26
Wstęp
lizuję funkcjonowanie paradoksów na poziomie o stopień wyższym,
czyli na poziomie sprzecznych obrazów poetyckich. Analizy i inter‑
pretacje koncentrują się na opisie jednego tylko tomiku, praktycznie
niezauważonego przez krytykę literacką, a inspirującego refleksję
wywołaną ukazaniem motywu Ziemi Świętej jako doświadczenia
w świetle skonfliktowanych religii: islamu, judaizmu i chrześcijań‑
stwa. Taki sposób mówienia o świecie wzmacnia konfrontatywne
zestawianie tego, co dawne i sakralne w Ziemi Świętej, z tym, co
w niej współczesne i profaniczne.
Uzupełnieniem paradoksu na poziomie elementarnych środków
językowych oraz na poziomie alternatywnych obrazów na styku
kultur jest analiza tekstów o najwyższej złożoności, w których para‑
doks służy zestawieniu sprzecznych porządków świata — metanar‑
racjom. Ten analityczno -interpretacyjny rozdział książki poświęcam
Paradoksom poetyckich porządków świata — Judaszowi w wierszach Wac-
ława Oszajcy. Prezentowany rodzaj paradoksu występować będzie
często w funkcji polemicznej względem tradycji Kościoła katolic-
kiego, Pisma Świętego, potocznego myślenia czy schematów tkwią‑
cych u podstaw powszechnych wyobrażeń.
Nie interesuje mnie więc modelowa interpretacja paradoksu,
jeżeli w ogóle taka istnieje. Omawiając te trzy różne fenomeny twór‑
cze, próbuję raczej przedstawić różnorakie oblicza paradoksu w całej
jego rozpiętości. Z jednej strony ukazuję paradoks jako trop styli‑
styczny, który może się objawić na wszystkich poziomach dyskursu:
na poziomie elementarnym — kilku leksemów czy zdania, które
stanowią z kolei budulec narracji opartej na tropach o wyższym
stopniu organizacji i obrazowania poetyckiego. Z drugiej strony
kładę nacisk na stopniowalność paradoksu, przechodząc od para‑
doksów jawnych (widocznych), możliwych do uchwycenia przez
każdego członka danej wspólnoty wartości, do takich sformułowań,
które mogą, lecz nie muszą, być paradoksami, czyli do paradok‑
sów względnych, subiektywnych, odkrywanych w trakcie interpre‑
tacji. Możliwość postrzeżenia jakiejś relacji jako paradoksu zależy
od charakterystyki danej wspólnoty, a więc od biograficznego, kul‑
turowego oraz historycznego otoczenia, w którym są umieszczeni
zarówno tekst, jak i czytelnik, ale także od subiektywnego herme‑
neutycznego bagażu doświadczeń, autobiograficznego paktu, który
w przypadku twórczości kapłańskiej okazuje się czynnikiem decy‑
dującym o charakterze tytułowej poezji paradoksów.
