106
Əlavələr
Bank risklərinin idarəolunması prosesini daha dərində ifadə etmək üçün əlavə
cədvəl, qrafik və dairəvi diaqramlar təqdim edirəm.
Risklərin eyniləşdirilməsinə dari cədvəl :
Riskin növü
Riskin zonası
Kredit riski
Borc alanın kredit ödəmə qabiliyyətinin aşağı salınması
Kredit portfeli keyfiyyətinin pisləşməsi
Müddəti keçmiş əsas borcun və faiz ödəmələrinin meydana gəlməsi
Problemli ssudaların meydana gəlməsi
Işgüzar risk faktorlarının yaranması
Borc ödənişi mənbələrinin etibarsızlığı
Balanslaşdırılmamış pula
çevirmə riski
Daha uzunmüddətli aktivlərin örtülməsi üçün qısamüddətli resurslardan
istifadə
Aşağı səviyyəli nəğd pul aktivlərinin yüksək tələbata malik olan
resurslarla örtülməsi
Faiz riski
Göstərilən dövrdə faiz tariflərinin dəyişməsinə həssas olan Bank aktivləri
və passivlərinin dərəcə və müddətləri arasında uyğunsuzluq
Bankın aktiv və passiv əməliyyatları üzrə faiz fərqinin aşağı düşməsinə
səbəb olan faiz tariflərinin dəyişilməsində proqnozlaşdırılan uyğunsuzluq
Bankın aktiv əməliyyatlarının ayrı-ayrı növləri üzrə faiz fərqinin aşağı
düşməsi
Tariflər üzərində cəlb olunmuş resurslar üzrə bu resursların
yerləşdirilməsi ilə əlaqədar faiz tariflərinin yüksəldilməsi
Gəlirliyin itirilməsi riski
Reursların real qiymətlərinin artımı
Mənfi faiz fərqinin ixtisar olunması və ya meydana gəlməsinə gətirib
çıxaran yüksək çevrilmə qabiliyyətinə malik olan aktivlərin örtülməsi
üçün stabil və ya nisbətən uzunmüddətli resurs hissələrinin istifadəsi
Işləməyən aktivlərin payı
Səmərəsiz məhsullar
Mənfəət əldə etməyin qeyri-stabil mənbələri
Ə
məliyyat riski
Bank sahəsində kifayət qədər ixtisasa malik olmayan heyət tərəfindən
yerinə yetirilən yeni bank əməliyyatları
Bank fəaliyyətinin ayrı-ayrı istiqamətlərinin proqram təminatının qeyri-
kafi istifadəsi
Qanunvericiliyin və Milli Bankın tələblərinə müvafiq olmayan Bank
fəaliyyətinin istiqamətləri
Ixtisaslı kadrların və daxili reqlamentlərin olmaması
Aşağı keyfiyyətli daxili nəzarət
Ixtisassız kontragentlərlə əməliyyatlar
Kredit portfeli və onun keyfiyyəti anlayışını izah edən cədvəl:
Kredit portfelinin fundamental
xüsusiyyətləri
Kredit portfeli keyfiyyətinin
qiymətləndirilmə meyarları
Kredit riski
Kredit riskinin dərəcəsi
Pula çevirmə qabiliyyəti
Pula çevrilmə dərəcəsi
Gəlirlik
Gəlirlik səviyyəsi
107
Fərdi kredit riskinin idarə olunması prosessini izah edən cədvəl:
Idarəetmə
sisteminin
elementi
Məhsul riski
Borclunun riski
Riskin
eyniləşdirilməsi
Işgüzar risk faktorlarının aşkar
olunması
Müddəti keçmiş ödəmələrin
meydana çıxması
Təminatın vəziyyətində dəyişiklik
Kredit-vermə tədbirinin sona
çatması üçün əlavə kreditə ehtiyac
Limitin və ya kredit xəttinin
natamam mənimsənilməsi
Məhsullar üzrə faiz fərqinin aşağı
düşməsi
Valyuta məzənnələrinin
arzuedilməz dəyişikliyi və s.
