Dilin Törətdiyi Bəlalar
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
70
dirilərə əziyyət verməyəsiniz!” (Tirmizi 4/353 Bax; “Səhih ət- Tirmizi” 2/190 Bu hədisi Əhməd də rəvayət etmişdir.)
ALLAH VƏ FILANKƏS ĐSTƏSƏ və ya ALLAH VƏ FILANKƏS OLMASAYDI demək
Huzeyfə (Allah ondan razı olsun!) peyğəmbərin (s) belə buyurduğunu rəvayət edir: “Allah və fılankəs istəsə - deməyin! Lakin, Allah istəsə, sonra fılankəs istəsə - deyin!” (Əbu Davud 4980, 4/295 Əhməd “Müsnəd” 5/384 və başqaları)
Yalnız “Allah istəsə” və ya “Allah istəməsəydi” demək ən gözəl deyiliş formasıdır. “Allah istəsə sonra fılankəs istəsə” və ya “Allah istəməsəydi, sonra fılankəs olmasaydı” deməkdə də heç bir qəbahət yoxdur. Lakin, “Allah və fılankəs istəsə” və ya “Allah və fılankəs olmasaydı” demək qadağandır.
OLMUŞ HADISƏLƏRI ALLAHIN QƏDƏRINƏ BURAXMAMAQ
Əbu Hureyrə (Allah ondan razı olsun!) rəsulullahın (s) belə buyurduğunu rəvayət edir: “Güclü mömin zəif mömindən xeyirlidir. Bütün xeyir işlərdə sənə nə fayda verir, ona can at! Allahdan kömək dilə! Aciz olma! Sənə bir bəla üz verdikdə, “belə etsəydim, bu cür olardı” demə! Lakin, “Allahın qədəridir, istədiyini edər” de!” (Müslim 2664, 4/2052)
ĐNSANLAR MƏHV OLUB demək
Əbu Hureyrədən (Allah ondan razı olsun!) rəvayət olunan hədisdə peyğəmbər (s) buyurur: “Əgər insan “camaat məhv olub” deyərsə, (bilsin ki) o, insanların ən çox məhv olanıdır”. (Müslim 2623, 4/2024) Hədisin mənasına görə, belə
71
deyən insan məhvə məhv olmuşların ən pisidir. Alimlərin yekdil fikirlərinə əsasən, peyğəmbərin (s) bu kəlamı insanlara xor baxan, onları pisləməklə alçaldıb özünü yüksəltmək istəyənlər barəsindədir. Heç bir insan Allahın öz məxluqatı barəsindəki sirlərini bilə bilməz. Lakin, özünün və camaatın vəziyyətinin pis olduğunu görüb onların halına acıyan kimsələrin belə ifadələr işlətməsi qəbahət sayılmaz. (Bax; Nəvəvi “Səhih Müslimin şərhi” 16/175) Məhv olanların ən pisi kimi vəsf edilən insanlara, bu sözü deməklə başqalarını eyibləyən, insanların qüsurlarını biabır etmək məqsədi ilə yayanlar aid edilir. Həmin insanlar ən pis vəziyyətdə olanlardır. Bu cür ifadələrlə insan özünü yüksəlmək istədiyi halda, Allah qatında kiçilir və hörmətsiz olur.
