www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
42
nümayiş etdirmälidirlär.
Sevgi etiraflarına qarşı daha bir başqa reaksiyanı zäif psixi tipä malik, sentimental täbiätli, hässas qadınlar
göstärirlär. Bu cür qadınlar kimäsä çox çätinliklä isinişib, çox çätinliklä dä soyuduqlarından, onlar heç vaxt riskä
getmäyi xoşlamırlar vä aldanıb psixi travma almaqdansa, häyatlarında heç näyi däyişmäyib, lap ävväldän necä
varsa här şeyin axıracan elä o cür dä qalmasına çalışırlar. Bu säbäbdän dä, onların dünyasına müdaxilä etmäk
olduqca çätin başa gälir.
Adi bir häyati situasiyanın nä qädär rängaräng variantları olduğu göz qabağındadır. «Psixi baryer» deyilän
hämin täräddüdlär dä mähz bu cür riskli mäqamların mövcudluğu halında meydana çıxır. Hansısa xahiş üçün
räisin qäbuluna girdikdä, yüksäk tribunadan ilk däfä çıxış etmäli olduqda, qadına intim täklif vermäk istädikdä
vä digär yerlärdä dä, insan bu baryerlärlä qarşılaşır vä mähz buna görä dä, çoxları addım atmaqdan qorxaraq,
neçä-neçä fürsäti äldän buraxırlar.
Mäs., eynilä hämin bu säbäbdän, birisi älindä lazım olandan da artıq rüşväti tuta-tuta väzifäli bir adamın qäbuluna
girmäyä cäsarät etmir ki, işini düzältdirsin vä ya bir başqası isä äksinä, älindä böyük imkanı, väzifäsi ola-ola deyä
bilmir ki, bu qädär versäniz sizin filan işinizi düzäldäräm (deyilänlär, etika vä qanun çärçiväsindän känara çıxan hallar
olsa da, burada bütün hallarda qäsdän mähz bu cür nümunälär seçilir, göstärilir ki, sadälövh adamlar kimlärin
tämtäraqlı sözlärinin arxasında hansı çirkin niyyätlärin gizländiyini aşkar edä bilsinlär. Üstälik dä ki, bunların tätbiq
yerläri täk bu çärçivä ilä mähdudlaşmır, sadäcä bunlar problemin ähatä dairäsinin genişliyini qabartmaq
mäqsädindän iräli gälirdi).
Beläliklä, psixi baryerlär täräfindän blokirovkalanmış situasiyalar barädä bu qädär. ndi isä bu düyünlärin
açılışı barädä:
Normal halında istänilän ifadä stilinin äsasän iki forması (yäni ritorika terminläri ilä deyilsä, dispozisiya
strategiyası) mövcuddur: induktiv vä deduktiv. Bunlardan birincisindä äsas fikir lap ävväldän ifadä olunur, sonra
isä müxtälif arqumentlärlä bu fikir izah edilir, ona aydınlıq gätirilir. Bu zaman, adätän, keçid mäqsädilä «yäni»,
«belä ki», «çünki», «mäsälän» kimi ara sözlärindän istifadä olunur. kinci variant fikir konstruksiyasında –
ävvälcä lazımi arqumentlär, baza fikirlär söylänilir. Yalnız bundan sonra onlar ümumiläşdiriläräk, äsas fikir
çıxarılır. Bu halda adätän, «beläliklä», «bir sözlä», «älqäräz», «yekun olaraq», «demäli» vä s. kimi ara
sözlärindän istifadä edilir.
Adi häyatda vä ädäbiyyatda fikir konstruksiyasının belä bäsit modelindän çox az halda istifadä olunur. Belä
ki, onlardan adätän qarışıq formada, yäni kombinasiyalı variantda istifadä edilir.
