Ruen Mehdeviyye indd

14
Müctəba Sadət
pozitiv fəlsəfə əhli ona sarı yönəlir. Bu, sonuncu həqiqətdir ki, 
onunla  Allahın  vədi  gerçəkləşəcək,  tövhid  yayılacaq,  bəşəriy-
yətin tanıyacağı ən böyük islahedici risalət yerinə yetiriləcək. 
Ədalətli, fəzilətli dövlət hakimlik edərək dünyanı haqq-ədalət-
lə dolduracaq.
Məhdəviyyət əqidəsinin ziddinə sövdələşmə
Fəsad çıxarmamışıq. Biz bu bəhsləri yazırıq ki, orada qədim 
və müasir formada Məhdəviyyət əqidəsinin ziddinə sövdələş-
miş xəbis hərəkat var. Bəzən siyasi, bəzən isə  ikri xarakter alır. 
İslam ümmətinin inancı barədə onun əleyhinə iş görməyi hə-
dəfə  alıb.  Habelə  İslam  cəmiyyəti  içərisində  pozitiv,  optimist 
ruhiyyəni, iman şöləsini məhv edib öldürməyə çalışır. 
Məhdəviyyət məsələsinin əleyhinə əlbir olmuş xəbis mər-
hələlərdən  biri  xüsusi  məzhəbi  çərçivədə  hücuma  keçməyə 
təşəbbüs göstərmək və onu şiələrin xurafat əqidəsindən say-
maqdır...  İnanırıq  ki,  bu  sövdələşmə  öz-özünə  baş  verməyib. 
Əksinə, bu, eyni vaxtda olan siyasi və ideoloji sövdələşmədir. 
Bunun arxasında İslamla düşmənçilik edən beynəlxalq kəş iy-
yat durub. Habelə muzdlu və şübhəli əllə nüfuz etməyə çalışır.
Çox  inanırıq  ki,  Məhdəviyyət  əqidəsində  qarşılaşdırılan 
elmi bəhs onun həqiqətini ortaya çıxarıb İslamın əsaslarından 
olmasını isbat etmək, yalnız bir məzhəbə aid edilməsini rədd 
etmək naminə qüdrəti çatan tək elmi metoddur. Bu səbəbdən 
qarşılaşdırma bəhsini xüsusi diqqət üçün göz önündə tutulub. 
Qarşımızdakı bu bəhslər Məhdəviyyətin orijinallığını, ona iman 
bəsləməyin İslam  irqələri arasında əsaslı olmasını dəstəkləyir. 
O  həddədir  ki,  Məhdəviyyətin  əsası  barədə  şübhəyə  düşmək 
aksiom və ana qanunlar barədə şübhəyə düşmək halına çev-
rilib. Belə ki, bunu nə ağıl təsdiqləyir, nə də ürf. Məsələ barədə 
ikri sapqınlıqlar və ifratın isə heç bir elmi çəkisi yoxdur... Alla-
ha həmd olsun ki, intizarı çəkilən Mehdi (əleyhissəlam) barədə 
əqidənin əsası üzərində İslam  irqələrinin yanında dəlillər çox, 

---

15
Məhdəviyyət haqqında nəzərlər
sübutlar  genişdir.  Odur  ki,  Məhdəviyyətə  İslamda  önəmli  bir 
şən olaraq hörmət edin. Onu yüngül saymaq və ya inkar etmək 
caiz deyil.
Müqarinədəki metodumuz
Müxtəlif İslam  irqələri yanında Məhdəviyyət barədə araş-
dırmamız tarixi incələmək üzrə tədqiqatı, elmi təhlil obyektiv 
şəkildə özündə əhatə edir. Hansı ki, dəqiq müasir mənaları ilə 
yaxın dinlərin elmi həqiqət və əsasından sayılır. Bizim tədqiqa-
tımız təqlid baxımından tutuşdurmaq metoduna əsaslanmır.
2
 
