monbodir. O, bir cadugor kimi, ol vurduğu hor şcyi cavahiro çcvirir
vo onun parıltısı ilo bizi daim şadlandırır və m oftun edir. Onun
şcrindo bir canlılıq vo oynaqlıq vardır, biz onun osorlorindo zohlo-
tökon uzunçuluğa rast gəlo bilmorik.
53. H om crin osorlorindo süjet cansıxıcı qaydalara tabc
edilm omişdir, tobii vo soyyal bir yolla inkişaf cdir, sakit vo duru bir
çay kimi ahəstə axıb gedir. Onun osərlərindo hor şey öz yerindodir,
söz də, misra da öz hədəfino dəyir. Homerin gözol v ə yüksok
əsərlorini ürəkdon sevin, o sizə gözol bir nümunodir.
54. Düzgün qurulmuş, bitkin v ə ahəngdar olan gözəl poema
yüngül bir həves və ya təsad ü f nəticosindo dcyil, böyük bir hoyat
tocrübəsi v ə zəhm ət sayəsində yaranır: bunun üçün tocrübosiz
şagirdin z ə if sosi yox, güclü sənotkar nəfəsi Iazımdır.
55. Lakin bəzən belo do olur: görürsən ki, bir şair yetkinləşm ə-
m iş və tocrübəsi olmayan şagird kimi horoket cdir, içində bir anlığa
parlayan ilham qığılcım tndan vəcdo golib qohrom anlıq dastanının
qüdrətli şeypurunu çalır və lovğa xəyallara qapılaraq göyloro sos
salır; hürkmüş Peqas bu qəribə sosi cşidərok gah tələsir, gah asta
gcdir, haradan eşidildiyini bilm ədiyi üçün sosin qarasına qoşur.
56. Zəhm etin vo m ühakimənin lazımi köməyi olmadan şair ilhamı
uzun müddot yaşaya bilməz. Zohmotsiz yaranan vo yalnız m üvoqqəti
ilhamın m əhsulu olan osərlori oxucular pisləyir. Lakin bozən, belə
hallarda, şcir yazan öz-özündən razı qalır, lovğalıq v ə inad onun
gözlorini yumur, özü hcyranlıq buxurunu ycllotdikco most olur ve
dcyir: “Homcr ruhum uzu təh q ir edir, Vcrgili köhnelm işdir, quru ve
soyuq şairdir” .
57. B eləlorino qarşı azacıq bir ctiraz səsi ucalan kimi cavabı
hazırdır: “G ələcok nəsillor özü bizim qiym otim izi vcrocokdir!”
Belo deyir, am m a xoyalından kcçir ki, bir imkan ola, müasirlorinin
hamısı ona şöhrot çolongi toxuyub hazırlayalar.
58. Beləlori unudurlar ki, satıcıda qalm ış osərlərinin üstünü toz
basm ışdır, alanı dcm irəm , heç üzüno baxan da yoxdur. No dcm ək
olar, indi ki üzüno baxan yoxdur, qoy clo tozun altında yatıb qalsın,
biz iso yarım çıq qalm ış söhbotim izo qayıdaq, onu davam ctdirok!
59. Özünün şən gülüşlori ilo bizi valeh cdən K om ediya da
Facionin qazandığı müvoffoqiyyotin gücünə Afinada doğulmuşdur.
Komediyada m əzeli oyunlarla çıxış cdon yunan iynoli, tikanlı söz-
lori, zohərli atm acaları və kinayələri ilə öz düşm ənlorinə rişxend
26
cdir, onlan qırmanclayırdı. Moharotlo dcyilon koskin sözlor mon-
liyo vo zokaya ağır yaralar vururdu. Gonc vo moşhur bir şair bütün
loyaqot vo xidmotloro acı-acı gülmoklo, lağa qoymaqla foxri hörmot
qazanmışdır; Buludlar” osərindo bu şair Sokratı gülünc voziyyətdo
tosvir ctmiş, camaatın qarşısında onu lağa qoymuş, olə salmışdır.
60. Lakin forman vcrilmiş, osorlordo adamların adlarını çokmo-
yin qarşısı alınmış, tohqir və böhtanlara son qoyulmuşdu, şairlor iso
daha hcç koso iftira dcyo bilmomişdilor.
61. O zamandan Afınada Menandrın ahosto və yumşaq gülüşü
soslonmoyo başladı. Bu gülüş tamaşaçılar üçün scvinc vo tosəlli
mənboyi oldu, ağıllanmış Ellada başa düşdü ki, lündmozaclıq gös-
tərm odon vo zohorli iynolor batırmadan insanlara nəsihot ctmok vo
onları torbiyo ctmək lazımdır.
