da önomlidir ki, holo SSRI dövründo xarici ölkə motbuatında dorc olunmuş bu
moqalolorin bozilərindo A narın “sovet həyat torzino kəskin m ünasiboti”, “rejimə sığm
azlığı”, “ənonovi A siya epik noqletməsi ilə odəbiyyatm Qorbo xas olan texniki üsul və
formalarını ustalıqla olaqoləndirmoyi bacarm ası”, “Şərq m üdrikliyi” , “modemist
yapqıları” önə çokilir (Uli Rotfus), Anarın toqdim etdiyi “dünyamn bizim təsovvür
etdiyim izdən (yəni isveçrəlilərin - R.U.) qat-qat zəngin, çoxcəhətli və təzadlı olduğu”
(“Noys Sürixer saytunq” qozeti, Sürix, 7/8, 1990-cı ıl) nəzərə çarpdırılır.
Anar ədəbi-bədii yaradıcılığını ictim ai-siyasi fəaliyyəti ilo uzlaşdtra bilon nadir
şəxsiyyətlərdəndir. Anarın həm sovet dönəm ində, həm də indi - müstəqillik çağında
bütün yaradıcı foaliyyəti başlıca m əqsədilə m illi-m ənəvi toroqqiyə yönəlmişdir. Onun
A zərbaycan Yazıçılar Birliyino rəhbərlik etdiyi illordə bu təşkilatm nəzdində “Tərcüm ə
və Ədəbi Ə laqələr M ərkəzi” , “D ədə Qorqud Ensiklopediyası” yaradılmış, “Ə dəbiyyat
və İncəsənət” qəzeti M ə - doniyyət Nazirliyi ilə şərikli nəşr olunmaqdan çıxarılaraq
“Ədəbiyyat qəzeti” adıyla Yazıçılar Birliyinin orqanı olmuş, “Qobustan” toplusu da
Yazıçılar Birliyinin orqanına çevrilmişdir. Birliyinin təklifı və təşobbüsü ilə A zər-baycan
PEN klubu - Beynəlxalq Yazıçılar Toşkilatının Azərbaycan bölməsi yaradılmış, M oskva,
Türkiyə, Gürcüstan və Polşanın yazıçılar təşkilatları ilə ikitərəfli m üqavilələr
bağlanmışdır.
1987-ci ildə erm əni fıtnəkarlarmm təhriki ilo Qarabağ məsələsi ortaya atılandan
bəri Yazıçılar Birliyi fəal mövqe tutmuş, ilk dəfə Moskvaya etiraz moktubları yazıçılar
ocağmdan, onlarm imzasıyla göndorilmişdir. Yazıçılar Birliyinin Ağdam döyüş
bölgəsindo vo G oncədə plenumları keçirilmişdir. Anar Naxçıvan, Ağdam, Goranboy vo
Qazaxda döyüşçülərlə görüşmüş, qaç-qın ailəlorinin Y azıçdar Birliyinin Şüvəlandakı
Yaradıcılıq evində yerləş-dirilməsini tomin etmişdir.
1988-ci ildən bəri Azərbaycan Ali Sovetinin deputatı, SSRİ xalq deputatı vo SSRİ
Ali Sovetinin üzvü Anar Azərbaycanın on ağır günlərində istər Azorbaycan
parlamentindo, istorso də SSRİ-nin ali moclisindo Qarabağ problemi xüsusunda
dofolorlo çıxış edib. Başqa Azorbaycan deputatları ilə birlikdo bir neçə dəfə Qorbaçovla
görüşüb vo ona Azorbaycanın haqq sosini çatdırıb. Yanvar hadisələrinin günahkarlarının
cozalandırılmasını təlob edib. 1990-cı ilin Qara Yanvar gecosindon sonra Anar rus
dilindo “Müsibət” adh müraciət yazıb vo sohori gün yüzdon artıq ünvana - SSRİ xalq
deputatlarına vo Yazıçılar İttifaqlarına göndorib. Yanvarın 21 -do Akademiyada
Azorbay-can ziyalılarının etiraz iclasını Anar aparıb. Yanvarın 22-do Azərbaycan Ali
Sovetinin biitün geco davam edon sessiyasında çıxış edib, təkliflor verib, bo-yanatlar
imzalayıb. 1988-ci ildo Azorbaycanda milli-siyasi hərokat başlayan çağda bu çağm m
illi-m onovi, oxlaqi-intellektual tomolini yaradanlardan biri olmuş Anar bir neço
mitinqdo vo 1990—cı il yanvarın 20-do indiki Prezident sarayı qarşısındakı mitinqdo
çıxışlar edib.
