9
9
iran aşıqlarının dastanları
dastanlardan bırını müasır Aşıq şerınə və dastanına
çövürmüşəm.onu sızın qulluğuza çatdıracı-yam .o hansı
dastandı.(ulaş oğlu salur qazanın övünün talanması) bu
dasta-na Qaracuq Çobanın dastanıda deyrlər.dədə qurqud
belə yazıb. oğuz türklərının xanlarının xanı bayundur
xanıdı . bayındırxanın təkcə bir qızı varıdı.(uzun boylu
burla xatun)adlı .burla xatun həddı buluğa gəlmışdı.
və bu tərəfdəndə oğuz elındə bir oğlan varıdı igıdlıgınə
görə ağıl kamalına görə gözəllıgınə görə bütün oğuz
türklərı onu barmağınan göstərərdılər.o kimidı (Ulaş oğlu
salur Qazan) o zaman oğuz türklərının adət ən-ənəsınən
qazan xan burla xatunla hayat qurdular. Aşıq dılı yurək olar
.bu vəslətdən bir il ötəndən sonra bu ailədə bir oğlan uşağı
dünyaya göz açdı.ataların bir sözü var deyblər ((dövlətdə
dəvə övldda nəvə)) şirin olar.oyuduku bayındır xanın
dərısınə sığmırdı. Tez xəbər verdı bütün xanlar xaqanlar
gəldılər.məclıs quruldu yemək içmək çal- çağir səsı aləmı
bürümüşdü. xanlardan birı qalxdı dedı xan sağ olsun hər
məclısın munasıbətın olduğunu dıyədin ama bu məclısın nə
munasıbətə qurulmasını demədun. bayındırxan dedı mənım
nəvəmln ad qoyma məclısıdı. Xanlar dedılə xan adı nə
olacaq. Bayıdırxan dedı adinı dədəqurqud gəlib qoyacaq.
Və bu zaman dədəqurqud qopuz əldə məclısə gırdı. Hamısı
ayağa qalxdı. Dədəqurqud dedı oturun camaat.camaat
oturandan sunra dədəqurqud göturub görək oğlabın adinı
nə qoyur . tərəfindən bız dıyək sızə can sağliğı....................
Ulu tanrım elımızə
igıd bir evlad verıbdı
bayındıra şırın nəvə
Qazana qanad verıbdı
10
10
iran aşıqlarının dastanları
tural dedım köz eşqınə
Halal çörək duz eşqınə
Yaradanım öz eşqınə
Ağzımıza dad verıbdı
Dədə qurqud qopuz əldə
Söz söyləyb bizım dıldə
Boy boylayıb bütün eldə
Igıdlərə ad verıbdı.
.bəlı dədə qurqud oğlanın adinı tural qoydu tural
böyüməkdə olsun bayundurxan qocalmaqda. Bayudurxan
baxdıkı kürəkənı salur qazan igıdlıkdə ədalətdə uzaq görən
sıyasətınə görə oğuz elındə hamıdan üstündü.qazan xanı öz
yerinə qoydu .qazanxanın ağlının kamalının gücünə görə
oğuz türklərının günü – gündən ilı - ildən gözəl keçırdı.
Qazan xan əmır vermışdı hər il bütün oğuz- xanları bir yerə
yığışardılar. Və qazan xanı hər əhvalatdan xəbərdar
olardı.qazan xan əmır verdı bu il xanlar gələndə özüynən
hərə öz mahalının qəhramanlıq göstərən igıdlərınıdə
gətirsin olara mal və mülk bağışliyacıyam. Bu adətə görə
Qazan xan əmır verdı bir düzdə 90 dənə ucu bucağı
görünmüyən ipək çadırlar qurdular.oğuz xanları bir-bir
gəldılər hamı cəm oldü.yemək içmək çal çağır səsı aləmi
bürümüşdü. bu çal-çağir 3 üçgün davam etdı. buzaman
qazan xan bir hay saldı xanlar bir yığışın.yığışdılar qazan
xan Dedı xanlar yeyıb yatmaqdan bövrümüz durmaqdan
belımız ağrıdı .Durun atlanın bir neçə gündə (ala dağa)
11
11
iran aşıqlarının dastanları
şıkara çıxacıyıq. Xanlar atlandı. Bu zaman 6 ərkək
dərısındən kürkü olan yenə topuğuna çatmıyan 3 qoç
dərısındən tıkılən papaği genə qulağını örtmüyən. Qazan
xanın dayısı (Oruz qoca )qazan xanın qabağını kəsdı. Dedı
bütün xanları götürüb şıkara çıxırsan orduya düşmən gəsə
kım qabağında dayanacaq?
qazan xan dedı oğlum oğlum başında igıdlərınən. Uzun
boylu Burla xatun başında kənızlərıynən .bular aladağa
şıkara çıxdılar. sızə xəbər verım çuğuldan. Oğuz türklərının
yağı düşmənı olan (şovkəllı məlıkə) xəbər apardı kı ay evın
yıxılsın nə oturubsan. oğuz xanları hamısı bırlıkdə şıkara
çıxıblar. Şovkəllı məlık bu firsətı əldən vermıyıb. 12 mın
selahlı kafirınən gecənı arıya salıblar oğuzların ordusuna
hucum elədılər.Yuxuda Qazan xanın oğlu turali başında
igıdlərıynən.qollarını bağladılar burla xatunu başında
kənızlərıynən. Qazan xanın qoca anasını bütün qızları
gəlınlərı qolu bağlı əsır apardılar .sürü – sürü qızıl
dəvələrın dəstə-dəstə laçın atların. Nə kı qızıl ləl-cəvahır
qıymətdə ağır çəkıdə yüngül nəkı varıdı qənıymət götürüb
qalan çar-çadırada od çəkıb getdılər. bular getməkdə
olsunlar . sızə xəbər verım Qazan xandan. Yatmışdı
dəhşətlı bir yuxu gördb. dik qalxdı. Gecənın aləmındə
qaçıb qardaşı (Qaragünə)nı oyatdı. qardaş nə yatıbsan.
Qaragünə dedı qardaş nə olub Qazan xan dedı yuxuda
gördüm oğuz ellərının üstünü Qara bulud alıb o buluddan
alov yağır. əlim bıləgımə qədər qızıl qan içındədı.ovcumun
içındən tərlan quşumu alıb aparılar. saçlarımı boynuma
doluyub mənı boğullar. Qardaş.Qazan xan dedı qardaş bu
yuxunu mənə yoz. Qaragünə başını buladı.Qazan xan dedı
nə var qardaş bu yuxuda? Qaragünə qopuzunu götürüb