8
dəyişiklərə tez bir zamanda reaksiya verməyə imkan verir ki, bunun da nticəsində
güclü rəqabət şəraitinin yaranmasına gətirib çıxarır. Qəbul edilən strateji qərarın
effektivliyi toplanmış informasiyanın sağlamlığından və dəqiqliyindən asılıdır,yəni
informasıya nə qədər real və düzgün olarsa startegiyanın işlənməsi də,strateji
qərarların verilməsi də müəssisəyə bir o qədər müsbət təsir edər.Məsələn: gecikmiş
strateji qərarın effektivliyi olmur.
Üçüncü sualda isə strateji proses və onun elementləri olan missiya və strategiyanın
qiymətləndirilməsindən danışılacaq.Burada missiya,strateji görünüş,məqsədlərə nail
olma yolları əks ediləcək.Ümumiyyələ strategiya maliyyə və strateji məqsədlərə nail
olmanı göstərən ,məqəsədlər isə arzu olunan nəticələrdir.Qeyd edək ki,hər bir
müəssisədə strateji qərarları rəhbərlər verir və bir növü risk və məsuliyyət amilini öz
üzərinə götürürlər.Menecerlər xarici mühitdə baş verən dəyişiklikləri vaxtında
bimədikləri halda meəssisənin strategiyası müasir tələblərə cavab verməyə bilər.Buna
görə də menecerlər hər bir dəyişikliyi proqnozlaşdırmağı və yaxud vaxtında görməyi
bacarmalı .fəaliyyətdə olan strategiyada adekvat dəyişikliklər aparmağa qadir
olmalıdırlar.
Sonuncu və dördüncü sualda isə strategiyaların hansı məqsədə istifadə
edilməsi,istifadənin tətbiqi sahələri və hansı şəraitdə ehtiyac duyulması haqqında
geniş əks etdirilib.Burada həmçinin təyinatın sahələri də əks etdirilib Müəssisənin
strateji təyinatının hər bir idarəediciyə və işçiyə çatdırılması bu təyinatın özünün
müəyyən edilməsi qədər mühümdür.
Kurs
işində
danışacağımız
bu
prosesin
əsas
elementləri
məqsədlər,missiyalar,taktikalar və strategiyalardır.Bu qeyd etdiyimiz mövzuları
menecment və müəssisənin idarəedilməsi üzrə yüksək ixtisaslı professor və
dossentlərin kitablarından,elmi məqalələrindən götürmüşəm.Ümid edirəm ki,qeyd
olunan suallar kurs işində tam əhatə olunacaqdır.Sualların tərtib edilməsində
həmçinin internet məlumatlarından da istifadə etmişəm. nternet məlumatlarını
yalnızca xarici dildə olan məqalələrdən götürmüşəm.
9
Müasir şəraitdə təsərrüfat fəaliyyətinin səmərəli həyata keçirilməsi və perspektiv
inkişafının təmin edilməsi təşkilatlarda strateji idarəetmənin tətbiqindən,missiya və
məqsədlərin müəyyən edilməsindən,xarici və daxili mühitin tətqiq olunmasından və
baş verən dəyişikliklərin araşdırılmasından,alternativ strategiyaların seçilməsindən və
reallaşdırılmasından əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır. Strateji menecment müəssisənin
idarə edilməsi prosesinin ilkin mərhələsi olaraq idarəetmənin bütün funksiyalarını
özündə
ehtiva
edir.Yaxşı
strateji
idarəetmə
müəssisəni
gələcəyə
istiqamətləndirir,uzunmüddətli inkişaf istiqamətlərini və biznesdə öz mövqeyini
müəyyən eməyə imkan verir.Strateji idarəetmənin nəticələri müəssisənin bazarda
qazandığı mövqeyində və iqtisadi-maliyyə göstəricilərinin uzunmüddətli meyllərində
təzahür olunur.Təşkilatın strateji idarəedilməsi onun uzun müddətli inkişafının təımin
edilməsinin əsasıdır.Strateji idarəetmə təşkilatın missiyası,onun plan və
proqnozlaşdırılmasının, məqsədlərinin, strategiyalarının təsərrüfatçılıq metodlarının
və funksiyalarının yerinə yetirilməsi ilə bağlıdır.Strateji idarəetmə dedikdə təşkilatın
qarşısında duran məqsədlərə nail olmaq üçün spesifik strategiyaların işlənib
hazırlanmasına yənəldilən idarəetmə qərarlarının və praktiki hərəkətlərin məcmusu
başa düşülür.Strateji idarəetmə strateji səviyyədə təşkilatın idarə edilmsi problemləri
ilə əlaqədar olan əsələlərin geniş dairəsini əhatə edir.Strateji idarəetmə təşkilatda
ardıcıl işlənmiş kompleks prosesdir. Bu prosesin əsas vəzifəsi təşkilatlarda
yeniliklərin və dəyişikliklərin qaneedici dərəcədə təmin edilməsindən ibarətdir. Bu
prosesin əsas elementi kimi təşkilatın strategiyası çıxış edir.Bazar iqtisadiyyatı
şəraitində işləyən hər hansı firma öz məhsullarının vaxtında satışını daim mənfəət
təminatı kimi təmin etməyə çalışır. Bunun üçün o, a) bazarın konyunkturuna; b)
rəqabətə; c) özünün resurs imkanlarına adekvat olan uzunmüddətli fəaliyyət
proqramını işləyib hazırlayır.Bu cür proqram firmanın strategiyasını əks etdirir.
