Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi / Journal of Consumer
and Consumption Research
178
Ömer Osman POYRAZ
rının ise tüm etnosentrik eğilim düzeyleri %33,3 oranında eşit olarak
dağılmaktadır. Ortaöğretim mezunu olan Azerbaycan katılımcılarının
az sayıda olması araştırma için bir kısıt oluşturmaktadır. Bu durum 4
hücrenin %20’den fazlasının 5’in altında olması sebebiyle iki ülke kar-
şılaştırması için ki kare bağımsızlık testinin yapılmasını engellemekte-
dir.
Lise mezunu Azerbaycan katılımcılarına bakıldığı zaman %27,3’ü dü-
şük, %31,8’i orta ve %40,9’u yüksek etnosentrik eğiliminde; Türkiye
katılımcılarının %12,1’i düşük, %45,5’i orta ve % 42,4’ü yüksek etno-
sentrik eğilimindedir. Bu sonuçlara göre Türkiye ve Azerbaycan katı-
lımcılarının yüksek ve orta etnosentrik eğilim düzeylerinin düşük et-
nosentrik eğilim düzeylerinden daha fazla olduğu anlaşılmaktadır. Bu
bağlamda lise mezunu olan Türkiye ve Azerbaycan katılımcıları arasında
P<0,05 düzeyinde anlamlı bir fark yoktur.
Son olarak üniversite mezunu olanlara bakıldığı zaman Türkiye katılım-
cılarının %27,8’i yüksek, %47,4’ü orta ve %24,9’u düşük etnosentrik
eğilim düzeyine sahipken; Azerbaycan katılımcılarının %13,9’u yüksek,
%44’ü orta ve %42,1’i düşük etnosentrik eğilim düzeyine sahiptir. Bu
sonuçlara göre Türkiye katılımcılarının en düşük oranı düşük etnosentrik
eğilim düzeyi olurken; Azerbaycan katılımcılarının ise en düşük oran
yüksek etnosentrik eğilim düzeyleri olmuştur. Bu bağlamda üniversite
mezunu olan Türkiye ve Azerbaycan katılımcıları arasında P<0,05 düze-
yinde anlamlı bir fark vardır.
Ülkelere kendi içerisinde eğitim durumuna göre etnosentrik eğilimlere
bakıldığı zaman Türkiye’de orta öğretim mezunlarının yüksek, lise ve
üniversite mezunlarının orta etnosentrik eğilim düzeyinde oldukları an-
laşılmaktadır. Azerbaycan’da ise orta öğretim mezunlarının etnosentrik
eğilimleri üç düzeydede eşit çıkmıştır. Lise mezunları yüksek etnosent-
rik eğilim düzeyine sahip iken; üniversite mezunları düşük etnosentrik
eğilim düzeyine sahiptir.
Cilt / Volume 9 • Sayı / Issue 2 • Aralık / December 2017
179
Etnosentrik Eğilimlerin Tüketici Davranışları Üzerine Etkisi: Azerbaycan
ve Türkiye
Karşılaştırması
Tablo 6. Meslek ve Etnosentrik Eğilim Düzeyi
Meslek Etnosentrik
Eğilim Düzeyi
Ülke
Toplam
Türkiye Azerbaycan
Memur
Düşük etnosentrik
64
26
90
Pearson Ki-kare=7,213
Df=2
P=0, 027
24,6%
34,2%
26,8%
Orta etnosentrik
116
38
154
44,6%
50,0%
45,8%
Yüksek etnosentrik
80
12
92
30,8%
15,8%
27,4%
Toplam
260
76
336
100,0%
100,0%
100,0%
İşçi
Düşük etnosentrik
16
45
61
Pearson Ki-kare=18,932
Df=2
P=0, 00
14,2%
39,8%
27,0%
Orta etnosentrik
64
46
110
56,6%
40,7%
48,7%
Yüksek etnosentrik
33
22
55
29,2%
19,5%
24,3%
Toplam
113
113
226
100,0%
100,0%
100,0%
Esnaf
Düşük etnosentrik
3
11
14
Pearson Ki-kare=15,353
Df=2
P=0, 00
9,4%
40,7%
23,7%
Orta etnosentrik
9
12
21
28,1%
44,4%
35,6%
Yüksek etnosentrik
20
4
24
62,5%
14,8%
40,7%
Toplam
32
27
59
100,0%
100,0%
100,0%
Serbest
Meslek
Düşük etnosentrik
15
37
52
Pearson Ki-kare=6,556
Df=2