62. M cnandr heç kosin xasiyyot vo olamotlərino isnad ctmodon
porlrct yaratmağın moharətli ustası idi. Onun yaratdığı odabazların
surotinə baxıb gülondo, hcç kəs bu odabazlardakı cybocorliyi özüno
Ç ix m ır
vo özünün tohqir olunduğunu düşünmürdü. Mcnandr üçün
nümuno olan xosis özü tcatra golir vo tamaşada gördüyü xosis ada-
m ı n
surətino baxıb ucadan gülürdü.
63. Ə gor siz Komcdiyada şöhrot qazanmaq istoyirsinizsə,
tobioti özünüz üçün mosləhotçi scçin, onun dcdiklorino qulaq asın.
Yalmz insanların qolbino dorindon nüfuz ctmoyi, onların daxili alo-
mindoki sirləri dərk ctmoyi bacaran, insanlardakı qoriboliklori
duyan, israfçını, tonboli, sarsaq odabazı vo qoca qısqancı ayırd cdon
şair onların surotlorini də sohnodo yaradıb, bütün hiylogor işlori vo
damşıqları ilo birlikdo bizo göstoro bilor.
64. Qoy bu obrazlar şair torofindon yenidon sohııodo bizim
gözümüzün qarşısında caıılandırılsın, qoy bu surollor öz sado vo par-
laq boyaları ilo bizi moftun ctsin, oylondirsin. Təbiot öz tükonmoz
soxavəti ilə insanların hərosino bir xüsusiyyot, lıor birino başqa bir
sifət vo cizgi bəxş cdir, lakin çox iti vo ııüf'uzcdici şair nozorlorino
malik olıııaq lazımdır ki, homin cizgilori və xüsusiyyətləri adam-
ların ycrişindon, duruşundan vo baxışından duyasan vo göstəroson.
65. Zom anənin oli ilo biz güııbogün doyişirik, hor yaşın öz xa-
siyyoti var, qocanın horoketləri cavanınkına boıızomoz. Cavan adatıı
ipə yatmaz, ağılsız işlər göror, chtirasa uyar, nəsihotə qulaq asmaz,
yanlış addım lar atar, hovavü həvəso qapılar, kcfo mcyil cdor,
hədsiz-hüdudsuz arzu və istoklər onu colb cdər, clo buna göro do
günaha batar.
27
66. Yaşa dolmuş, ahıl vo tomkinli adanı iso başqa işlorin
qcydino qalır: cold vo hiylogor olur, oyanlara vo kübarlara
yaltaqlanmağı bacanr, golocoyin qayğılarından özünü gözlomok
üçün homişo iroliyo baxmağa çalışır. Görürson ki, zoifloyib oldon
düşmüş bir qoca xosislik chtirasında yamb qovrulur, bu gün olindon
lıcç no golmodiyi halda sabahkı günü üçün var-dövlot yığır, hor şcyin
lıaqq-hesabına gcdir, qonaot cdir, kcçon osri torifloyir, bu günü pis-
loyir, noşo vo Iozzotdon çoxdan ayrıldığı üçün hor cür oylonconi rodd
cdir və yamanlayır.
67. Yadda saxlayın: hor bir qohrom anın danışığına yaxşıca diq-
qot cdin ki, goncin dili və danışıq tərzi qocanınkm dan fərqlonsin.
68. Şohorlilərin, saray əhlinin həyatını öyronin; onların arasında
nümuno çoxdur, siz onların içindən xaraktcrlor axtanb tapın. M olycr
onların hoyatım diqqətlə m üşahidə cdirdi; əgor o, cam aatın xoşuna
golsin deyo, bəzon surətləri tolırif ctmosoydi, hoqiqi şadlığı tolxok-
liklo ovəz cdib korlamasaydı, bizo yüksək sonot nümunosi olan osər-
lor vcro bilordi. Lakin ofsus! Bu m üollif öz osorlorində Tcrcnsi ilə
Tabarcni cyniloşdirmişdir! Koləkbaz Skapcnin gizlondiyi kisədə m ən
yüksək şöhrot qazanm ış “M izantrop” m üollifini görm ürəm .
69. Kom cdiyada sızıltı vo göz yaşı ola bilm oz, bunlar gülünclü-
yün obodi düşm ənidir, facionin yüksək ohvali-ruhiyyəsi də bunlarla
uyuşa bilm əz; lakin ciddi Komediya şit və qəbahotli atmacalarla
kütloni güldürüb oyləndirm oyo çalışarsa, onun da soviyyəsi alçalar.
70. K om ediyada özbaşınalıq cdib zarafatın cilovunu buraxmaq
olmaz, əsas hadisənin canlı inkişaf xottini dolaşdırm aq, əsas mövzu
vo moqsoddon yersiz konara çıxm aq, fıkri yayındırıb boş və
m ənasız söhbətlərə uym aq olmaz.
