Ariyətən
Arvad
ariyətən bax müvəqqəti
ariz bax 1. ərizəçi;
2. yanaq
arizə bax əngəl
arizəli bax engelli
1. ARQADAŞ Ballımn oğlu “Vice” Qasım
bir neçə arqadaşları ilə bərabər hücum edib,
Hacı Kərimin qızını qaçırdılar (Çəmənzə
minli); KÖMƏKÇİ Bu məlaikələrin yetmiş
min köməkçiləri - türküsü - qorodovoylan
var (Çəmənzəminli).
2. arqadaş bax dost, yoldaş
1
arlanmaq bax utanmaq
arlı bax həyalı, utancaq
arpasuyu bax pivə
arsız bax həyasız
arsızlıq bax həyasızlıq
ARPACIQ, QAROVUL (silahda)
1. ARŞINLAMAQ, ÖLÇMƏK (arşınla)
2. arşınlamaq bax veyllənmək
arşmmalı bax parça
artıq bax 1. daha;
2. çox;
3. artıq-əskik
ARTIQ-ƏSKİK [Səlimnaz xanım:] Mən
bu cavan canımdan xeyir görməyim, balam,
əgər men ona artıq-əskik söz demişəmsə
(N.Vəzirov); ARTIQ [Pəricahan:] Bu qız
buradan gedəsidir, artıq söz lazım deyil
(S.S.Axundov); LÜZUMSUZ Naşad əfəndi
heç bir mətləbə dəxli olmayan lüzumsuz söz
lər ilə [Mehribanın] canını çıxardı (S.Hü
seyn).
artıqtamah bax tamahkar
artıqtamahlıq bax tamahkarlıq
artırma bax eyvan
L ARTIRMAQ, ƏLAVƏ ETMƏK,
ÜSTÜNƏ GƏLMƏK
2. artırmaq bax çoxaltmaq
ARTİKULYASİYA (dilç.); MƏXRƏC
ARTİST (incəsənət əsərlərini ifa edən
şəxs) [Səkinə:] Kişi indiyəcən deyir, Həmidə
bacı oxumağın dalıyca getsəydi, indi lap
məşhur artist idi (Anar); AKTRİSA (qadın
aktyor) Biz hər dəfə dram teatrının tamaşa
larına gedib, hamının tanıdığı, sevdiyi məş
hur aktrisanın oyununa baxanda., bəzən
xəyalən ifa etdiyim rolun iztirabları ilə göz
yaşı tökərdim (İ.Əfəndiyev); AKTYOR
(yalnız teatr tamaşalarında rolları ifa edən
sənətkar) [Firəngiz:] Ox, Nadya, mən həmişə
sen deyən kimi yadımda saxlayıram ki,
aktyorlara ancaq səhnədə baxmalı, onları
həyatda görməlidir (C.Cabbarlı).
ARTİSTLİK [Xosmemməd:]
Artistliyim
artistlik, şairliyim də üstəlik (C.Cabbarlı);
AKTYORLUQ .Dram deməyində
aktyor
luq etmək həvəsinə düşdüm (Ə.Vəliyev).
1. ARTMAQ, BOL OLMAQ, BOL-
LAŞMAQ
2. artmaq bax çoxalmaq
1. ARVAD (ərli qadın) İldırım Ataşoğlu-
nun arvadı Bayaz qoyun qaymağınm üstünə
şəkər səpdi (Ə.Vəliyev); ƏYAL [Mərsiyə-
xan:] ..şəhərimizdə həm əyalım, həm də siğə
kənizlərim var (Çəmənzəminli); HƏRƏM
(.köhn.) [Həsən:] Söz ile menim hərəmimi
aldılar apardılar (C.Cabbarlı); HƏYAT
YOLDAŞI Həyat yoldaşıdır Gülyaz; Dağ
larda bəslənmiş bu gül (A.Şaiq); XATIN
(köhn.) [Aydoğdu:] ..menim bir
xatınım var,
ilan qılıqlı, köpək xoylu... (A.Şaiq); KÜL
FƏT (köhn.) Namaz kişinin
külfətiyəm, -
deyə qan könülsüz cavab verdi (M.Hüseyn);
QADIN Mirzə bu sözləri dedikdə onun
qa
dını Şeydabəyim xanım da saçlannı dara
maqda idi (M.S.Ordubadi); QARI [Vidadi:]
Gəl, gel yaxm otur, vəfalı qarım; Səndə yuva
salmış ilk arzulanm (S.Vurğun); ÖMÜR
YOLDAŞI [Rübabə:] Oğul,
sənin evlənmək,
özünə ömür yoldaşı tapmaq vaxtın çatıb
(H.Abbaszade); ÖVRƏT (köhn.) Lakin nə
doktor, nə də övrəti Liza xanım çay içmək
istəmirdilər (M.S.Ordubadi); UŞAQLARIN
ANASI (dan.) [Axund Molla Nəsrəddin:]
Gecənin bilmirəm nə vaxtı idi; gördüm uşaq
ların anası öz-özünə mırtdamr (C.Məmməd-
quluzadə); YASTIQ YOLDAŞI [Məşədi
Haşım:] Yastıq yoldaşı ki, sahibini sevmədi,
onun faydası yoxdur (M.S.Ordubadi); YOL
DAŞ [Güllü ərinə:] Gözüve su ver, Zəki.
Görürsən yoldaşının qaydma necə qalır!
(Anar); ZƏNƏN Günlərin bir günündə genə
28
də padşahın
zənəni həmli olur (Nağıl);
ZÖVCƏ [Molla:] Sən indi Xudayar bəyin
zövcəsisərı (C.Məmmədquluzadə).