P=0, 038
28,8%
49,3%
40,9%
Orta etnosentrik
24
29
53
46,2%
38,7%
41,7%
Yüksek etnosentrik
13
9
22
25,0%
12,0%
17,3%
Toplam
52
75
127
100,0%
100,0%
100,0%
Tablo 6’ya bakıldığı zaman Türkiye katılımcılarından memur olanla-
rın %24,6’sı düşük, %44,6’sı orta ve %30,8’i yüksek etnosentrik eği-
lim düzeyine sahiptir. Azerbaycan katılımcılarından memur olanların ise
%15,8’i yüksek, %50’si orta ve %34,2’si düşük etnosentrik eğilim düze-
yine sahiptir. İki ülkede de orta etnosentrik eğilim düzey oranları çoğun-
luktadır. Fakat Türkiye katılımcılarının yüksek etnosentrik düzeylerinin
Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi / Journal of Consumer
and Consumption Research
180
Ömer Osman POYRAZ
oranı, Azerbaycan katılımcılarına göre daha yüksektir. Düşük etnosentrik
düzey oranında ise Azerbaycan katılımcılarının Türkiye katılımcılarına
göre oranı daha yüksektir. Bu bağlamda memur olan Türkiye ve Azer-
baycan katılımcıları arasında P<0,05 düzeyinde anlamlı bir fark vardır.
Azerbaycan katılımcılarından işçi olanların %19,5’i yüksek, %40,7’si
orta ve %39,8’i düşük etnosentrik eğilim düzeyine sahiptir. Türkiye ka-
tılımcılarının ise %14,2’si düşük, %56,6’sı orta ve %24,6’sı yüksek et-
nosentrik eğilim düzeyine sahiptir. Elde edilen bu verilere göre Türkiye
katılımcılarının yarısından fazlası orta etnosentrik eğilim düzeyine sa-
hiptir. Azerbaycan katılımcılarının ise orta ve düşük etnosentrik düzey-
leri aynıdır. Bu bağlamda işçi olan Türkiye ve Azerbaycan katılımcıları
arasında P<0,05 düzeyinde anlamlı bir fark vardır.
Türkiye katılımcılarından esnaf olanların %62,5’i yüksek, %28,1’i orta ve
%9,4’ü düşük etnosentrik eğilim düzeyine sahiptir. Azerbaycan’da esnaf
olanların %40,7’si düşük, %44,4’ü orta ve %14,8’i yüksek etnosentrik
eğilime sahiptir. Türkiye katılımcılarının büyük bir çoğunluğu yüksek et-
nosentrik eğilime sahiptir. Azerbaycan’da ise katılımcılar orta ve düşük
etnosentrik eğilim düzeyine sahiptir. Bu bağlamda esnaf olan Türkiye ve
Azerbaycan katılımcıları arasında P<0,05 düzeyinde anlamlı bir fark vardır.
Son olarak Azerbaycan katılımcılarından serbest meslek sahibi olanların
%12’si yüksek, %38,7’si orta ve %49,3’ü düşük etnosentrik eğilim düze-
yine sahiptir. Türkiye’de serbest meslek sahibi olanların %28,8’i düşük,
%46,2’si orta ve %25’i yüksek etnosentrik eğilime sahiptir. Azerbaycan
katılımcılarının nerdeyse yarısı düşük etnosentrik eğilim düzeyine sahip-
ken; Türkiye’de ise katılımcıların nerdeyse yarısı orta etnosentrik eğilim
düzeyine sahiptir. Bu bağlamda serbest meslek sahibi olan Türkiye ve
Azerbaycan katılımcıları arasında P<0,05 düzeyinde anlamlı bir fark vardır.
Azerbaycan kendi içerisinde imcelendiği zaman memur olan katılımcıla-
rın orta etnosentrik eğilim düzeyinde oldukları anlaşılırken, işçi, serbest
meslek ve esnaf olanların düşük etnosentrik eğilimin düzeyinde olduk-
ları anlaşılmıştır. Türkiye ‘de ise memur, serbest meslek ve işçi meslek
grupları orta etnosentrik eğilim düzeyine sahipken esnaflar ise yüksek
etnosentrik eğilim düzeyine sahiptir.