2). Azərbayçan Respublikası Konstitusiyasında
Bərabərllk Hüququ
A zərbaycan R espublikası K onstitusiyası 1995-ci il
n o y a b n n
I2-də keçirilən A z ə rb a y c a n R e s p u b lik a s ı
re fe re n d u m u n d a qəbul olunm uş, 1995-ci il n o y a b n n 27-
dən qüvvəyə m inm işdir və A zərb ay can R espublikası ali
qüvvəli q a n u n u o lm a q etibarı ilə q a d m la n n diskriminasi-
yasmı q a d a ğ a n edir. Bu, K o n stitu siy an m 25-ci m addəsində
təsbit o lu n m u şd u r.
M addə 25
II. Kişi ilə q a d m m eyni h ü q u q la n və a z a d lıq la n
vardır.
III. D ö v lə t irq in d ə n , m illiy y ətin d ən , d in in d ə n ,
dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əm lak vəziyyətindən,
q u llu q m ö v q e y in d ə n , əq id ə sin d ə n , siyasi p a r t i y a l a r a ,
h ə m k a r l a r
itt i f a q m a
və
d ig ə r
ictim ai
birliklərə
m ənsubiyyətindən asıh o lm a y a ra q h ər kəsin h ü q u q və
a z a d h q l a r ı n m b ə ra b ə rliy in ə tə m in a t verir. İ n s a n və
vətəndaş h ü q u q la n n ı və a z a d h q la rm ı v ətəndaşlarm irqi,
milli, dil, din, cinsi, mənşəi, əqidə, siyasi və
sosial
m ənsubiyyətinə görə m ə h d u d la ş d ırm a q qadağandu-.
Q a d m h ü q u q l a n və a z a d h q la rı K o n s titu s iy a n m
"Əsas hüquqlar: a z a d h q la r və vəzifələr" bölməsində 24-71-
ci m ad d ələrd ə əks o lu n u b və dövlət tərəfindən bu h ü q u q və
a z a d h q la n n q o r u n m a s m a tə m in a t verilir.
B u ra d a əsas məsələ h əy a tm bütün sahələrində q a d m
və kişilərin b ə ra b ə r im k a n la rla təmin edilməsi yox, yalm z
qadınlarım "sosial müdafiə o b y ek tin d ən aktiv hərəkətdə
o lan şəxsiyyətə çev rilm əsin d ə q a d ın ın cə m iy y ətd ək i
m övqeyinin köklü dəyişilməsi üçün vacib am ildir. Bu
siyasət p atriarx al ənənəyə qarşı q o y u lm a h d ır ki, cəmiyyət
dem okratikləşsin".
--------------------------------------- 98 ---------------------------------------
3). Ümumisiam İnsan H ü q u q la n Bəyannaməsi
XIX.
A i b y a r a t m a q h ü q u q u və b u n u n la bağlı
məsələlər.
1. H ər bir insan öz dini, mədəniyyəti və ənənələrinə
uyğun şəkildə nigaha girmək, ailə q u rm a q , uşaq böyütmək
h ü q u q u n a malİkdir. H ə r bir ər-arvad bu hüquqlardan,
im tiy a z la r d a n istifadə e tm ə k h ü q u q u n a m a h k d i r və
Q a n u n u n m üəyyən etdiyi öhdəİiklərə ta b e o lm a ğ a
borcludur.
2. Ə r-a rv a d m hər birisi qarşı tərəfdən hörm ət və
eh tiram göstərilməsi h ü q u q u n a malikdir.
3. H ə r bir ər vəsaitinə m üvafıq surətdə arvad və
uşaqlarm ı saxlam ağa borcludur.
4. H ə r bir u şa q valideynlərinin himayəsində olmaq,
ailədə böyum ək h ü q u q u n a malikdir. A z yaşlı u^aqlan işə
m əcbur etm ək və o n la rm təbii inkişafm a zərərli olan
yüklənməyə m əruz q o y m a q q a d a ğ a n olunur.
5.
H ə r
h a n sı
sə b ə b d ə n
valideyini
u şa q la rı
qarşısm dakı öhdəliklərini yerinə yetirə bilmirlərsə, bu işı
cəmiyyət öz ehtiyatları hesabına yerinə yetirməlidir.
6
. H ə r bir insan u şa q vaxtı, qocaldıqda və əmək
qabiliyyətini itirdikdə m ad d i yard ım alm aq eləcə də qayğı
və ailəsinin müdafıəsi h ü q u q u n a malikdir.
7. A n a h q äilə və cəmiyyətin ictimai təşkilatlarm
tərəfındən h ö rm ət, qayğı və xüsusi yard m ı h ü q u q u n a
malikdir.