Allah taala Qurani-Kərimdə buyurur: “ İnsanlar içərisində eləsi də vardır ki, nadanlığı üzündən (tutduğu işin günahını anlamadan xalqı) Allah yolundan (islam dinindən) döndərmək və bu minvalla onu məsxərəyə qoymaq üçün mə’nasız (oyun-oyuncaq) sözləri satın alarlar. Məhz belələrini alçaldıcı bir əzab gözləyir. Və ayələrimiz ona oxunduğu zaman onları eşitmirmiş, qulaqlarında ağırlıq (karlıq) varmış kimi təkəbbürlə arxasını çevirər. (Ya Rəsulum!) Sən də ona şiddətli bir əzabla (axirətdə cəhənnəm odunda yanacağı ilə) müjdə ver!”. (Loğman, 6-7) Səhabələr (Allah onlardan razı olsun!) Allahın kitabını ən gözəl bilənlərdir. Đbn Məsud bu ayənin təfsiri barəsində üç dəfə bu sözləri deyir: “Ondan başqa ibadətə layiq ilah olmayan Allaha and olsun ki, bu musiqidir. (Đbn Cərir bunu öz təfsirində qeyd etmişdir. Bax; “Təfsir Đbn Kəsir” 3/442)
72
Peyğəmbər (s) buyurur: “Ümmətimdən elə bir qövm olacaq ki, onlar ipəyi, içkini və çalğını halal hesab edəcəklər”. (Buxari “Fəthul Bari” 5590, 10/51) Allah taala buyurur: “ İndi siz bu kəlama (Qur’ana) təəccübmü edirsiniz? Həm də gülürsünüz, heç ağlamırsınız! Siz (qəflət içində) oynayır-əylənirsiniz”. (ən-Nəcm, 59-61)
Şer isə iki cürdür: Birincisi, Đslamı, müsəlmanları, haqqı və onun tərəfdarların mədh etməkdir ki, bu da icazə veriləndir. Ikincisi isə batil fikri və onu təstəkləyənləri mədh etməkdən və ya başqalarını haqsız olaraq təhqir və məzəmmət etməkdən ibarətdir. Bu isə haram və dilin törətdiyi ən böyük bəlalardandır.
Allah taala buyurur: “(Müşrik və kafir) şairlərə gəlincə, onlara yalnız azğınlar uyar. Məgər görmürsənmi ki, onlar hər bir vadidə sərgərdan gəzib-dolaşırlar? (Hər tərəfə meyl edir, birini yalandan mədh, digərini isə əbəs yerə həcv edirlər!) Və onlar etmədikləri şeyləri deyirlər! (Onların dediklərinin əksəriyyəti yalandır!) Ancaq iman gətirib yaxşı işlər görən, Allahı çox zikr edən və zülmə uğradıqdan sonra intiqamını alanlardan başqa! Zülm edənlər isə (öləndən sonra) hansı dönüşə dönəcəklərini (hara qayıdacaqlarını, aqibətlərinin necə olacağını, hansı inqilabla sarsılacaqlarını) mütləq biləcəklər”. (əş-Şuara, 224-227)
YALANÇI VƏD
Peyğəmbər (s) buyurur: “Münafiqin əlaməti üçdür: Danışanda yalan danışar, vəd edəndə vədinə xilaf çıxar, ona bir şey əmanət olunduqda əmanətə xəyanət edər”. (Buxari “Fəthul Bari” 1/89 Müslim 1/78) Başqa bir hədisdə rəsulullah (s) buyurur: “Kimdə bu dörd şey olsa, o, əsl münafiqdir. Kimdə bu dörd şeydən əlamət varsa, onu tərk edənə kimi onda nifaqın əlamətləri qalar: Ona bir şey əmanət ediləndə, 73
əmanətə xəyanət edər, danışanda yalan danışar, vəd edərkən vədini yerinə yetirməz, münaqişə etdikdə çirkin əmələ əl atar”. (Buxari “Fəthul Bari” 1/89 Müslim 1/18)
YAXŞI ĐŞLƏRĐ ƏMR ETDĐYĐ HALDA ƏMƏL ETMƏMƏK, PĐS ĐŞLƏRDƏN ÇƏKĐNDĐRDĐYĐ HALDA ÇƏKĐNMƏMƏK
olunur ki, peyğəmbər (s) buyurur: “Qiyamət günü bir kişi gətiriləcək və oda atılacaq. Od əhli onun başının üstünə yığışacaq və ona deyəcəklər: Ey fılankəs, sən nə etmisən ki, bura düşmüsən? Sən deyilmiydin ki, bizə yaxşılıqları əmr edib, pisliklərdən çəkindirən? Deyəcək: Mən sizə yaxşılığı əmr edirdim, amma özüm əməl etmirdim. Pisliklərdən çəkindirirdim, amma özüm onları edirdim”. (Buxari 4/90 Müslim 4/2290 Bax; “əl-Lulu val Mərcan” 3/325)
Burada hədisin mənası o demək deyil ki, insan yalnız kamil səviyyəyə çatdıqdan sonra, yaxşı işləri əmr edib pis işlərdən çəkindirməlidir. Müsəlmanın üzərinə düçən iki vacib əməl var. Birincisi, yaxşı işləri özünə əmr etməli və nəfsini pis işlərdən çəkindirməlidir. Edilməsini vacib bildiyi əməlləri yerinə yetirməlidir. Ikincisi isə başqalarını bildiyi şeylər barəsində yaxşı işlərə çağırmalı, pis işlərdən çəkindirməlidir. Əgər insan xalis niyyət olmaq şərti ilə bu iki vacib əməldən birini yerinə yetirib, digərini tərk etsə, yerinə yetirdiyi qalar, tərk etdiyi ilə isə mühakimə olunar. Allah ən gözəl biləndir.