A
braham 103, 108, 113, 119—121
Abramowicz Maciej 37, 71
Abramowiczówna Zofia 40
Adam 136
Adamowicz Leszek 63
Adamowski Jan 102
Aduszkiewicz Adam 32
Afrodyta 54
Aion 138
Allah 116, 142, 143
Antoni, św. 84
Anusiewicz Janusz 116
Apresjan Jurij D. 31
Arystoteles 31, 41
Augustyn, św. 136, 156, 172
B
achelard Gaston 83, 91
Bagłajewski Arkadiusz 100
Baka Józef 68
Bakuła Kordian 34, 87, 163
Balcerzan Edward 12, 13
Balthazar Hans Urs von 66, 158
Bandrowska-Wróblewska Jadwiga
9
Bańka Józef 142
Baran Bogdan 19
Baran Józef 59
Barańczak Stanisława 12, 37
Barth Karl 49, 65, 79
Bartmiński Jerzy 41, 133
Bartoszyński Kazimierz 99
Bauman Zygmunt 102, 142
Bącała Marta 95, 96
Beckett Samuel 33
Beckson Karl 46
Bednarz Michał 100
Bejze Bohdan 89
Belczyk Arkadiusz 113
Benson Robert Hugo 37, 66
Benton Maude 38, 39
Bertrand Denis 37, 71
Bianchi Enzo 37
Bieda 54, 55
Biedka Eugeniusz 59
Biela Jan 132
Bielawski Józef 142
Bieńkowski Zbigniew 89
Bierdiajew Nikołaj 49
Biser Eugen 170
Błaut Sławomir 37
Błoński Jan 35, 56
Bogdański Aleksander 103
Bogołębska Barbara 96
Bolecki Włodzimierz 13, 64
Bonawentura, św. 172
Bonowicz Wojciech 70, 156
Borges Jorge Luis 33
Borkowska Małgorzata 95, 96
Bóg 9—11, 18, 23, 31, 34, 50, 51,
53, 56, 59, 61—67, 69, 70, 73, 99,
102, 103, 105—107, 109, 115, 117,
119, 120, 124, 127, 133—137, 139—
Indeks osobowy
192
Indeks osobowy
142, 146, 147, 149—151, 156—160,
162—165
Brogowski Leszek 83
Brooks Cleanth 12
Brückner Aleksander 70
Bruner Jerome S. 38, 39
Bucci Cristina 103
Budzik Stanisław 66
Bujak Adam 99
Bułgakow Sergiusz 158, 159
Burzyńska Anna 173
C
ała Alina 146
Campenhausen Hans Freiherr von
48
Caramore Gabriella 37
Chapska Joanna 37
Chardin Pierre Teilhard de 91, 132
Chlebda Wojciech 37
Chmielowski Piotr 45
Chojnowski Zbigniew 14
Chomsky Noam 125, 126
Chrapek Jan 20
Chrząstowska Bożena 10, 11, 14—
18, 23, 126, 132, 164, 172
Chrystus Jezus 9, 18, 62, 65, 83, 88,
103—108, 110, 113, 114, 116—118, 122,
128, 132, 135—137, 142—147, 150—
154
Cieślak Robert 59, 60, 115, 132
Coates Paul 37
Crashaw Richard 33, 95
Cupitt Don 163
Czapliński Przemysław 134
D
amrot Konstanty 60, 96
Dawid 117
Dąbrówka Andrzej 41
Derrida Jacques 53, 173
Descouvemont Pierre 37, 66
Dinkler Erich 48
Długosz Cezary 150
Doda Agnieszka 32, 163
Dolecki Zbigniew 10, 60
Donne John 33, 95
Doroszewski Witold 43
Dostatek 54, 55
Dostojewski
Fiodor 33
Drajewski Stefan 14
Duch Święty 139
Duffy Charles 46
Dybciak Krzysztof 15, 16
Dziekan Marek M. 110
E
id Camille 120
Efron 121
Eliade Mircea 99, 105, 167
Eliot Thomas Stearnes 13
Elżbieta, św. 111, 112
Eros 54, 55
Etchegaray Roger 154, 155
Evdokimov Paul 139
F
eiler Bruce 119
Feliksiak Elżbieta 13
Festugiere André Marie Jean 64
Fiałkowski Tomasz 174
Fiut Aleksander 59, 60, 86, 173
Franaszek Andrzej 174
Franciszek, św. 59
Frankiewicz Małgorzata 76
Frankiewicz Stefan 97
Freud Sigmund 100
Friedrich Hugo 13
G
adacz Tadeusz 107, 122
Gadamer Hans-Georg 19—22
Ganz Arthur 46
Geller Ewa 41
Genette Gérard 70, 100
Geyer Paul 30, 33, 86, 126
Giebułtowicz Jacek 76
Giffen 29
Girard René 122, 156
Gloge Gerhard 48
Głowiński Michał 32
Goethe Johann Wolfgang von 124,
156
Gomulicki Juliusz Wiktor 35
Gorzkowski Albert 47