Borclu və onun fəaliyyəti barədə mənfi
informasiya
Borclunun gəlişi zamanı onun cari fəaliyyətinə
dair prinsipial məzəmmətlər
Menecer dəyişikliyi
Borclunun yarım-firmalarının iflasa uğraması
Borclunun - fiziki şəxsin – peşə nüfuzunun
dəyişməsi
Işə götürənin maliyyə vəziyyətinin pisləşməsi
Borc verən banka etibarın dəyişməsi
Digər kreditorlar tərəfindən kreditin təqdim
olunmasına imtina və s.
Risk dərəcəsinin
qiyməti
Işgüzar risk qiyməti
Borcun ödənilməsi mənbəyinin
qiymətləndirilməsi
Ə
sas borcun və faizlərin ödənilməsi
qaydasının qiymətləndirilməsi
Açıq valyuta mövqeyinin
qiymətləndirilməsi
Proqnozlaşdırılan və kifayət edən
faiz fərqi müvafiqliyinin
qiymətləndirilməsi və s.
Borclu hüquqi şəxsin kredit ödəmə
qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi :
Maliyyə əmsalları sistemi əsasında
Pul axınının analizi yolu ilə
Menecment əsasında
Xarici mənbələrdən informasiya alınması
ə
sasında, eləcə də müştərinin yoxlanması yolu
ilə
Fiziki şəxsin kredit ödəmə qabiliyyətinin
qiymətləndirilməsi:
Anketləşdirmə əsasında
Skorrinq sistemi əsasında
Kredit tarixini öyrənə əsasında
Ödəmə qabiliyyəti göstəriciləri əsasında
Riskin
monitorinqi
Bankın ayrı-ayrı məhsullarının
monitorinqi üzrə öhdəliklərin
bölünməsi
Məhsulun kontrol risk göstəriciləri
dinamikasının təyin olunması və
izlənməsi :
Məhsul və xidmətlər qrupu üzrə
faiz fərqi
Kredit riskinin iqtisadi normativləri
Kredit və depozitlərin nisbəti Kredit
ssudalarının növləri və kredit
vasitələri üzrə kredit məhsullarının
diversifikasiya dərəcəsi
Kreditvermə limitləri və həmcins
kredit əməliyyatları üzrə limitlərə
riayət
Problemli ssudalarla iş
Ssudalar üzrə ziyanların örtülməsi
üçün lazımi miqdarda rezervlərin
yaradılması
Ssudaların verilməsi, faizin
formalaşması üçün kredit
proseduruna və fərdi hüquqa dair
daxili nizamnamələrin işlənib
hazırlanması
Ayrı-ayrı borclular qrupunun risk monitorinqi
üzrə bölünməsi
Borclunun kontrol risk göstəricilərinin
dinamikasının təyin olunması və izlənməsi:
Borclunun kredit ödəmə qabiliyyəti üzrə
göstəricilər
Bir qrup borclu qrupuna təqdim olunan
kreditlər üzrə limitlər
Borcluların fəaliyyət xarakteri, mülkiyyət
forması, sahə və regional mənsubiyyəti üzrə
diversifikasiya dərəcəsi.