2. arvad bax qadın
1
ARVADBAZ,
QADIN
DÜŞKÜNÜ
[Səba:] Mən hər sənin kimi qadın düşkün
lərinə öz qəlbimin açarını versəydim Səba
xanım ola bilməzdim (M.S.Ordubadi);
MƏŞUQƏBAZ (
köhn.) Sənə layiq deyil,
sənə layiq deyil; Seyyid, dəxi məşuqəbaz
olmaz (S.Ə.Şirvani); ŞEYDABAZ (köhn.)
Molla şeytan idi, axund şeydabaz.. (Aşıq
Ələsgər); ŞORGÖZ (vulq.) [Nazlı Əliyə:]
Bura bax, ay şorgöz, qonaqlıq verməyə gəl
misən, ya arvadları reviziya eləməyə (Anar);
AŞNABAZ (köhn.); ÖVRƏTBAZ (köhn ).
ARVADBAZLIQ (qadın düşkünlüyü)
Şikayətçilər bu məsələyə bir yaxşı ad qoyur
lar, onlar deyirlər ki, bu “arvadbazlıqdır”
(C.Məmmədquluzadə);
AŞNABAZLIQ
(vulq. köhn.) ..Xərquşov
kimi cənablar gedib
aşnabazhqdan, dəlləklikdən, halvaçılıqdan...
bir peşəyə məşğul olub camaatın yaxasım
eldən qoyalar (Ə. Haq verdiyev); ÖVRƏT-
BAZLIQ (köhn.) ..Mənim belə yadıma gəlir
ki, [türk padşahlarının] arzu və məşğələləri
övrətbazlıq idi (C.Məmmədquluzadə);
ŞOR
GÖZLÜK (vulq.) [Göyərçin:]
Şorgözlük
dən yığışıb nə yaxşı atıla-atıla gəlmisən
(S.Rəhimov); MƏŞUQƏBAZLIQ (köhn.).
arvad-uşaq bax ailə
arvana bax maya
1
ARZU Sona danışdıqca Malik ürəkdən
sevinir, sanki çoxdan xəyalında bəslənən
arzuları çiçək açırdı (M.İbrahimov);
AMAL
(tənik) [Ruzbeh:] Bizi bir soxulcana çevirib
ki, yemək-yemək və sürünməkdən başqa bir
amalımız qalmayıb (M.İbrahimov);
ANIŞ
(qəd) Gecə-gündüz
anışım budur; Gözüm
huri Pəhləvandan ayrılsın (Qoşma); ARZU-
MAN (köhn.) Şükr Allaha
arzumana yetiş
dim (M.P. Vaqif); DİLƏK Onların hər biri
nin diləyi ova rast gəlmək idi (S.Rəhimov);
EŞQ (şiddətli arzu) Sözün eşqilə, qəlbilə
yaşayar alemdə insanlar (S.Vurğun); ƏMƏL
Arvad
(şiddətli arzu) Mən bir
əməl arxasınca qaç
mağı; Dürlü-dürlü ürəklərdən öyrəndim
(M.Müşfiq); İLLƏT Dedik, qoy yaşasın, nə
minnəti var? Bəlkə çil toyuğun bir illəti var!
(S.Vurğun); İSTƏK Çıraq tutdu, qədim şe
her; Muradına, istəyinə (M.Rahim); KAM
Kamına çatmayaydı; Səni yaradırdısa, məni
yaratmayaydı
(M.Rahim);
MƏQSƏD
[Zəhra:] Məqsədimə çatdım (A.Şaiq); MƏ
RAM Qoy nə olur olsun, qızım, oğlum, o
balaca balalarım aclıq çeksinlər, qoy mən
məramıma yetişməyim (N.Nərimanov);
NİYYƏT ..Ürəyindən keçən
niyyət göz
lərində oxundu (Ə.Cəmil); TƏMƏNNA
Süleyman Rüstəmin sendən budur ancaq
təmənnası: “Oyan xalqım!” - deyib Təb
rizdə çek eşq ile car bülbül (S.Rüstəm).
ARZULAMAQ
(arzusunda
olmaq)
Azad... vətənimizin bu gözəlliklərini seyrə
daldıqca, ilk baharı arzulayıram (S.Rüstəm);
ARZU ETMƏK [Səlimə:] Sizə gözəl xoş
bəxtlik arzu edirəm (İ.Əfendiyev); ARZU
SUNDA OLMAQ, DİLƏMƏK [Firəngiz:]
Men de cavab məktubu yazdım, razılıq elə
dim, ona müvəffəqiyyət dilədim (B.Bay
ramov); İSTƏMƏK [Süleyman:] Əsgərin
dediyi odur ki, səninlə qohum olmaq istəyir
(Ü.Hacıbəyov),
arzuman bax arzu
arzusuz bax həvəssiz
ASAN (çətin olmayan) [Umur baba:] Nə
danışırsan... bu vədə bu fitnə-fəsadda denizə
çıxmaq, o qədər yolu getmək senə asan gəlir?
(H.Abbaszade); QOLAY [Sitarə:] O menim
üçün çox güvara, çox qolay idi (A.Şaiq);
SƏHL (kl.əd.) Xaliqindən utan, mendən
utanma; Şeceretil-mövti heç səhl sanma
(Aşıq Ələsgər); YÜNGÜL, SADƏ.
ASANLAŞDIRMAQ, SADƏLƏŞDİR
MƏK, YÜNGÜLLƏŞDİRMƏK, QO-
LAYLAŞDIRMAQ
asayiş bax əmin-amanlıq
asılı bax tabe
asılılıq bax tabelik
asılqan bax paltarasan 1
Asılqan
29