın Araf’ı, postmodern roman anlayışını yansıtan bir
anlatıdır. Bu çalışmada, romanın öne çıkan özellikleri, belli başlıklar
altında incelenmiş ve anlatıdaki postmodern anlayışa dikkat çekilmiştir.
Ancak romandaki postmodern özellikler üzerinde durulurken, bir
yandan da olay örgüsü, zaman, mekân, şahıs kadrosu gibi klasik
romanın unsurları, postmodern bir yaklaşımla değerlendirilmeye
çalışılmıştır. Ayrıca romanda farklı anlamlar yüklenen ve sık
vurgulanan “isim”ler vesilesiyle birtakım değerlendirmeler yapılmış, bu
isimlerin romana kattığı anlamlar üzerinde durulmuştur.
Araf, okuyucuyu düşünmeye yöneltmek için karmaşık bir olay
örgüsüyle kurgulanmıştır. Postmodern metinlerde olduğu gibi zaman,
parçalı ve dağınıktır. Anlatıda mekân, bireyle özdeşleşip onu
tahakkümü altına almasa da yer yer işlevsel olarak kullanılır. Ayrıca
modern romanda idealize edilmiş, çelişkisiz bireye verilen önemin
aksine, postmodern romanda paradoksları olan, duruma göre
değişebilen özneye önem verilir. Metinlerarasılık ve imge romanın öne
çıkan özelliklerini oluşturur.
Anahtar Kelimeler: Postmodernizm, Elif Şafak, Araf, roman.
THE NOVEL OF PURGATORY: ARAF
ABSTRACT
The postmodern novel, that arises after the sixties in world
literature, after the eighties in Turkish literature, vary from traditional
novel concept in every respect. Characteristics of this trend are seen in
most of the authors of the last period of Turkish literature. Here, the
effective is that post-modern novel reflects value judgments and
*
Yrd. Doç. Dr., Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, El-mek:
mustafa758@windowslive.com
812
Mustafa AYDEMİR
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/1 Winter 2013
perceptions of the changing world more successfully. In today's literary
works’ having more than one semantic layer takes the reader different
readings and shows that he has the right to an equal voice with the
author. Thus, the author presents his/her reader the opportunity and
he/she fades from the scene and the reader complete the background to
the text.
Elif Şafak’s Araf is a narrative which reflects postmodern novel
conception. The outstanding features in this study have been analyzed
under some headings and postmodern conception of narrative has been
pointed out. However, on the one hand the postmodern novel features
have been focused on; on the other hand elements of a classic novel
such as the plot, time, place, characters have been evaluated with a
postmodern approach. In addition, on the occasion of some names,
which are often emphasized in the novel, a number of evaluations have
been done and the meaning of these names, added into the novel, has
been focused on.
Araf has been fictionalised with a complex plot in order to make
the reader think. The time, as usual in postmodern texts, is scattered
and fragmented. The place in narrative is sometimes used functionally
even though it is identified with the reader and dominates them. On the
contrary to giving importance to idealized and noncontradictory person
in modern novel, the importance is given to the subject, who has
paradoxes and can change according to circumstances. Intertextuality
and image form the key features of the novel.
Key Words: Postmodernism, Elif Şafak, Araf, novel.
GİRİŞ
Postmodernizmin estetik anlayışı; çokluk, çokkültürlülük, melezleşme, marjinal grup gibi
ifadelerle ortaya konulmuştur. Aslında postmodernizm, birbiriyle çelişen ve süreksizlik gösteren
çok sayıda gelenekten faydalanarak çeşitliliği sağlar (Harvey 1993: 55).
Postmodernizmin edebiyattaki yansıması, bizde seksenlerden sonra kendini göstermeye
başlamıştır. Bu son radikal değişim, toplumbilim/ekonomi dallarında olduğu kadar, edebiyatta da
bu dönemde gündeme oturur (Ecevit 2004: 61). Edebiyat alanında özellikle de romanda yaşanan
değişim, klasik roman anlayışını sarsar. Romanda geleneksel tema ve anlatımlardan uzaklaşılarak
yeni ve farklı bir anlayış hakim olur. Dünya edebiyatındaki değişimin etkileri, Türk edebiyatında
da kendini gösterir. Bu değişimle beraber, son dönem romancılarımız Batı’daki çağdaşları gibi
postmodern tarzda eserler vermeye başlar.
Modernizme ve onun savunduğu akılcılığa, evrenselliğe ve hümanist ideolojilere karşı bir
tavır olarak ortaya çıkan postmodernizm, “Anlamı üreten okurdur.” temel ilkesini benimser.
Anlam, metin veya anlatıda tamamlanmaz, aksine her okumada yeniden değerlendirilir. Bütün
metinler okuyucunun yorumuna ihtiyaç duyar. Yazarın anlatmak istediklerinden ziyade, okurun
imgelere yüklediği anlam geçerlidir. Metinde yazar değil, okur vardır. Okura ya da eleştirmene
göre değişen ve çoğalan yeni anlamlandırmalar söz konusudur. Böylece “anlam olgusunun”