27
m
əcburi tədbirlərindən istifadə edirlər.
İçtimai təşkilatların hüquqi səlahiyyətləri onların
hüquqyaradıcı, hüquqicraedici və hüquqmühafizəedici fəaliy-
y
ətlərində həyata keçirilir.
İctimai təşkilatların hüquqyaradıcı fəaliyyətləri, onla-
rın hüquqi normaları müəyyən edən hüquqi aktlar vermə-
sind
ə özünü göstərir. Bu kimi hüquqi aktları ictimai təşki-
latlar ya müst
əqil və ya da dövlət idarəçliyi orqanları ilə bir-
likd
ə qəbul edirlər.
İctimai təşkilatların hüquqicraedici fəaliyyətləri onla-
rın hüquqi aktları ya müstəqil və ya idarəçilik orqanları ilə
birlikd
ə icra etmələri ilə izah edilir. (Məsələn: həmkarlar
ittifaqının sanatoriya-kurort idarəçiliyi, bədbəxt hadisənin
müst
əqil təhqiqatı və s.).
İctimai təşkilatların hüquqauyğun fəaliyyəti - nəzarət
f
əaliyyəti prosesində həyata keçirilir. Həmkarlar ittifaqının
texniki inspektorları, ictimai nəzarətçilər hüquqqoruyucu
s
əlahiyyətlərə malikdilər.
3.C.
İctimai təşkilatların fəaliyyətlərinin dövlət tərəfindən
nizama salınması
Dövl
ət ictimai təşkilatların hüquq və səlahiyyətlərinə
geniş təminat verir. Bu təmınat aşağıdakılardan ibarətdir:
1)Dövl
ət orqanları ictimai təşkilatları dövləti vəzifə-
l
ərin həyata keçirilməsi işinə cəlb edirlər;
2)İdarəçilik orqanları ictimai təşkilatların təkliflərini
n
əzərə almalı və qanuni tələblərinə əməl etməlidirlər;
3)Dövl
ət orqanları ictimai təşkilatların normal fəaliy-
y
əti üçün şərait yaratmalıdırlar;
4)İctimai təşkilatın qanuni tələblərinə əməl etməyən və
onlarla hesablaşmayan vəzifəli şəxslər məsuliyyətə cəlb edi-
lir;
28
5)İctimaiyyətin qanuni tələblərinə əməl etməyən
v
ətəndaşlar məsuliyyət daşıyırlar;
6)Bir sıra hallarda ictimai təşkilatlara dövlətin məcburi
t
ədbirlərini tətbiq etmək səlahiyyəti verilir;
7)Dövl
ət orqanları ictimai təşkilatların qanuni aktlarını
icra etm
əlidirlər və;
8)İctimai təşkilatlar dövlət orqanlarının vəzifəli şəxs-
l
ərinin qanunsuz hərəkətlərindən şikayət etmək hüququna
malikdirl
ər.
Prokurorluq v
ə Məhkəmə orqanları ictimai təşkilatların
hüquq v
ə səlahiyyətinə toxunanlara qarşı mübarizə aparmalı-
dırlar.
İctimai təşkilatların fəaliyyətinin dövlət tərəfindən
nizama salınması onların nüfuzunu artmasına və ictimai həya-
tımızın bütün sahələrində fəal iştirak eləmələrinə geniş təmi-
nat yaratmalıdır.
4.V
ətəndaşlar
4.A.V
ətəndaşların inzibati-hüquqi statusunun
əsasları
V
ətəndaşların hüquq və vəzifələri, onların hüquqlarına
veril
ən təminat - bütün bunlar birlikdə vətəndaşların hüquqi
statusunu t
əşkil edir. Vətəndaşların hüquq və vəzifələrini
mü
əyyən edən əsas hüquqi akt Azərbaycan R. Konstitusiyası
v
ə digər hüquqi (o cümlədən, beynəlxalq) aktlardır.
İnzibati qanunvericilik vətəndaşların dövlət idarəçiliyi
il
ə əlaqədar hüquq qabiliyyətlərini və həmin hüquqlarını
h
əyata keçirmə qabiliyətlərini (fəaliyyət qaliliyyətlərini)
mü
əyyən edir. İnzibati qanunvericilik, habelə vətəndaşların
dövl
ət idarəçiliyi sahəsində yaranan cavabdehliyini, o cümlə-
d
ən, vəzifəli şəxslərin cavabdehliyini, vətəndaşlarla idarəçilik
29
aparatları arasındakı münasibətləri də nizama salır.
V
ətəndaşların inzibati hüquq qabiliyyəti onların ana-
dan olmaları ilə yaranır və vəfatı ilə ləğv olunur. Vətəndaş-
ların inzibati hüquq qabiliyyəti dedikdə, onların inzibati
hüquq normaları ilə nizama salınan və inzibati hüquq müna-
sib
ətlərində iştirak etmələri üçün labüd olan hüquqlarını başa
düşməliyik. İnzibati hüquq qabiliyyətinin həcmi vətəndaşların
dövl
ət idarəçiliyindəki hüquqi vəziyyətlərinin dairəsi ilə
mü
əyyən edilir.
V
ətəndaşların inzibati hüquq qabiliyyəti onlardan alına
bilm
əz. Hüquq qabiliyyətindən könüllü imtina etmək də ol-
maz. Hüquq qabiliyy
ətinin dairəsi yalnız dövlət tərəfindən
genişləndirilə və ya məhdudlaşdırıla bilinər.
V
ətəndaşların inzibati hüquq qabiliyyəti onların
inzibati f
əaliyyət qabiliyyəti üçün başlıca əsasdır. İnzibati
f
əaliyyət qabiliyyəti dedikdə, vətəndaşları öz hərəkətləri ilə
hüquq v
ə vəzifələr daşımaq qabiliyyətinə malik olması başa
düşülür. İnzibati fəaliyyət qabiliyyəti yaş həddi ilə əlaqədar
yaranır. Bir sıra hallarda fəaliyyət qabiliyyəti təhsil ilə
əlaqədar olaraq yaranır.
İnzibati hüquq münasibətlərinin yaranmasında hüquqi
faktların təsiri vacibdir. (Məsələn: şəxsiyyət vəsiqəsi almaq
üçün 16 yaş, hərbi xidmət üçün 18 yaş, Prezident seçilmək
üçün ali t
əhsil).
Dövl
ət idarəçiliyi orqanları ilə vətəndaşlar arasinda
aşağıdakı hallarda inzibati hüquq münasibətləri yaranır:
a)V
ətəndaş özünə məxsus olan hüquqlardan istifadə
ed
ərkən;
b)V
ətəndaş öhdəsinə düşən vəzifəni yerinə yetirərkən;
c)V
ətəndaş idarəçilik orqanları və onların vəzifəli
şəxslərinin qeyri-qanuni hərəkətlərindən şikayət edərkən;
ç)V
ətəndaş pozulmuş hüquqlarının bərpasını tələb
ed
ərkən və;
Dostları ilə paylaş: |