71. Komediyanın dili, ycrino göro, bozən sado, bəzən yüksok
və dobdoboli olm alıdır, qoy burada şcrin hor bir misrası hor an
zarafatyana atm acalarla parlasın, qoy osərin bütün hadisələri bir-
biri ilo bağlansın, qoy osərdə vcrilon bütün chtiraslar ustahqla
çarpazlaşıb bir kolofdə düyünlənsin!
72. Kom cdiya müollifı gərok hor şeydə tobiəti nüm unə götür-
sün, tobioto sadiq qalsın, bizi monasız tolxokliklo yorub tohqir ctm o-
sin. Tcrcnsiya bu işdo sizo yaxşıca kömok cdor; onun yaratdığı o m oş-
hur sohno yadınızdadırmı: ata öz oğlunu danlayır, çünki oğul atanın
fikrinco düşünm odon, ölçüb-biçm odon ağılsızlıq ctmiş, mohobboto
düşm üş, aşiq olmuşdur. O, atanm bütün sözlorini dinləyondon
sonra, ycno do öz m əşuqosinin yanına qaçıb gcdir. Bu sohnədə heç
kosin surəti yaradılmamışdır, hcç koso toqlid olunmamışdır, burada
osil ata və hoqiqi aşiq vcrilmişdir.
73.
Ağıl vo idrakın göstordiyi yolla gcdon şair Komcdiyada inco
zövqü, gülünc hadisolordo sağlam düşünco vo monanı qoruyub
saxlamağı bacanr. Bclo şairlor hörmot vo toqdiro layiqdirlor. Bayağı
zarafatlan bir-birinin dahnca düzmokdon yorulmayan, sothi vo odob-
siz atmacalarda molıarot göstormok istoyon şairlor iso qoy Pon-N cf
körpüsünün altında mürgüloyon sorxoşlann yanına gctsinlor: oradakı
nökor və xidmotçi güruhu ol vurub bclo şairloro layiqi mükafatı vcror.
DÖRDÜNCÜ NƏĞM Ə
1. Bir zamanlar Florcnsiyada bir lıokim yaşayırdı - hokim yox,
moşhur gopçu vo bütün xostolorin colladı idi. Həkimdən çox onun
taun xəstoliyino oxşarı vardı, hamını qırıb-tökürdü: kiçik yaşlı
uşaqları yctim qoyür, qardaşı qardaş conazosi üzorindo ağladırdı.
Onun ucbatmdan vaxtsız qurban gcdonlori sayıb qurtannaq olmaz.
Yüngülco soyuqdoymoyo baxıb dcyirdi ki, bu - plevritdir; başın bir
torofindo azacıq ağn oldumu, o saat dcyirdi ki. bu adanıın bcyni tor-
pənib - dolidir, tutması var.
2. N əhayot, bu hokirn, günlorin birindo homin şolıordoıı izalo
olub gctdi. Həkimi vaxtı ilo müalico cldiyi vo tosadüfon o biri
dünyaya göndərm odiyi bir nofər - sonot porilorino moftun.
mcmarlığı scvon bir ralıib öz sarayına qonaq dovot ctdi. I lokim bu
sarayda hor şcyin incoliklorino diqqot yctirdi, lap Mansar kımı
ölçüb-biçm oyo başladı: yox, bu fasad hcç xoşuma golmir, başqa cür
olsaydı yaxşı görünordi, lıom do fasadın yamnda bir aynabondli
cyvan tikilə bilərdi, pillokoni iso bir azacıq gcri çoknıok lazım idi.
Qonağın bu sözlori rahibin ağlıııa batır, bonnanı çağırtdırır vo
qonağm dcdiyi qaydada sarayın qüsurlarını düzoltdirir. Sözü
uzatm ıram , bu əhvalatı qurtarıb m ətlobo kcçmok vaxtıdır, motlob
iso budur ki, bizim bu tobib homin gündoıı olino xətkcş vo karandaş
götürdü, Qalcnin ağır zohmotini homişolik özgolorin öhdosino
buraxdı vo bcloliklo, lıokimliyo layiq olmayan bu adaııı çox gözol
bir m cm ar oldu.
3. Buradan siz do çox asanlıqla öziinüz üçün notico çıxara
bilorsiniz: əgor qabiliyyotiniz çörokçiliyodirso, on yaxşısı clo budur
ki, gedib çörok bişirosiniz; faydasız bir şair olub, pis şcirlor qtıraş-
dırmaqdansa, yaxşı çörokçilik daha foxri işdir! Hom do unutmayın ki.
29
Dostları ilə paylaş: |