Məryəm Əlizadə
TEATR: Seyr və sehr
( Milli teatr prosesi problemləri)
Elmi redaktor :
Sənətşünaslıq doktoru, professor
Mahmud Qara
oğlu Allahverdiyev
.Babalı deyənlərin boynuna , amma nə zamanca bu cür”elmi mülahizələrə”
sərt və
tutarlı cavab verilməsi də labüd idi.
Məryəm Əlizadənin katabı ilk növbədə ağrılı –acılı , ittihamlarla dolu
“nekroloq”lara –“ölü haqqında söz”lərə sanballı və layiqli cavabdır.Teatr sənətini
canlı proses kimi araşdıran müəllif “canlı haqqında söz”ünü deməyə müvəffəq
oldu....
Bildiyimiz kimi hərəkətin nə əvvəli , nə sonu var: o insan düşüncəsidir ki,
görmək qabiliyyəti ömrü qədər məhduddur.Bir də bəllidir ki, bir şeyi dəqiq və
dolğun anlamaq istəyirsənsə -fikir olsun, hadisə olsun, ya insan –onu hərəkətdə ,
nəhayətsiz zaman içində , tükənməz hərəkətin içində dərk etməyə çalış .Adıbəlli
doktor Faustun faciəsi səhvini təkrar edənlər əvvəl- axır İblis- Mefistofelin
toruna düşəcək : Zamanı burduran həyata , işığa . inkişafa qəsd edilmiş olur!
Məryəm Əlizadənin teatr prosesinə baxım bucağı məhz onun zamanın
üzvi universal hərəkət , idealına yönəlmiş mürəkkəb , enişli- yoxuşlu , böhranlı –
uğurlu yürüş olmasına söykənir.Ulu türk mədəniyyətindən qaynaqlanıb
möhtəşəm İslam mənəviyyatıyla mayalanmış teatr prosesi professional , Avropa
tipli teatrın yaranmasına tarixi səbəb oldu.Bu fikir Məryəm Əlizadə
konsepsiyasının özülüdür və müəllif ardıcıl , əsaslandırılmış və milli
sənətşünaslığımızın elmi bazisinə istinad edən ideyasını sübuta yetirir.
Bədii kitab kimi oxunan bu elmi əsərin balıca nəticəsi teatr prosesinin ,
tarixi hərəkətin zamanını duydurmaq, anlamaqdır : şəxsən məndən ötrü bəlli
səbəblərdən qırılmış zaman zəncirbəndi bərpa olundu və mən teatr sənətimizin
əsil tarixi qaynaqlarını minillik mədəniyyətimizin ən qədim qatlarında gördüm....
....Mücərrəd anlayışların xofu bəzən məsələni aydın görməyə mane olur,
amma məlumdur ki ,hr hansı ideyanın canlı , “insaniləşmiş” təcəssümü olmasa ,
bu ideya
əslində əllamə , sxolastik oyundan başqa heç nədir..
Məryəm xanımın kitabını oxuyarkən “ zamanların əlaqəsi “ anlayışı məndən
ötrü obrazlı olaraq”insanların qırılmaz bağlılığı” duyğusuna döndü.Görkəmli alim
, ictimai və dövlət xadimi Cəfər Cəfərovun elmi məktəbinin yetirməsi və
müəlliminin davamçısı M.Əlizadə “ elmi irsiyyət “ ənənsini yaşatdı, yaddaşımda