Əksinə, biz tənqidi təhlil metoduna etimad bəsləmişik. Hansı ki, 
İslam düşüncəsində dinlərin təqdiqat metodlarından biri he-
sab olunur. Həmçinin öz tədqiqatımızda intizarı çəkilən Mehdi 
barədə təsəvvürlərində hər bir  irqəni aydın şəkildə ayıraraq 
işıqlandırmışıq.  Biz  onların  əsas  qaynaqlarından  məlumatlar 
əldə etmişik (Bu qaynaqlar  irqə alimlərinin əsərləri və onların 
ikri miraslarıdır). Bu məlumatlar başqalarından nəql olunma-
yıb.  Sonra  isə  məlumat  və  təsəvvürləri  müqarinə,  müzakirə, 
bəhs və elmi aydınlatmaya çıxarırıq (bu metoda tabe edirik). 
Biz  düşüncənin  mənşəyi,  onun  inkişafı,  hər  bir  nəzəriyyənin 
məziyyət və xüsusiyyətlərini araşdırırıq. Həmçinin müxtəlif te-
zislərin təmərküzləşdiyi əsaslar, aralarında ən başlıca ittifaq və 
ixtila ların yönlərini tədqiq edirik. 
Biz məzhəbin əsas sütunlarından sayılan, tam nəzər olmuş 
hər bir tezisə ümumi şəkildə nəzər salmışıq. Belə ki, bu nəzəri-
miz tezisin tarixi nəticələrinə əsaslanmayıb.  Biz məktəblər və 
müxtəlif metodlar arasında müqayisə metodunu seçmişik.
3
 İki 
2
  Şeyx  Mehdi  Həmd  əl-Fətlavinin  “İslama  aid  şiə  və  sünni  düşüncəsi  ara-
sında qarşılaşdırma metoduna uyğun tədqiqatda intizarı çəkilən Mehdi ilə 
birlikdə” adı altında bəhsləri ehtiva edən kitablar. Hicti tarixilə 21/6/1416. 
Burada intizarı çəkilən Mehdi mövzusu haqqında şiə və sünni arasında ide-
oloji və tarixi yekdillik, ixtilaf mövqelərini ehtiva edən bəhsləri əhatə edir.
3
 Müqarinənin iki məktəbi var:
Qərb məktəbi: Dinlər arasında müqayisə baxımından qərb düşüncə və me-

---

16
Müctəba Sadət
və ya daha artıq tezis arasında müqayisə, ya həmin tezislərlə 
birbaşa tanışlıq və xarakterizə məqsədi daşıyır, ya bunu aşaraq 
daha düz və doğru tezis seçməyə imkan yaradır, ya da onların 
əsası  barədə  iman  və  doğruluğu  artırır.  Məhdəviyyət  bəhslə-
ri və müxtəlif tezislərin tədqiqatında hədə imiz müsəlmanla-
rı  bir-birinə  yaxınlaşdırmaq,  müxtəlif  nəzəriyyələr  arasında 
bənzərlik  və  fərqliliyi  seçmək,  təsəvvürlərin  doğruluğu  və 
yoxluğunu  tanımaq,  yəqinedici  dəlillərlə  Məhdəviyyətin  əsas 
həqiqətini üzə çıxarmaqdır. Habelə fərqləndirmə və müqarinə 
yolu ilə biz İslam əqidəsinin əsasının doğruluğunu, həqiqətini 
və höccətinin qüvvəsini tanıya bilərik. Bundan əlavə, digər zəif 
tezis və nəzəriyyələri, onların təsəvvürünün zəi liyini, möhtə-
viyyatının axsaqlıqlarını və əsaslarının qeyri-stabilliyini ayırd 
edə bilərik.
Tədqiqatdakı hədəf
Öncədən etiraf edirəm ki, bu bəhslər – İslam  irqələrinin 
düşüncəsində intizarı çəkilən Mehdi – son dərəcə müxtəsərdir. 
O,  belə  bir  sadə  tədqiqat  yazısına  səbəb  olub  arxasındakı  ali 
hədə i üzə çıxarmağa çalışır. Müqayisəli tədqiqatlardan ümid 
bəslənilən fayda elə budur. Habelə İslam məzhəblərini bir-bi-
rinə yaxınlaşdırmaq üçün ən böyük amillərdən biri sayılır. Xü-
susilə, iltifat ruhu daşıyan qələmlərlə yazdıqda, ehtiram baxışı 
ilə başqa  irqələrin nəzərlərinə nəzər saldıqda, müxtəlif mək-
təblər və  irqələri alçaldıb tək ir etməkdən uzaq durduqda bu 
aydın görünür.  Müsəlmanları birləşdirməyə şiddətli istək, İs-
lam və müsəlmanların məsləhətlərinə yönəlik dərin nəzər sal-
todu yalnız müxtəlif dinləri, onların xarakterizəsini tanımaq istəyir. Bunda 
hədəf isə bütün dinlər arasında bərabərlik yaratmaqdır. Burada isə pislik 
və təhlükə vardır.
İslam məktəbi: Din və məzhəblər arasındakı müqayisədə İslam düşüncəsi 
və metodu müqarinənin nəticələrindən biri kimi, bir dinin başqası, yaxud 
bir düşüncənin digərindən üstün etməyə çalışır.

---