Bankın borclulara dair standart tələblərinin
işlənib hazırlanmsı
Təminat, onun differensiasiya fərqi və onun
keyfiyyətinə nəzarəti üzrə tələblərin işlənib
hazırlanması
108
Yerləşdirilmiş depozitlər seqmenti və Banklararası kredit risklərinin idarə olunması
prosessini izah edən cədvəl:
Idarəetmə mərhələsi
Tərkib
Riskin eyniləşdirilməsi
Bank-kontragentin maliyyə vəziyyətinin pisləşməsi
Bank-kontragent işgüzar riskinin yüksəlməsi
Seqmentin diversifikasiya dərəcəsinin aşağı düşməsi
Bankın rəqabət mövqeyinin azalması
Problemli BAK paylarının artması
BAK bazarında vəziyyətin pisləşməsi (faizlərin artımı, rəqabətin yüksəlməsi)
Bankın korrespondent hesabında vəziyyətin pisliyi
Riskin
qiymətləndirilməsi
Bankın metodikası üzrə yerləşdirilmiş depozitlərin və BAK –nin keyfiyyət
dəyərləndirməsi
BAK müqavilələri üzrə işgüzar risklərin qiymətləndirilməsi
BAK ilə təminetmə keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi
Müddəti keçmiş BAK payı və vaxtı uzadılmış müqavilələrin dəyişdirilməsi
İş
ləməyn BAK paylarının dinamikası
Riskin monitorinqi
BAK bazarında qiymətlərin izlənməsi
BAK üzrə limitlərə və onların yenidən təsdiqinə riayət etməyə nəzarət
Bank-kontragentin maliyyə vəziyyətinə nəzarət
Problemli BAK-lərin izlənməsi
BAK bazarında işin təşkil olunması və prinsiplərinə dəyişiklik
BAK-lərin verilməsi üzrə qərarların qəbul olunması qaydalarının işlənib
hazırlanması və dəyişməsi
AR MB təlimatına müvafiq olaraq BAK-nin silinmə qaydasının işlənib
hazırlanması
AMB-nın kredit riskləri ilə baglı bəzi normativlərini göstərən cədvəl:
109
Bank tərəfindən gəlirliyin itirilməsinin böhranlı göstəricilərini izah edən cədvəl:
Gəlirliyin
itməsi
Gəlirliyin itməsi riskinin faktorları
Kompleks
böhranlı
Balanslaşdırılma
mış çevrilmə riski
Kredit
riski
Faiz riski
Ə
məliyyat
riski
Ümumil
ikdə
Bank
Işləməyən
aktivlərin
örtülməsi üçün
ödənişli
resurslardan
istifadə stabil və
uzunmüddətli
resurslar
hesabına
yüksək çevrilmə
qabiliyyətli və
ə
lverişsiz
aktivlərin
formalaşması
Kredit portfelinin
ayrı-ayrı
seqmentlərinin
yüksək payı kredit
Portfeli
keyfiyyətinin yekun
göstəricisinin
pisləşməsi
Müddəti keçmiş
ssudaların və faiz
ödəmələrinin payı
və müddətinin artımı
Kredit ödəmə
qabiliyyəti olmayan
borcluların payının
artması
Kredit
sövdələşməsi
riskinin standart
qiymətləndirmə
sisteminin
olmaması
Faiz fərqi
ə
msalının enmə
tendensiyası
spredin enmə
tendensiyası
Faktiki faiz fərqinin
lazımi miqdarda
fərq
səviyyəsindən
aşağı düşməsi
Hesabat və ya
planlaşdırma
dövründə GAP-ın
sıfır yığılma
dərəcəsinin
olmaması
GAP əmsalarının
pisləşməsi
«yükləmə»
Artımı Faiz
fərqinin yükləmə
və vergilərlə
udulması
Ə
msallar
arsında aralığın
artımı
Bankda gəlir və
mənfəət
səviyyəsi
standartlarının
olmaması
Mənfəətlik və
gəlirlik
ə
msallarının
enməsi Mənfəətlik
və gəlirlik
ə
msallarının
biznes plandan
irəli gələn bank