ƏRLƏ ARVADIN SĐRRĐNĐ AÇMAQ
Peyğəmbər (s) buyurur: “Qiyamət günü Allah qatında insanların ən şərlisi qadını ilə yaxınlıq etdikdən sonra, 74
sirrini başqasının yanında danışandır”. (Müslim 2/1060) Bu əmanətə ən böyük xəyanətdir. (Bax; “Səhih Müslim” 2/1061)
ĐSLAMDAN QEYRĐ BĐR MĐLLƏTƏ AND ĐÇMƏK
Sabit bin Dahhak peyğəmbərin (s) belə buyurduğunu rəvayət edir: “Kim yalandan Đslamdan qeyri bir millətə and içərsə, o, dediyi kimidir. Adəm övladına bacarmadığı şeylərdə nəzir yoxdur. Kim bir şeylə özünü öldürsə, onunla da Cəhənnəm odunda ona əzab olunar. Möminə lənət oxuyan onu öldürmüş kimidir. Məminə küfr etmək onu öldürmək kimidir”. (Buxari “Fəthul Bari” 10/464, 10/514 Müslim 1/105)
GÜNAHKARI ƏZĐZLƏMƏK
Bureydədən (Allah ondan razı olsun!) rəvayət olunan hədisdə peyğəmbə (s) buyurur: “Münafiqə ağa deməyin! Əgər o, rəhbər olsa, Rəbbiniz Azzə və Cəllanı qəzəbləndirmiş olarsınız!” (Əbu Davud 4/295 ən-Nəsai, Əhməd “Müsnəd” 3/346-347 Bax; “Səhih əl-Cami” 6/170)
QIZDIRMANI SÖYMƏK
Cabir bin Abdullah rəvayət edir ki, rəsulullah (s) Ummu Saibin (və ya Museyyib) yanına gəlir və deyir: “Sənə nə olub, niyə titriyirsən, ey Ummu Saib? (və ya Museyyib) Qadın cavab verdi: Qızdırmadır, Allah onu bitirsin! Peyğəmbər (s) buyurdu: “Qızdırmanı söymə! O, adəm övladının xətalarını aparır”. (Müslim 4/1993)
75
DĐLĐ QORUMAĞIN VACĐBLĐYĐ
Imam Nəvəvi (Allah ona rəhmət etsin!) buyurur: “Bil ki, hər kəs dilini lazım olan şeylər danışmaqdan başqa bütün danışıqlardan qorumalıdır. Fayda və xeyir olan söhbətlər etmək, faydasız və xeyri olmayan söhbətləri tərk etmək peyğəmbərin (s) sünnətindəndir. Dili hər danışıq üçün istifadə etmək olmaz. Hətta, günah olmayan danışıq hərdən harama və ya xoşa gəlməyən bir hadisəyə gətirib çıxarır. Bu hamımızın eşitdiyi və şahidi olduğu bir məsələdir”. (Nəvəvi “Zikrlər” səh 284) peyğəmbər (s) buyurur ki, Insana aid olmayan bir şeyi tərk etmək onun islamının gözəlliyindəndir”. (Tirmizi 4/558 Đbn Macə 2/1316 Bax; “Səhih Tirmizi” 2/269)
Şair deyir ki, ey insan dilini qoru ki, səni sancmasın! O, bir ilandır. Qəbirlərdə dili onun qatili olduğu nə qədər insan yatır. Cavan dilinin büdrəməsi ilə ölür, ayağının büdrəməsindən ölmür. Dili ucbatından başını itirənlər gördüm, ayağı ilə canını qurtaranlar.