8
. Ailədə ərin və a rv a d m u şa q la r və valideynləri
qarşısında üm um i məsuliyyətləri olduğunu nəzərdə tu ta ra q
öz a r a l a n n d a cinslərinə, qabiliyyətlərinə, istedadlanna,
təbii meyllərinə m üvafıq vəzifə və səlahiyyət bölgüsü
ap an lm alıd ır.
9. Heç kəs öz iradəsinin əleyhinə olan, hüquqi
səlahiyyətlərinin bir qismini və ya ham ısınm itirilməsinə
səbəb olan nikaha girə bilməz.
XX. Ə rd ə olan q a d m m hüquqları:
H ə r bir ərdə olan q a d m m h ü q u q u var:
a) ərinin yaşadığı mənzildə yaşasm;
b) ərinin yaşayış səviyyəsində yaşayışnıı təmin edə
bilən vəsaiti, b o ş a n d ı q d a isə öz gəlirlərindən, tam
sərən cam m d a o lan m ülkiyyətdən asılı o lm a y a ra q iddia
(qanuni gözləmə) m üddətində özünün vəsaitini, so n ra isə
həm özünə, həm də yedirtdiyi və tərbiyə etdiyi uşağa lazım
ola bilən bütün vəsaiti alm aq ;
v) Q a n u n u n m ü d d ə a la rm a uyğun olaraq b o şa n m a
tələb etmək, b o şa n m a q ; (bu h ü q u q u m əhkəm ə vasitəsi ilə
b o ş a n m a q h ü q u q u tamamlayn-;)
q) əm lakı ərinə, u ş a q la n n a , valideynlərinə, Q a n u n a
müvafıq digər q o h u m İ a n n a m iras qoym aq;
d) öz mənafeyinə zərər v u ra bilən konfedensial
m ə l u m a tl a r m y a y ılm a m a s m a ciddi ria y ə t o lu n m a s m ı
ərindən, b o şan ıb sa keçmiş ərindən tələb etmək. (Q ad m özü
də əri və ya keçmiş əri barədə bu öhdəliyə əməl etməlidir.)
("^eHiUHHa B 6H3Hece". M., 1993, c. 4-14
k ita b ın d a n tə rc ü ra ə )
X X
əsrin sonuncu onillikləri ictimai tərəqqiyə aktiv
təsiri artıq qeyd o lu n an və özünün gələcəyini keyfıyyətcə
yeni sivilizasiyaya d o ğ ru hərəkatın ta m inkişafmı gözləyən
qlobal xarakterli təzahürlərlə zəngindir.
O n la rm su'asmda q a d m la rm kütləvi şəkildə əmək
b a z a rm a çıxmasmı am erikalı tədqiqatçılar R.Peterson və
K.Beymeyer bəlkə də birincilər a ra s m d a "D ünya miqyasm-
d a sakit inqilab" adlandırm ışlar. Həqiqətən, tarixi baxım-
d a n kiçik m üddət ərzində q a d m , evdən k ən a rd a işləməyə
başlayaraq, təhsil alaraq, ixitsaslaşaraq, yalnız muzdlu
o lm a y a n işçilərin su'alarm ı a r t ı r a r a q , həm çinin şəxsi
müəssisələrini (əsas etibarən də xidm ət sahəsində) yarada-
raq özünün ənənəvi rolu-ailədaxili funksiyası çərçivəsindən
cəsarətlə k ə n a ra çıxmışdır.
Birinci dəfə idi ki, q a d m la r qarşısm da geniş seçimli
im k an lar açılmış, əsrlərələ təşəkkül tapm ış həyat stereotip-
lərini dəyişməyə im k an vermiş, "ödənişsiz" ev əməyinə
alternativ olaraq m e y d a n a çıxdı.
M ü a s ir müəssisədə q a d m m r o lu n u n dəyişmə
mexanizmini analiz etmiş am erikalı tədqiqatçı D .N esbitt
bu hadisəni "Açılmış im k an lar partlayışı" adlandu-mışdn-.
S on v a x tla ra q əd ər iqtisadi sahədə o lan əd əb iy y atd a
inkişaf prosesində q a d m m rolu yalm z o n u n reproduktiv
funksiyası, ya d a əmək eh tiyatlarm m artm ası ilə əlaqədar
nəzərdən keçirilir, o n u n iqtisadi im kanları isə ümumiyyətlə
hesaba alınmırdı.
Q a d m əməyinə m arginal və təsadüfı baxış nöqteyi-
nəzəri də geniş yayılmışdı. Belə y a n a şm a n m səbəblərinin
köklərini o n u n əsasən əsrlərlə təşəkkül tapm ış kişilərdən
Dostları ilə paylaş: |