1995-ci ildo Azorbaycan Respublikası Milli Moclisinin deputatı seçilon Anara
müstoqil Azorbaycanın ilk Milli Moclisini açmaq, ilk iclasını aparmaq şorəfı nəsib olub.
Anar, yaradıcı şoxsiyyotin özoyini təşkil edon müqoddos tənhalığını qonıya-qoruya
ünsiyyotsevor osilzadoliyi ilo fəal ictimaiyyotçi olaraq sanki yüz illər bundan önco
başladığı işi sobrlo, təmkinlo davam etdirir. Yaşadığı çağı ömrü, düşüncolori, omollori
ilo daha mənalı, yaşamalı edon Anar "M übarizo bu gün do var” məramı ilo, sanki hər işi
yenicə baş-layırmış kimi tükənm oz enerjisi ilo yazıb yaratmaqdadır...
Milli klassik mədoniyyotim izin bütün şiroli köklorindən golon irsi güc, qaynar
enerji Anar yaradıcılığınm ən dərin qatlarına sirayət edərok bu yara-dıcılığm
rüşeymlorini horokoto gotirir. Bu səbobdon Anar klassik irso m üna-sibətində olduqca
müasir, müasirliyo münasibətində olduqca ömokçidir.
Xalqm modoniyyot qalası yeganə qaladır ki, heç vaxt tikilib qurtarmır. Hər golon
nəsil onun tozo qatını hörür. Hor qat hörüldükco, qalanm özülü - milli varlığm bünövrosi
borkiyir... "Kitabi-Dodə Qorqud”un yaranış vo yazı-yaalınm a tarixinin
diirüstloşdirilmosində vo onun neçə illordən sonra 1300 illik yubileyinin dünya
miqyasında keçirilmosindo həlledici xidmoti olan Anar yazır: "Kitabi-Dodo Qorqud”
tariximizin tomol məsoləsi - Azorbaycan xalqmın monşoyi vo moskoni mosolosiylo
birbaşa bağlıdır, daha doğrusu, bu mosololorin tam doqiqliklo açılması üçiin on etibarlı
monbo və moxəzdir” .
Anar ölmoz ırıilli eposumuzu mohz belo giivoncli örnoktok araşdıraraq onun
çağdaşlıq goroyini do iizo çıxara bilir. Bu essedo saysız-hesabsız tok-zibedilm oz tutarqa
var. Ancaq ırıon onun birini misilsiz hesab edirom: Azor-baycan xalqının ilk monovi
dayaqlarının, odobi dilimizin öziilloşmo çağının osas olamotlorini hifz edon bu eposun
on arxaik dil qatı altında heç bir başqa xalqın qodim dil izi yoxdur. Ən ilk qatdan belo bu
dil öz bünövrosi tizorindo boy atıb, bu dil dünyanın tomol etnoslarından olan Türk
Oğuzların dilidir ki, o da ınahiyyotco heç bir qoti doyişikliyo uğramadan indi do yaşayır,
homin ulu dilin yaşadam da bizik. Bu elo etibarlı söykoncdir ki, artıq onu heç kim,
hotta on qatı toossübkeşlor belo dana bilmoz.
Anar, boşoriyyotin tarix boyunca yaradılmış say-seçm o incilorilo yanaşı araşdırdığı
“Dodo Q orqud” cposunun ilk laylarını yüksok sonotkarlıq vo elmi intuisiya ilo aça-aça
belo bir tobii qonaoto golir ki, böyük bodii-estetik do-yoro malik olan bu abido
Azorbaycan tolbkkürünün mohok daşıdır vo m odə-niyyotiınizin inkişalinın hor yeni
morholosindo ona tozodon dönmok zoruroti yetişocək. Abido hor zaman tarixi bir iftixar
duyğusu doğuracaq. Aııcaq...
tokco Ibxr ctmok azdır, başlıcası
ona layiq olırıaq gorokdir. "Azorbaycan-
çılıq haqqında düşüncolor” indo
(Bakıda Amerika Universitetindo oxunmuş
moruzo) Anar bir m ütofokkir sonotkar olaraq Azərbaycamıı tarixi taleyino vo Yeni Çağ
A zorbaycançılığm ın folsofi-ideoloji m ahiyyotino konseptual baxışlarını iroli
sürmüşdür. Çağdaşlaşan tarixin, tarixloşon çağdaşhğın yazarı Anar müoyyon monada
“Tarixi-A llahın sobri” sayır bu osorindo. O, tarixo
Dostları ilə paylaş: |