Kompyuter injinering fakulteti

Tiykarǵı fotometrik shamalar.
Jaqtılıq nurı hám onıń derekleri jedelligin ólshew menen shuǵıllanatuǵın optikanıń bólimi - fotometriya dep ataladı. Fotometriyada tómendegi shamalar isletiledi:
1. Energetikalıq shamalar - optikalıq nurlanıwdıń energetikalıq parametrlerin xarakteristikalaydı;
2. Jaqtılıq shamaları - jaqtılıqtıń fiziologikalıq tásirin xarakteristikalaydi.

1. Ф_Э - nurlanıw aǵımı, nurlanıw energiyasınıń (W) nurlanıw waqtına (t) qatnasına aytıladı: (9 )
Nurlanıw aǵımınıń ólshem birligi Vattdan (Vt) ibarat.
2. Jaqtılandırıw yamasa nurlanıw qábileti Re - sırtınıń Ф_Э nurlanıw aǵımın sol sırtınıń kese-kesimi maydanı qatnasına teń:
(10 )
yaǵnıy sırtınıń nurlanıw aǵımı qısıqlıǵın ańlatadı. Nurlanıwdıń birligi Vt/m² den ibarat.
3. Jaqtılıqtıń energetikalıq kúshi I_э - noqatlıq nurlanıw aǵımı Ф_Э ni, sol nurlanıw tarqalıp atırǵan teles múyeshka (ω) qatnasına teń bolıp tabıladı:
(11)
Jaqtılıqtıń energetikalıq kúshi birligi bir steradian múyeshke tuwrı kelgen bir Vattlı nurlanıw aǵımın ańlatadı (Vt/sr).
4. Energetikalıq ayqınlıq В_Э – nurlanıp atırǵan sırtqı elementi jarıqlıǵı energetikalıq kúshin DIэ, nurlanıw baǵdarına perpendikulyar bolǵan tegisliktegi element maydanı proeksiyasına qatnasına teń shama menen olshenedi:
(12)
Energetikalıq ayqınlıq birligi Vt/sr. m² ge teń bolıp tabıladı.
5. Energetikalıq jarıtılǵanlıq Е_Э – jarıtılatuǵın birlik júzege túsip atırǵan nurlanıw aǵımına teń shama bolıp tabıladı. Onıń birligi Vt/m² bolıp tabıladı.
Optikalıq ólshewlerde hár túrlı nurlanıw qabıllaǵıshları isletiledi (kóz, fotoelementler hám fotokúsheytiwshiler). Olar hár túrlı tolqın uzınlıqtaǵı jaqtılıqqa ózine tán bolǵan ezgirlikke iye boladı.
Jaqtılıq ólshewleri sub'ektiv bolǵanı ushın, jaqtılıq birlikleri tek kórinetuǵın jaqtılıq spektri tarawı ushın keltiriledi.
1. Jaqtılıq kúshiniń birligi XB sistemasında - bir kandelaga (kd) teń bolıp tabıladı. Kandela - jaqtılıqtıń energetikalıq kúshi 1/683 Vt/sr bolǵan 540×1012 Gs chastotalı elektromagnit nurlanıw shıǵarap atırǵan derektiń berilgen baǵdardaǵı jaqtılıq kúshi bolıp tabıladı.
2. Jaqtılıq aǵımı Ф qabıllaǵısh sezgirligine tuwrı keletuǵın optikalıq nurlanıw quwatı bolıp tabıladı, onıń birligi 1 lyumen (lm) - 1 kd/sr ǵa teń.
3. Ayqınlıq В_φ – j baǵdardaǵı jaqtılıq kúshin I nurlanıp atırǵan betiniń nurlanıw baǵdarına perpendikulyar tegisliktegi proektsiyası qatnasına teń shamaǵa aytıladı:
(13)
onıń birligi kd/m² bolıp tabıladı.
4. Kórsetilgenlik E - júzege túsip atırǵan jaqtılıq aǵımın (F) sol júzege qatnasına teń shamaǵa aytıladı.
(14)
onıń birligi 1 lyuks - 1 lm/m² bolıp tabıladı.