Müsəlman gərək, onun dininə xeyir və fayda olan şeylərdən başqa dilindən boş və faydasız sözlər çıxartmasın! Danışmaq istəsə, baxsın ki, bunda xeyir var, yoxsa yox! Görsə ki, xeyir və fayda yoxdur, dilini danışmaqdan saxlasın! Dil qəlbinin aynasıdır. Insan istəsə də, istəməsə də qəlbini dediklərində əks etdirir. Yəhya bin Muaz deyir ki, qəlb dolub daşan qazan kimidir. Insan danışarkən ona fikir versən onun qəlbinin nə olduğunu biləcəksən. Onun dili qəlbindən xəbər verir. (“Hilyətul Övliya” 10/63)
Təəccüblüdür ki, insan haram yemək, zülm, zina, oğurluq, içki içmək, harama baxmaq və bu kimi əməllərə biganə yanaşır. Buna görə də dilini pis danışıqlardan çəkindirməkdə acizlik çəkir. Hətta, bu hal dindar və ibadət əhlində də müşayət olunur. Insan Allahın ona olan qəzəbindən elə sözlər danışır ki, ağlına gəlmədiyi halda bir sözə görə Cəhənnəmin məşriqlə
76
məğribin arasındakı məsafədən də uzaq bir yerinə daxil olur. Nə qədər insan var ki, dilləri yalanla, zülmlə, çirkinliklərlə, söyüşlərlə, lənətlərlə doluduğu halda özlərindən xəbərləri yoxdur. Bilmirlər ki, Allah taala onları dedikləri bir sözə görə əməllərini puç edər və Cəhənnəmə daxil edər. Müslimdə Cundubdan (Allah ondan razı olsun!) rəvayət olunan hədisdə peyğəmbər (s) buyurur: “Bir kişi “vallahi, Allah fılankəsi bağışlamayacaq” dedikdə, Allah Azzə və Cəlla buyurar: “O kimdir ki, mənim adımdan fılankəsi bağışlamayacağımı söylədi. Mən onu bağışladım, ancaq sənin əməlini puç etdim”. (Müslim 4/2023) Bunu deyən Allaha ibadət edən biri idi. Allah isə onun bircə sözünə görə bütün əməllərini zay etdi.
Bir dəfə dünyasını dəyişmiş elm adamlarından birini yuxuda görürlər. Onun halı barəsində soruşanda deyir: Mən hələ bir vaxtı “Đnsanların yağışa necə də ehtiyacı var!” dediyimə görə sorğu-sual edilirəm. Məndən soruşuldu: “Sən nə bilirsən ki, qullarıma nə xeyirdir? Onu yalnız mən Mən bilirəm”.
Səhabələrdən biri cariyəsinə deyir: “Süfrə aç, vaxtımızı keçirək!” sonra isə səhv etdiyini başa düşərək deyir: “Allah məni bağışlasın! Bu nə sözdür mən işlədirəm? Bu mənim iradəsizliyimdən irəli gəldi”. (Bax; Đbn Qeyyim “Tutarlı cavab” səh 276/281)
Đbn Bureydə rəvayət edir ki, Đbn Abbas (Allah ondan və atasından razı olsun!) dilini tutaraq belə deyir: “Vay sənin halına! Ya xeyir söylə ki, mükafatlanasan, ya da sus ki, salamat qalasan! Əks təqdirdə bil ki, peşman olacaqsan!” Đbn Abbasdan niyə belə dediyi barəsində soruşulanda belə cavab verdi: “Qiyamət günü bədənin əzaları içərisində insana ən çox əzab gətirəcək olanı dildir. Dilindən yalnız xeyir üçün istifadə edənlər isə istisnadır”. (Đbn Rəcəb əl-Hənbəli “Camiul ulum vəl hikəm” səh 241) 77
Đbn Məsud (Allah ondan razı olsun!) Allaha and içərək bildirir ki, yer üzərində ən çox həbsə möhtac bildiyim şey dildir. (Đbn Rəcəb əl-Hənbəli “Camiul ulum vəl hikəm” səh 242)
Yunis bin Ubeyd deyir: Elə bir insan görmədim ki, dili güclü iradəyə malik olsun. Güclü iradəni yalnız başqa əməllərində gördüm. (Đbn Rəcəb əl-Hənbəli “Camiul ulum vəl hikəm” səh 242)
Bilmək lazımdır ki, əzaların ən yüngül hərəkət edəni dildir. Eyni zamanda dil insana ən zərərli əzadır. Alimlər ağızdan çıxan hər sözün, yoxsa təkcə savabın və günahın yazıldığı barəsində ixtilaf etmişlər. Daha doğru olan fikir birincisidir.
