60
FOLKLOR
FOLKLOR
“YARIM YAD OLDU MƏNƏ”
və ya
bayatılarda nakam məhəbbətin təsviri
Vəfalı Ənsər (Bilaloğlu)
Siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru,
Xəzər Universiteti, Jurnalistika departamenti
Əzizinəm yar yarı,
-deyə təsvir edib qələmə almazdı. Əgər belə
olmasaydı, keçmişdə də, indi də bəxti və taleyi Leylini
Əzizləyər yar yarı.
andıran qızlarımızın və alın yazısı Məcnunu xatırladan
Sağalmaz bir dərd olar,
oğlanlarımızın timsalında romanlar, povestlər,
Yad olsa yardan yarı.
hekayələr, şeirlər yazılmazdı. Əgər belə olmasaydı,
Necə də dürüst ifadə
nakam məhəbbət mövzusu ən geniş yayılmış folklor
edilmişdir. Sevən yarını
nümunələri olan və tarix boyu dildən-dilə dolaşaraq,
ancaq əzizləyər, nəvazişlə
nəsildən-nəslə keçərək nəğmələşən bayatılarda da öz
davranar. Yar yarından yad
əksini tapmazdı.
olsa, dərd qonar sevən
Sevgi gözəldir, necə olsa da... Vətənə, Anaya,
ü r ə y i n ə , k ə d ə r y a y ı l a r
təbiətə - gülə, çiçəyə sevgi. Gənclər üçün ən ülvi sevgi
yanaqlarına, qaşlar çatılar,
Aşiqin Məşuqə olan sevgisidir. Bunun şən və sevincli
gözlər qapanar.
başlanğıcı olsa da, bəzən nakam, hətta çox kədərli
Axı, insan aləminin hər
sonluğu gənclərin gözlərinə görünmür. El
zaman sevgiyə, məhəbbətə
bayatılarında deyildiyi kimi:
ehtiyacı olub, olur və olacaq da. Havasız, susuz bir
Gözəl qız xalı neylər,
təbiəti düşünə bilməyəcəyimiz kimi, sevgisiz də həyatı
Tirməni, şalı neylər.
təsəvvür etmək mümkün deyil. Çünki saf və təmiz
Sevgisi dönük çıxan
sevgi bütün ülvi hisslərin başlanğıcı, səadətin və
xoşbəxtliyin açarıdır. Atalarımız əbəs yerə deməmişlər
Dövləti, malı neylər.
ki, “Məhəbbəti qorusan, onunla ucalarsan, məhəbbətlə
Bir könüldən digərinə sevgi körpüsünə çevrildiyi
qocalsan, qoca deyil, cavansan.”
qədər, bu körpünün hər iki sahilini alışdırıb yandırır.
Əzizim doymaq olmur,
Eləcə də, ayrılmağa məcbur qalmış və məhəbbətlərini
ürəklərində gizli saxlayan aşiqlərin dözülməz
Sevgidən doymaq olmur.
ağrılarına həmdərd olur. Dərdini həmdərdlilərlə
Atəşi ölüncədir,
bölüşür. Ürəyini sakitləşdirməyə çalışır.
Dönmək, soyumaq olmur.
Əzizim gülü xara,
İnsan böyüdükcə, kamala çatdıqca, onu əhatə edən
Yaylığın gülü xara,
müxtəlif dəyərlərə qarşı qəlbində sevgi hissi yaranır,
Bülbülə xəbər getsin,
həm sevməyə, həm də sevilməyə can atır. Bu sevgi
hissi bəzən vətənə və xalqa, bəzən ailəyə və
Verdilər gülü xara.
doğmalara, bəzən keçmişə və gələcəyə olan məhəbbət
körpüsü kimi özünü büruzə verir.
Yarım yad oldu mənə,
Bir də həddi-buluğa çatmış gənc qızla oğlanın bir-
Düşmən şad oldu mənə,
birinə könül verərək yaşadıqları məhəbbət var ki, bu
Obada bir qız sevdim,
eşqin sonu ya vüsal olur, ya da hicran. Çünki “Eşq bir
Quru ad oldu mənə.
dəryadır, üzmək bilməyən bu dəryada boğular”, -
Sonu ayrılıq olsa da, adına nakam məhəbbət deyilsə
demişlər. “Məhəbbətin gözü kor olur” - da deyiblər.
də, saf və təmiz sevgini ölməzlik zirvəsinə qaldıraraq
Bu korluq heç də sözün həqiqi mənasında deyil.
özündə yaşadır və əbədiləşdirir bayatılar:
Sevdiyinin onun gözünə dünya gözəli, ağıllısı və
Bülbüləm, bağ gəzərəm,
nəvazişlisi kimi görünməsindədir.
Ölmərəm, sağ gəzərəm,
Əgər belə olmasaydı, “Leyli və Məcnun” ərsəyə
Leylini itirmişəm,
gəlməz, əbədiləşərək nakam məhəbbətin simvoluna
Məcnunam, dağ gəzərəm.
dönməzdi. Əgər belə olmasaydı, dahi şairimiz M.
Aşiq gəzir gecə-gündüz, o sevgini də özü ilə
Füzuli sevgililərin ayrı düşməsini və nəticəsi kədərə
gəzdirir, onun ağırlığını hiss etmədən, gücünə bələd
dönən uğursuz məhəbbəti:
olduğundan yorulmadan son nəfəsinə qədər özü ilə
Şəbi-hicran yanar canım, tökər qan çeşmi-
gəzdirir, ölməzliyə doğru aparır.
giryanım,
Oyadar xəlqi əfğanım, qara bəxtim oyanmazmı?
308 İyun 2012