standartlarına
uyğunsuzluğu
Gəlirliyin
itməsi
Gəlirliyin itməsi riskinin faktorları
Kompleks
böhranlı
göstəricilər
Balanslaşdırılma
mış çevrilmə riski
Kredit
riski
Faiz riski
Ə
məliyyat
riski
Gəlir
mərkəzl
ə
ri
Aşağısəviyyəli
çevrilmə
qabiliyyətinə malik
aktivlərin
mövcudluğu
Müştəriləri kredit
ödəmə
qabiliyyətinin aşağı
səviyyəsi
Aktiv əməliyyatlar
üzrə faiz tarifinin
enmə
tendensiyası və ya
passiv
ə
məliyyatlar üzrə
onun artım
tendensiyası
Köçürmə qiyməti
lazımi miqdarda
spredin
alınmasını
stimullaşdırmır
Aktiv və passiv
ə
məliyyatlara dair
qərar qəbul
edilməsi
prosedurunun
keyfiyyəti, faiz və
komissiya
səviyyəsi
Mənfi maliyyə
nəticəsi və ya
onun aşağı
düşməsi
Bank
məhsulu
Bank
məhsuluna
tələbatın
aşağı düşməsi
Bank məhsulları
alıcılarının aşağı
səviyyəli kredit
ödəmə və ödəmə
qabiliyyəti Müştəri
tərəfindən bank
məhsulundan
istifadə ilə bağlı
işgüzar risk
Müqavilə faizinin
formalaşması
Məhsulun
yaradılması
texnologiyasının
keyfiyyəti
Bank
məhsullarına
qiymətlərin təyin
olunması üzrə
iqtisadi əsasın
olmaması
Məhsulun maya
dəyərindən aşağı
gəlir
110
Portfelin gecikmələr üzrə tendensiyasını göstərən qrafik:
Gecikmələrin strukturunu göstərən darəvi diaqram:
Kredit portfelinin sektorlar üzrə bölgüsünü izah edən dairəvi diaqram:
111
Vaxtı keçmiş kreditlərin sektorlar üzrə bölgüsünü izah edən dairəvi diaqram:
Kredit portfelinin(solda) və vaxtı keçmiş kreditlərin(sağda) regional bölgüsünü izah
edən dairəvi diaqram:
Valyuta məzənnələrindəki dəyisikliklərin bankların gəlirlərinə təsirini göstərən qrafik
(2012):
112
Xülasə
“Bank riskləri və onların idarə olunması” mövzusunda tədqiqatın
aparılmasının məqsəd və vəzifələrini respublikamızda həyata keçirilən bank
risklərinin idarə olunması siyasətinin mahiyyətinin tədqiq olunması təşkil edir.
Dissertasiya işinin nəticəsi bank sektorunda kredit risklərinin idarə olunması ilə
bağlı yaranan problemlərin həlli istiqamətində səmərəli təkliflərin verilməsidir.
Dissertasiya işinin orijinallığı və elmi yeniliyi bankların idarə olunması üzrə
fəaliyyətə risklərin təsirinin elmi-analitik tədqiqidir. Beləki, bank risklərinin idarə
olunması istiqamətində xarici təcrübənin öyrənilməsindən əldə edilən nəticələrin
Azərbaycanda bu sahədə yaranan problemlərin aradan qaldırılması üçün onların
tətbiqi, elmi-praktiki cəhətdən əsaslandırılmışdır.
Dissertasiya işi 111 səhvədən, giriş, 3 fəsil, 7 bölmə, nəticə və təkliflər,
istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı, əlavələr, xülasə və rus, ingilis dillərində
annotasiyalardan ibarətdir. Dissertasiya işinin I fəsili, məhz bank risklərinin
mahiyyəti və onun iqtisadi siyasətdə rolunu əhatə edir. Bu fəsildə bank risklərinin
mahiyyəti, məqsəd, vəzifələri və təsnifatı nəzərdən keçirilib. II fəsildə bank
risklərinin tənzimləmə metodları və alətləri, başlıca istiqamətlərindən bəhs edilib.