Dilin törətdiyi iki böyük bəla var. Onların birindən xilas olsan, digərindən xilas ola bilməyəcəksən: birincisi, batil danışmaq, ikincisi isə haqqı danışmamaqdır. Ayrı-ayrı vaxtlarda biri digərindən daha böyük günah olur. Haqqı danışmayıb onun barəsində susan adam lal şeytan kimi təsəvvür olunur. O, Allaha asi, riyakar, yaltaq və qorxaq olar. Batil fikirlər söyləyən isə danışan şeytandır. O, Allaha üsyankar olar. Insanlar onun dilindən zərər çəkərlər. Bu dində sabit olanlar isə dillərini batil sözlərdən qorumuşlar. Onu yalnız axirətləri üçün faydalı işlərdə sərf etmişlər. Onlar boş yerə və mənasız danışmazlar. Qiyamət günü dağlar boyda yaxşılıqlarla gələn insanlar olacaq. Lakin, baxıb görəcək ki, dili onun bu yaxşılıqlarının hamısını aparıb. Həmçinin, Qiyamət günü dağlar boyda günahla gələn insan olacaq ki, onları dili Allahı çoxlu zikr etdiyinə görə yuyub aparacaq. (Đbn Qeyyim “Tutarlı cavab” 276-281)
Həqiqətən də qul qeyd olunan bu tövsiyyələrə qulaq asıb əməl etsə, nicat tapacaq. Uqbə bin Amir (Allah ondan razı olsun!) soruşur: Ya rəsulullah, nicat nədir? Rəsulullah (s) buyurur: “Dilini möhkəm tut, günahların üçün ağla! (Tirmizi 4/605 Bax; “Səhih əl-Cami” 1388)
78
NƏTICƏ
Allaha həmd olsun ki, haqqında danışdığımız mövzu sona çatdı. Bacardığımız qədər dəqiq və diqqətli olmağa çalışdıq. Mövzu çox əhəmiyyətə malikdir. Gərək ki, tədqiqatçıların marağını cəlb etsin. Əgər dil ümməti cəm etmək və haqqı yaymaq üçün istifadə olunsa, onda bu müsəlmanların xeyrinədir, onunla yaxşı işlər əmr olunar, pis işlərdən çəkindirilər. Əgər dil Đslam ümmətini parçalamaq üçün istifadə olunursa, onda bu cəmiyyət və fərd üçün zərərlidir. Dilin törətdiyi bəlalar özünü müsəlman cəmiyyətlərində və ailələrdə təhlükəli şəkildə birüzə verir. Dilin vasitəsi ilə ərlə arvad, qaldaşlar, dostlar, hətta dövlətlər arasında münaqişə yarana bilər.
Bu mövzunu yazarkən elmi əmanəti qoruyub saxladıq. Belə ki, rəy sahiblərini adları ilə qeyd etdik, hədislərin mənbələrini göstərdik, bacardığımız qədər zəif hədisə yer verməməyə çalışdıq. Imam Şafi (Allah ona rəhmət etsin!) buyurur ki, Qurandan başqa bütün elmlər bir məşğələdir. Hədis və dini fiqh elmi isə istisnadır. Əsl elmə nail olmaq “fəlankəs rəvayət edir ki” deməklə mümkündür. Qalanları isə şeytan vəsvəsəsindən başqa bir şey deyil.
Allahdan gözəl ad və sifətləri ilə bizim əməllərimizi ixlaslı etməsini, bizə faydalı elm, saleh əməl bəxş etməsini diləyirəm. O, hər şeyə qadirdir, dualari cavablandırandır. Đzzət və Cəlal sahibi olan rəbbimiz vəsf olunanlardan ucadır, nöqsansızdır. Göndərilmiş bütün elçilərə salam olsun! Həmd aləmlərin rəbbi olan Allaha məxsusdur. Qulu, rəsulu və yaratdıqlarının ən xeyirlisi olan Məhəmmədə, onun ailəsinə, səhabələrinə və Qiyamət gününə kimi onlara gözəl şəkildə tabe olanların üzərinə Allahın salavatı, salamı və bərəkəti olsun! Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|