Bunlar ifadänin forması ilä älaqädar ümumi qanunauyğunluqlar idi. Psixoloji cähätdän isä burada forma yox,
mäzmun äsas şärtdir, vä bu aspektdän, ifadänin mäzmunu üçün bu cür sälis reqlament tapmaq nisbätän qäliz
mäsäläsidir. Belä ki, här bir situasiya, mäqsäd özünä uyğun stil, janr, taktika täläb edir. Konkret olaraq, riskli
fikirläri ifadä etmäklä älaqädar bu cür variantlardan bir neçäsi aşağıdakılardır:
1) Risk ehtimalı böyük olan fikri lazımi adresata çatdırmağın än effektiv vä tählükäsiz üsulu – bu mäqsädlä
vasitäçilärdän istifadä etmäkdir. Bu vasitäçinin neytral täräf, yaxud sizin vä ya onun yaxın adamı olması
mäsäläsi, burada äsasän rol oynamır. Täki iş bacaran vasitäçi olsun. Arada vasitäçinin olması isä här iki täräfin
qorxusunu birä-min qat aradan qaldırır. Belä ki, här iki täräf yaxşı bilir ki, bädä-bäddä bütün günahı vasitäçinin
boynuna atıb öz yaxasını qırağa çäkä biläsidir.
Nümunä üçün, mäs., bäzi väzifäli şäxslär rüşvät iyi hiss olunan problemlä bağlı onun yanına gälmiş şäxsläri mäxsusän
«rüşvät mäsäläsinä baxan» filan müavinin vä ya ümumiyyätcä, här «işi» yaxşı bilän müäyyän şöbä müdirlärinin üstünä
göndärirlär; Yaxud qäbula gälänlärsä räislä danışmaqdan qorxduqda, hansısa müavin vä ya şöbä müdirinin qäbuluna
girib, ondan arada vasitäçilik etmäyi, bu işi düzältmäyin şärtlärini «öyränib» onlara demäyi xahiş edirlär. Hämin bu
şöbä müdirläri, müavinlär vä ya digär bu işlä mäşğul olan şäxslärsä, bu adamın guya, därdini «näzärä alaraq», yaxud
onunla calaq-calaq «tanış» çıxdıqları üçünmü vä ya bir başqa hansısa bähanä iläsä, «äziyyät» dä olsa, räisi «yola
gätirmäk» üçün çalışacaqlarını boyunlarına götürürlär; Yaxud bäzi idarä müdirläri idarälärindäki hansısa bir qadını vä
ya ümumiyyätcä, «yola gälmäsi» mümkün olan bir-neçä qadını älä keçirmäk üçün, burada xüsusi «aradüzäldän» qadın
saxlayırlar ki, o da növbä ilä bir-bir bu qadınlarla dost olaraq, yavaş-yavaş saqqızlarını oğurlayır; Vä ya gänclär hansısa
qıza öz mähäbbätlärini bäyan etmäk üçün qızın räfiqäläri ilä dostlaşıb vä ya öz iş yoldaşı, qrup yoldaşı, tanışı, qohumu
vä s. olan bir qızın onunla dostluğuna nail olub, ona onların vasitäsilä täsir göstärir, fikirlärini çatdırırlar vä s..;
2) Riskli fikri ifadä etmäyin daha bir metodu – bu mäqsädlä ikibaşlı cümlälärdän istifadä etmäkdir. Häm
«qışa» vä häm dä «yaza» yozula bilinäcäk bu cür cümlälär sizä särf etmäyän reaksiyanı doğurduğu halda,
täräfdaşın mänanı düzgün başa düşmädiyini vä sizin burada o biri mänanı näzärdä tutduğunuzu deyib, väziyyäti
sığortalamaq mümkündür.
Ädäbiyyatda işlänän «Ezop dili», alleqorik janr vä b. bu varianta nümunälärdändir. Mäs., bu kateqoriyadan olan
Azärbaycanın nüfuzlu ädibi B.Vahabzadänin «Gülüstan», «Latın dili», «Özümüzü käsän qılınc» vä s. äsärlärindä –
sätiraltı formada SSR -nin (ävvälinci ikisindä) vä hazırkı Qärbin (sonuncuda) Azärbaycan mentalitetinä etdiyi
ekspansiyaya qarşı etiraz mäzmunu ifadä olunur.
3) Daha bir variant – bu fikri müxtälif simvolik jestlärlä ifadä etmäkdir. Bu halda hansısa mänfi
reaksiyadansa ehtiyatlanaraq, dildä bir başqa fikir ifadä olunduğu halda jest, mimika, manera vä s. vasitäsilä
arzulanan mäna ifadä olunur. Täräfdaşın reaksiyasının arzuolunan olmadığı halda onun çox nahaq yerä sözü
Dostları ilə paylaş: |