Strategiya – mövcud imkanlarla qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail olmaqdan ötrü
firmaya zəruri olan uzunmüddətli hərəkətlərin ümumiləşdirici modellərdir. qtisadi
təşkilata şamil edildikdə, bu, onun başlıca məqsədlərinin və bu məqsədlərə nail
olmanın əsas üsullarının məcmusudur. Firma fəaliyyət strategiyasını işləyib
10
hazırlayarkən, fəaliyyətinin ümumi istiqamətlərini müəyyən edir. Strategiyaya
müxtəlif təriflər verilir ama ən əsası aşağıdakıdır:
“Strategiya – bazarlarda mövqelə rin qazanılması,möhkə nlə nmə si və alıcıların
tə lə batlarının sə mə rə li surə tdə ödə nilmə si vasitə silə mə qsə dlə rə nail olmağ a
istiqamətlənmiş tədbirlərdən ibarət olan plandır” (12,28).
Strategiya anlayışı menecmentə hərbi sahədən gəlmişdir.Əvvəllər o,müəyyən
siyasətin həyata keçirilməsini və bunun üçün bütün mümkün vasitələrdən istifadə
edilməsini əks etdirirdi.Menecment baxımından bu uzunmüddətli vəzifələrin həllinə
və uzunmüddətli planların hazırlanmasına yönəlmişdir.Bu halda strategiya
dedikdə,əsas etibarilə resursların və malların böyük kütləsinin idarə edilməsi başa
düşülür.XX əsrin 70-ci illərinin ortalarından rəqabətin təzyiqi artmış və təşkilatlar
malların böyük kütləsinin idarə edilməsində tədricən aralanmış,onların strategiyaları
isə bir neçə növə parçalanmışdır.Strategiyanın hərfi mənasın gəldikdə isə,strategiya
yunan dilindən tərcümədə “strategos” sözündən götürülüb.Birinci hissə olan
”stratos” sözü “ordu”,”aqo” isə idarəetmə mənası kimi “aparıram”,lüğəti mənasına
görə isə “general.sərkərdə məharəti”,”hərb sənəti”deməkdir.Deməli,strategiya
“ordunun idarə olunması”,”generalın müharibə aparma məharəti”,”generalın ustalığı”
və s. kimi başa düşülür.Lakin hərbdə çox işlədilən “strateji mövqe”,”strateji
uğur”,”strateji yüksəklik”,”strateji əməliyyat”,”strateji baxımdan çox əlverişli gediş”
və bu kimi onlarca söz olduğuna görə,bu söz iqtisad elmində də əhəmiyyətli termin
kimi idaretmədə işlədilməlidir. Hərbi terminologiyanın idarə edilməsində görünür,
sahibkarlığın döyüş xarakterini bir daha təsdiq edir. Bu terminin hərbi mənşəli olması
təsadüfi deyil, çünki məhz strategos Makedoniyalı sgəndərə bütün dünyanı zəbt
etməyə imkan vermişdir.Bu günkü dövrdə elə məhz strategiya vasitəsilə təşkilatların
səmərəli idarəedilməsi həyata keçirilir. Bütövlükdə strategiya dedikdə strateji
məqsədləri əldə etmək üçün işlənib hazırlanmış ali proqram başa düşülür.Strategiya
idarəetmənin və planlaşdırmanın alt sistemidir. Strategiya təşkilatın məqsədlərinin
formalaşdırılmasını, onun həyata keçirilməsini, təşkilatın artımını, inkişafını təmin
edir və iqtisadi cəhətdən möhkəmləndirilməsinə yönəlir.
Dostları ilə paylaş: |