III fəsildə isə Azəbaycan Respublikasında həyata keçirilən bank risklərinin idarə
olunması siyasətinin müasir dövrdə hədəfləri və onun təkmilləşdirilməsi yolları, və
eləcə də, Məkəzi Bankın bank risklərinin idarə olunması siyasətinin işlənməsində
və reallaşdırılmasında məsul orqan kimi rolu barədə araşdırma aparılmışdır. Nəticə
və təkliflər bölməsində isə Azərbaycan Respublikasında bank risklərinin idarə
olunması siyasəti və onun təkmilləşdirilməsi istiqamətində nəticə çıxarılmış və
təkliflər irəli sürülmüşdür.
Dissertasiya işində bankların fəaliyyətinin idarə olunmasında risklərin
düzgün müəyyən edilməsi; risklərin idarə olunması metodlarının analiz edilməsi və
bu risklərin bankların mənfəətliliyinə təsiri araşdırılmışdır. Dissertasiya işində
Azərbaycan Respublikasında bank sektorunda kredit risklərinin idarə olunması ilə
bağlı yaranan problemləri tədqiq edilib, müəyyən edilməsinə diqqət yetirilmişdir.
113
Аннотация к магистерской диссертации Шихиевой П.Э. на тему
«Банковские риски и управление ими»
Руководитель: к.э.н Зейналов З.Г.
Работа содержит 112 страниц, 62 использованных литературных
источников, 3 приложения. Работа выполнена на кафедре
«
Банковское дело
»
АГЭУ.
В работе проанализирована теория банковских рисков, определены
методы управления рисками и рассмотрены проблемы управления рисками.
Принятие рисков – основа банковского дела. Банки имеют успех тогда, когда
принимаемые ими риски разумны, контролируемы и находятся в пределах их
финансовых возможностей и компетенции. Банки стремятся получить
наибольшую прибыль. Чем выше ожидаемая прибыль, тем выше риск.
Цель работы – анализ определения рисков в управлении деятельностью
коммерческих банков, а также анализ иx влияния на прибыльность банков.
Методология работы – системный подход, сравнительный анализ.
Результаты работы – обоснование существования зависимости между
величиной риска и прибылью: с увеличением возможности получения
прибыли, риски потерь, при этом, настолько же возрастают. Ограничения
работы–ограниченность научных работ, отражающих последние
практические достижения. Практическая значимость работы –классификация
рисков а также оценивание активов с их помощью. Оригинальность и
научная новизна – научно-аналитическое исследование влияния рисков на
деятельность по управлению коммерческими банками.
По результатам работы будет опубликована одна статья в журнале.
Магистрант:
Шихиевa П.Э
Руководитель:
Зейналов З.Г
114
ABSTRACT OF THE DISSERTATION
‘BANKING RISKS AND THEIR MANAGEMENT’
by SHIKHIYEVA PARVIN EYVAZ gizi
Dissertation Supervisor:
Zakir Zeynalov
Purpose – analysis of the definition of risk in the management of
commercial banks as well as analysis their influence on the profitability of banks.
Exploration of the reason of emergence of credit risks in the banking sector in
Azerbaijan Republic and make out proposals on how to eliminate these risks.
Design/methodology – a systematic approach, comparative analysis. The
following methods have been used in the course of the study: systematic analysis,
generalization, comparative analysis, observation and grouping.
Findings – prove the existence of the relationship between the magnitude of
the risk and profit: with increasing opportunities, risks, losses, while at the same
increasing. Submittion of effective proposals towards handling the problems arisen
in the banking sector in connection with credit risk management.
Research limitations – limitations of scientific papers that reflect the latest
practical achievements. Research limitations are based on international practices,
the elimination of credit risks requires revealing the existing problems in this
sphere in Azerbaijan and their more comprehensive study.
Practical implications – risk classification and evaluation of assets with
them. Practical implications are the possibility of application by local banks of the
proposals put forth in respect of credit risk management.
Originality – scientific and analytical study on the effect of risk management
activities by commercial banks and, application of the results obtained from study
of international banking risk management practices to eliminate the problems
arisen in Azerbaijan in this sphere has been scientifically and practically
rationalized.
Dostları ilə paylaş: |